داریوش نصیری نویسنده و کارگردانی تئاتر که بهتازگی در برنامه رادیو هفت به شاهنامهخوان میپردازد در رابطه با این سنت دیرینه گفت: باید متون کهن و با ارزش فارسی مانند شاهنامه را با شیوهای و نگاهی جدید اجرا کنیم تا به فراموشی سپرده نشوند.
داریوش نصری در گفتگو با خبرنگار هنرنیوز ابراز داشت: همواره این سخن از شکسپیر را که میگفت «تمام تلاش من ظاهری نو دادن به کلمات قدیمی است» به یاد دارم که بسیار هم در اجرای کار شاهنامهخوانی من راهگشا بود. این سخن به زیبایی نشان میدهد که هیچ چیز کهنه شدنی نیست. با روش جدید میتوانیم مخاطبی که از ما فاصله گرفته را دوباره با فرهنگ خودش آشنا کنیم.
وی در رابطه وضعیت فعلی نقالی و شاهنامهخوانی توضیح داد: نقالی و شاهنامهخوانی واژههای بزرگی است که امروزه به فراموشی سپرده شده است. بهرام بیضایی در کتاب نمایش در ایران می گوید «این روزها نقالها به خانههای خود میروند و میمیرند». البته در جشنوارههایی چون جشنواره آئینی سنتی که منتسب به این سنتهاست از نقالی و شاهنامهخوانی استفاده میشود اما با اتمام آنها همه چیز به فراموشی سپرده می شود.
و ادامه داد: این سنت دیرینه دیگر به صورت موزهای پیش میرود و علاقهمندان به آن منبع و برنامه خاصی برای پیگیری شاهنامهخوانی ندارند. اما در این راستا برنامه رادیو هفت شبکه آموزش دست به اقدام قابل ستایشی زده و آن هم اجرای شاهنامهخوانی است، در این برنامه پیش از من اساتید بزرگی در این هنر مانند مرشد ترابی به اجرای برنامه پرداختهاند. شاهنامه به سه دوره تقسیم میشود، دوره اساطیری، پهلوانی و تاریخی. همچنین شاهنامه دارای 5 ابر داستان است، ابر داستان «ضحاک و فریدون»، «زال و رودابه و رستم»، «سیاوش»، «رستم و سهراب» و «رستم و اسفندیار» که داستان رستم و سهراب را من اجرا خواهم کرد.
دوره اساطیری از عهد کیومرث تا ظهور فریدون ادامه دارد. در این عهد از پادشاهانی مانند کیومرث، هوشنگ، تهمورث و جمشید سخن به میان می آید. تمدن ایرانی در این زمان تکوین می یابد. کشف آتش، جدا کرن آهن از سنگ و رشتن و بافتن و کشاورزی کردن و امثال آن در این دوره صورت می گیرد.
در این عهد جنگها غالباً جنگ های داخلی است و جنگ با دیوان و سرکوب کردن آنها بزرگ ترین مشکل این عصر بوده است. (بعضی احتمال داده اند که منظور از دیوان، بومیان فلات ایران بوده اند که با آریایی های مهاجم همواره جنگ و ستیز داشته اند)
در پایان این عهد، ضحاک دشمن پاکی و سمبل بدی به حکومت می نشیند، اما سرانجام پس از هزار سال فریدون به یاری کاوه آهنگر و حمایت مردم او را از میان می برد و دوره جدید آغاز می شود.
دوره پهلوانی یا حماسی از پادشاهی فریدون شروع می شود. ایرج، منوچهر، نوذر، گرشاسب به ترتیب به پادشاهی می نشیند. جنگهای میان ایران و توران آغاز می شود.
پادشاهی کیانی مانند: کیقباد، کیکاووس، کیخسرو و سپس لهراسب و گشتاسب روی کار می آیند. در این عهد دلاورانی مانند: زال، رستم، گودرز، طوس، بیژن، سهراب و امثال آنان ظهور می کنند.
سیاوش پسر کیکاووس به دست افراسیاب کشته می شود و رستم به خونخواهی او به توران زمین می رود و انتقام خون سیاوش را از افراسیاب می گیرد. در زمان پادشاهی گشتاسب، زرتشت پیغمبر ایرانیان ظهور می کند و اسفندیار به دست رستم کشته می شود.
مدتی پس از کشته شدن اسفندیار، رستم نیز به دست برادر خود، شغاد از بین می رود و سیستان به دست بهمن پسر اسفندیار با خاک یکسان می گردد، و با مرگ رستم دوره پهلوانی به پایان می رسد.
و دوره تاریخی با ظهور بهمن آغاز می شود و پس از بهمن، همای و سپس داراب و دارا پسر داراب به پادشاهی می رسند. در این زمان اسکندر مقدونی به ایران حمله می کند و دارا را که همان داریوش سوم است می کشد و به جای او بر تخت می نشیند.
پس از اسکندر دوره پادشاهی اشکانیان در ابیاتی چند بیان می گردد و سپس ساسانیان روی کار می آیند و آن گاه حمله عرب پیش می آید و با شکست ایرانیان شاهنامه به پایان می رسد.
نصیری در رابطه با برنامه شاهنامهخوانی خود توضیح داد: تهیهکننده این برنامه منصور ضابطیان است و برنامه در شبکه آموزش و برنامه رادیو 7 این شبکه از ساعت 23 تا 24 پخش میشود که شاهنامهخوانی در 6 قسمت 5 دقیقهای ضبط شده و پخش خواهد شد.
وی ادامه داد: این برنامه با شیوهای کاملاً رادیویی اجرا میشود که من برای شخصیتپردازی کار تنها از افکتهای صدایی و تزریق احساس در صدا میتوانم استفاده کنم و المان دیگری در کار نخواهد بود، در حالی که در نمایش و در شاهنامهخوانی من با همکاری آقای وجدانی میتوانستم از نمادهایی چون چوبدستی در دست و همچنین رنگ لباسها استفاده کنم. اما شاهنامهخوانی به روش رادیویی در اواخر شب آرامش خاصی را به مخاطب الغا میکند، همچنین با توجه به زمان کم اجرا میتواند توجه مخاطب را جلب کند.
در پایان بد نیست به بیان سخن پروفسور «برتلس» دانشمند روسی و کسی که چاپ مسکوی شاهنامه به همت او صورت پذیرفت اشاره کنم که گفت: تا مادامی که در جهان مفهوم ایران و ایرانی وجود داشته باشد؛ نام شاعر بزرگ، فردوسی هم جاوید خواهد ماند. چرا که فردوسی تمام عشق سوزان خود را وقف سربلندی وطن خود ایران کرد و این حکیم دانشمند شاهنامه را با خون دل نوشت و با این بهای گران باعث محبت، احترام و سربلندی ملت ایران و مردم جهان گردید.