در اکثر ممالک پیشرفته و کشورهایی که از نظر قانونمداری مردم در عرصه های اجتماعی از جمله حوزه حمل و نقل و رانندگی به عنوان الگو و نمونه های موفق محسوب می گردند، فرهنگسازی برای مردم و بویژه عامه مردم به عنوان ریشه تمام این دستاوردهای اجتماعی محسوب میگردد. در واقع بنیان بسیاری از موفقیت‌های اجتماعی همین «فرهنگ‌سازی» است. در جوامع مختلف ابزارهای فرهنگسازی فرق دارد؛ اما می‌توان به عنوان یک قاعده کلی از رسانه‌ها و بویژه رسانه‌های دیداری به عنوان یکی از مهمترین ابزارهای فرهنگ‌سازی در بیشتر کشورها یاد کرد.
طی سالهای اخیر یکی از موضوعات و مسائل مهم در کشور ما که از حیث لزوم فرهنگ‌سازی از اولویت‌های اصلی محسوب می‌شده است؛ در کنار بهداشت و سلامت عمومی، رعایت و حفظ سرمایه‌های ملی و اصلاح الگوی مصرف و ... بحث معضلات راهنمایی و رانندگی ما بوده است. مسئله‌ای که به جرات می‌توان گفت پلیس راهنمایی و رانندگی کشور ما هر چقدر هم که از نیروهای زبده و نخبه در تنظیم و مدیریت امور مربوطه برخوردار باشد تا زمانی که ریشه‌های اجتماعی این مسئله حل نشود قادر به تغییر رفتارهای مردم در این حیطه نخواهد بود؛ لذا به صحنه آوردن تمام ظرفیت‌های موجود به‌ویژه به میدان آمدن رسانه ملی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار شد و البته بعدا هم نقش بی‌بدیل و غیر قابل جایگزینی رسانه ملی در این بعد از فرهنگ‌سازی‌های اجتماعی بر همگان به‌خوبی آشکار شد که در همین یادداشت به برخی از آنان اشاره خواهد شد.
به طور کلی اصلاح رفتار رانندگی مردم می‌بایستی شامل چند مرحله می‌بود. اولین مرحله همان فرهنگ‌سازی است و مرحله دوم وضع قوانین سخت‌گیرانه چه در صدور گواهینامه و چه در جریمه‌ها و مرحله آخر اعلام نتایج این شیوه‌ها به مردم. اعم از درصد کاهش تلفات جاده‌ای، درصد کاهش مصرف سوخت، درصد کاهش خسارت‌های مادی و حفظ سرمایه‌های ملی، درصد کاهش تصادفات و ترافیک و ... که به طور مستقیم و غیر مستقیم نتایج این مسیر طی شده محسوب می‌شدند.
در این مجال قاعدتا به مقوله فرهنگ‌سازی به عنوان اساس و پایه اصلی تمام اقدامات بعدی خواهیم پرداخت. همانگونه که اشاره شد لزوم پرداختن به اصلاح رفتارهای رانندگی مردم بسیار مهم است چرا که آسیب های اجتماعی ناشی از آن بسیار زیاد است. یک تصادف ساده اگر با تلفات جانی همراه نباشد حداقل خسارت مادی و روحی به یک خاواده وارد می‌سازد. موجب اتلاف وقت بسیار زیادی می‌شود و البته در مجموع همین اتلاف وقت افراد و از دست دادن وقتهای مفید کاری و یا حتی خسارت‌های مادی به خودرو همگی موجب اتلاف سرمایه‌های ملی می شود. حال اگر به سبب این تصادف یک خانواده بی سرپرست شود و یا ان فرد یک عنصر مفید اجتماعی برای کشور بوده باشد و در واقع با صرف هزینه های ملی برای بهره برداری‌های متعددی تربیت شده باشد که این خسارت‌ها چندین برابر می‌شود. لذا هم در بعد مادی و هم معنوی، هم فردی و هم اجتماعی دلایل متعددی برای سرمایه‌گذاری زیاد روی این حوزه وجود دارد و بویژه با نزدیک شدن به ایام نوروز و یا تابستان که مسافرتهای مردمی هم افزایش می یابد این همت بایستی افزون شود.
در سالهای اخیر رسانه ملی با در نظر گرفتن این مهم و پرداختن کافی به آن به ترفند‌های مختلف و در قالب‌های مختلف علاوه بر اینکه در راستای فرهنگسازی گام‌های بسیار جدی و موثری برداشته است، از دل همین برنامه‌ها یک چیزی شبیه جنگ‌ها مفرح هم در آورده است و بارها شاهد بوده‌ایم که حتی خانواده‌هایی هم که ماشین و وسیله نقلیه‌ای نداشتند و لزومی به مشاهده این برنامه ها وجود نداشت باز هم به سبب مفرح بودن و با نشاط بودن برنامه ها و نیز مجریان شاد و محتوای متنوع و البته جذاب به تماشای این قبیل برنامه ها می نشستند. همین سبک جالب رسانه ملی در جذب مخاطب بالا و انتقال مفاهیم مهم راهنمایی و رانندگی در قالب برنامه های شاد و صمیمی کمک شایانی به پیشبرد اهداف پلیس نمود و البته نهایتا موجب آغاز یک روند روبه رشد از ارتقاء فرهنگ رانندگی مردم گردید. به طوریکه به جرات می توان گفت بسیاری از مردم حتی اگر جایی پلیس هم نباشد کمربند را می بندند و یا راهنما می زنند و سرعت های مجاز را رعایت می نمایند. این موفقیت بزرگی است که باید بخاطر آن به رسانه ملی تبریک گفت.
البته بیشتر این برنامه ها فصلی و محدود به ایام پیک مسافرتهای مردمی بوده است، ولی برنامه های ثابت رسانه ملی که بیشتر هم از شبکه سوم سیما پخش می شوند از جمله «کنترل نامحسوس» هم مخاطب بسیار بالایی دارند و حتی بسیاری از جوانان بخاطر بعد مستند بودن و واقعی بودن آن و البته برای برخی به سبب هیجان انگیز بودن آن به تماشای آن می نشینند و این امر به فرهنگسازی تدریجی میان مردم منجر خواهد شد.
نکته‌ای که هرگز نباید فراموش شود این است که ماهیت فرهنگ‌سازی سیال و پویا است یعنی نباید در محدوده زمانی منحصرش کرد و اینگونه تصور کرد که دیگر فرهنگ سازی تمام شد و نیازی به تداوم آن نیست. همانگونه که طی این سالها هم رویکرد سیما اینگونه بوده است که تداوم در هدفگذاری خود در فرهنگ سازی را تداوم بخشیده است. لذا ادامه این قبیل برنامه ها حتما لازم است . چراکه همه ساله با اعطای گواهینامه های جدید و ورود رانندگان جوان به این عرصه که اصلی ترین نیاز هم متوجه همین تازه کارها و کم تجربه های هیجان زده هم هست، لزوم این فرهنگ سازی ها به صورت مداوم احساس می‌شود.

ابوالقاسم رحیمی