شبهای قدر به دلیل جایگاه متعالی خود، و اینکه برترین شبهای سال برای راز و نیاز و مناجات محسوب می شوند، در شعر فارسی مورد توجه شاعران قرار گرفته و دل آنها را برده است چراکه شب رسیدن به معبود است و پیچیدن طومار یکساله ای گناهان و آغاز سالی نو در سرنوشت آدمی؛ هم از این رو در کتاب «التفهیم» ابوریحان بیرونی آمده است که « و اندر ماه رمضان لیلة القدر است، آنک جلالت او را به دهه پسین جویند و نیز گفتند به طاق‌های این دهه.» 

اهمیت شب قدر تا آن اندازه است که از صدر اسلام و از عهد رسول اکرم حضرت محمد مصطفی صلی الله علیه و آله رسم بر آن بوده است که شب‌های قدر را «احیا» بگیرند و تا سپیده‌دم به آداب مخصوص آن از جمله دعا و نماز و استغفار بپردازند.
همچنین در سوره مبارکه قدر در فضیلت این شب آمده است که بهتر از هزار ماه است: «لیلة القدر خیر من الف شهر.» 

این شب مهم، در ادبیات فارسی هم رخ نمود والایی دارد؛ تا آنجا که خواجه شیراز حافظ بزرگ می گوید:
شب قدر است و طی شد نامه هجر
سلام فیه حتی مطلع الفجر 

و یا شیخ الاجل سعدی در فضل این شب میگوید:
اگر همه شب، شب قدر بودی
شب قدر، بی قدر بودی
*
و نیز ؛ ندانم این شب قدر است یا ستاره روز
تویی برابر من یا خیال در نظرم
*
ای دوست روزهای تنعم به روزه باش
باشد که درافتد شب قدر وصال دوست 

و مولانا در ابیات عارفانه خود با نگاه عمیق نسبت به صیام و شب قدر به بیان رازهای زیبای این شب عظیم پرداخته است؛
مهمان توام ای جان زنهار مخسب امشب
ای جان و دل مهمان زنهار مخسب امشب
روی تو چو بدر آمد امشب شب قدر آمد
ای شاه همه خوبان زنهار مخسب امشب
ای سرو دو صد بستان آرام دل مستان
بردی دل و جان بستان زنهار مخسب امشب
ای باغ خوش خندان بی‌تو دو جهان زندان
آنی تو و صد چندان زنهار مخسب امشب
*
روا شود همه حاجات خلق در شب قدر
که قدر از چو تو بدری بیافت آن اعزاز
همه تویی و ورای همه دگر چه بود
که تا خیال درآید کسی تو را انباز...
*
گر چه ایمان هست مبنی بر بنای پنج رکن
لیک والله هست از آن‌ها اعظم الارکان صیام
لیک در هر پنج پنهان کرده قدر صوم را
چون شب قدر مبارک هست خود پنهان صیام
سنگ بی‌قیمت که صد خروار از او کس ننگرد
لعل گرداند چو خورشیدش درون کان صیام
*
خداوندا در این منزل برافروز از کرم نوری
که تا گم کرده خود را بیابد عقل انسانی
شب قدر است در جانب چرا قدرش نمی‌دانی
تو را می‌شورد او هر دم چرا او را نشورانی 

جمال الدین عبدالرزاق، شاعر نقاش المعانی نیز در وصف این شب ابیاتی دارد که یکی هست:
شبت از قدر بهتر از شب قدر
روزت از روز عید فرخ تر 

خاقانی نیز در جایی در اشارتی زیبا در وصف شب قدر آورده است؛
چو دایره هر كجا رود صدر
هر روزش عید و هر شبش قدر 

خواجوی کرمانی نیز در ابیاتی نغز در وصف این شب مبارک آورده است؛
امشب ای یار قصد خواب مکن
مرو و کار ما خراب مکن
شب درازست و عمر ما کوتاه
قصه کوته کن و شتاب مکن
چشم مست تو گر چه درخوابست
تو قدح نوش وعزم خواب مکن
شب قدرست قدر شب دریاب
وز می و مجلس اجتناب مکن 

سنایی شاعر سده ششم نیز در باب فضل لیالی مبارکه قدر در دیوان خود آورده است؛
از آنکه هست نشاط جهان ز رحمت حق
چو روز عید و شب قدر شد صباح و مساش 

شعر فارسی همچون آینه‌ای در برابر فضل دین به تماشای بزرگی ها و کرامات می نشیند و تحلی آنها را انعکاس میدهد. هم از این رو، بهترین رمضانیه های شعر فارسی را در ابیات بزرگ شاعران این مرز و بوم می بینیم. 

م.خ