گفت‌وگوی تفصیلی با مدیرکل هنرهای نمایشی
تولید تئاتر متناسب با ذائقه داوران/ لزوم نگاه نو به ساختار تئاتر در ارشاد/ اعتقادی به تئاتر زیرزمینی ندارم
مهدی شفیعی مدیرکل هنرهای نمایشی گفت: عمده تئاتری که تولید می‌شود، متناسب با ذائقه داوران جشنواره‌ها تولید می‌شود و مبتنی بر تأثیرگذاری فرهنگی نیست.
تاريخ : چهارشنبه ۲۲ ارديبهشت ۱۳۹۵ ساعت ۱۷:۴۴
به گزارش هنرنیوز؛ زهرا قزیلی در فارس نوشت: مهدی شفیعی مدیرکل هنرهای نمایشی به دلیل تحصیل در رشته تئاتر و فعالیت در این حوزه به نقاط ضعف و قوت در حوزه تئاتر اشراف دارد. او از خانواده تئاتر به شمار می آید و به سوالات مختلف درباره تعدد نمایش در سالن ها، نحوه ارزشیابی و نظارت در حوزه تئاتر خطوط قرمز در حوزه تئاتر که به وضوح در قوانین مشخص شده است اما متاسفانه هنرمندان از این خطوط مشخص شده عبور کرده و بعضاً به آن افتخار می کنند، همچنین درباره مسایل مختلف از جمله تئاتر زیرزمینی، بودجه تئاتر و نحوه فعالیت ارزشیابی و نظارت در حوزه تئاتر به سوالات ما پاسخ گفت . شفیعی معتقد است نگاه وزارت ارشاد به ساختار تئاتر باید تغییر کند. متن کامل مصاحبه با وی در پی می آید.
ارزشیابی و نظارت در تئاتر کار سختی است/ اصلاح در حین نمایش دور از ذهن نیست
با حضور حضرتعالی در سمت مدیر کل هنرهای نمایشی امیدوار شدیم دیگر شاهد یک نمایش توقیفی نخواهیم بود اما متاسفانه در سال گذشته و امسال باز هم شاهد نمایشی که توقیف شود بودیم هر عامل که باعث منع اجرا باشد جدای از مسایلی که پیرامون آن به وجود می آورد برای نظام هزینه بر است.
تئاتر هنری زنده است و ارزشیابی و نظارت در این حوزه کار سختی است. قانونگذار مقررات اجرای نمایش را سال ۷۹ مشخص کرده است. برای نمایش‌های تهران یک شورا با مشخصاتی که ذکر آن در قانون رفته است به عنوان شورای ارزشیابی و نظارت باید نمایشنامه را بخواند، اجرا را ببیند و بعد روی صحنه برود. این نوع عملکرد مربوط به دو دهه گذشته بوده است . امروز آمار اجرای نمایش به لحاظ کمی بسیار بالا است - جای خوشحالی است - اما از منظر نظارت کار را سخت می کند. تمام نمایش ها از زمانی که سالن متقاضی اجرا شود و متن ارایه دهد باید خوانده شود و این کار نیاز به مذاکره یا تعامل و گاهاً اصلاح دارد . بعد فرصت بازبینی داده شود. نظارت حین اجرا هم باید صورت گیرد، تطابق پروانه صادر شده با آنچه روی صحنه می رود باید انجام شود. طبیعی است که با کمیت بالایی که وجود دارد کار را سخت می کند. ما سال گذشته در ماه آذر به ۱۲۸ پروانه صادر شده در اجرا رسیدیم. با این شرایط اگر در حین اجرا شرایطی مثل شور و هیجان تماشاچی یا بداهه گویی بازیگر و... تخلفی به وجود آورد و مجبور بشویم جایی از نمایش اصلاح و بعد کار ادامه یابد دور از ذهن نیست.
توقف اجرای زنده در کمیت بالا طبیعی است
سال گذشته مواردی داشتیم که چند شب اجرای نمایش متوقف شد.
ما در سال گذشته کار نمایشی که با توقف چند روزه مواجه باشیم یا دیگر نهادها برای توقف نمایش وارد شوند، نداشتیم. نمایش‌هایی که به واسطه پوشش، گریم یا بداهه‌گویی بازیگر یا موارد دیگر دچار مشکل شدند را سعی کردیم مشکلاتشان را مرتفع کنیم که نهایتاً یک یا دو شب اجرا متوقف شد. سعی کردیم تعامل بین شورا و هنرمندان صورت بگیرد که کار به توقف اجرا به مدت طولانی نکشد .در اجرای زنده با کمیت بالا طبیعی است.
مدیریت سالن در نظارت همکاری کند
با توجه به تعداد نمایشی که روی صحنه می رود به نظر می رسد در شیوه ارزشیابی و نظارت باید بازنگری صورت گیرد.
سال گذشته با همکاری تعدادی ازهنرمندان و شورای مرکزی آئین نامه شورای نظارت را مورد بازنگری قرار دادیم. به این ترتیب که متقاضی اجرای نمایش که مدیریت سالن است در بحث نظارت با ما همکاری کند. کسی که درخواست مجوز داده است حین اجرا شرایط را به نحوی مدیریت کند که آنچه روی صحنه می رود مطابق با مجوز ارایه شده باشد.
تکلیفی به عهده مدیر سالن اجرا گذاشته شده است؟
هم تکلیف و هم تقسیم کار زیرا همه عضو جامعه تئاتری هستند و باید کمک کنند که نمایش دچار مشکل نشود.
با تخلف سالن برخورد می شود/ پاسخگو در برخی موارد مجرای صدور پروانه است
چه تمهیدی برای اجرای درست تکلیف از سوی مدیر سالن در نظر گرفتید؟
در آیین نامه جدید بحث مسئولیت پذیری مطرح است. اگر تخلفی از سوی متقاضی پروانه (صاحب سالن)صورت بگیرد شرایطی در آئین نامه دیده شده برای اینکه با تخلف برخورد شود.
نکته بعدی اینکه در گذشته هر تخلفی صورت می‌گرفت هنرمندان و گروه نمایشی باید پاسخگو می‌بود اما در آئین نامه جدید اگر تخلفی از سوی گروه نمایشی صورت نگرفته باشد، پاسخگو مجرایی است که پروانه را صادر کرده است. اگر اجرای صحنه مطابق با پروانه صادر شده باشد، شورایی که پروانه را صادر کرده باید پاسخگوی هر سوال و مسئله‌ای که ایجاد شده باشد. هنرمند آسوده خیال است و درگیر مسایل حاشیه ای نمی شود.
اعتراض جزء ویژگی هنرمند تئاتر است
بودجه تئاتر همیشه مورد اعتراض است و اعتبارات در این حوزه بسیار اندک است.
اعتراض جزء ویژگی های هنرمند تئاتر است. نگاه انتقادی و معترض بودن به شرایط موجود همیشه وجود داشته ما تئاتری ها معتقدیم باید یک تعادلی به هم بریزد تا درامی شکل گیرد. معترض شرایط سکون و به ثبات رسیده ساکن هستیم. اعتراضات در این هنر طبیعی است و در کل دنیا به این صورت است.
لزوم نگاه نو به ساختار تئاتر در ارشاد
براساس خصلت نقادانه و اعتراض است که سه نفر در هیئت مدیره به یکباره تصمیم به استعفا می گیرند
نقطه ضعف نیست. از نگاه ویژگی هم می توان به آن توجه داشت.
قبل از اینکه راجع به بودجه صحبت کنم بهتر است درباره ساختار وزارت ارشاد صحبت کنم . زمانی این ساختار در نظر گرفته شده که به لحاظ کمی تالارها محدود و هنرمندان کمی به این هنر می پرداختند. بعد از گذشته سه دهه از انقلاب اسلامی رشد چشمگیری در این حوزه داشتیم فارغ التحصیلان به لحاظ کمی آمار بالایی دارند. با این کثرت هنرمند و کثرت مخاطبی که در جامعه جوان ما با آن روبرو هستیم و به لحاظ کیفی هم حرف برای گفتن داریم .با همه ایده‌آل های فرهنگی که به سمتش باید برویم قطعا این ساختار جوابگوی شرایط حاضر نیست. باید به ساختار نگاه نو داشته باشیم .
اختیارات حوزه مدیریت هنر بیشتر شود/ هدایت بودجه دولتی به سمتی که بخش خصوصی فعال است
وزارت ارشاد و سایر نهادها که کار هنری را دنبال می کنند باید با تشکیلات منسجم تری فعالیت کنند و جلوی کارهای موازی را بگیریم. باید اختیارات را در حوزه مدیریت هنر بیشترکرد. مباحث عمرانی و ساخت و ساز به ویژه در استانها جزء تکالیف وزارت مسکن است این در شرایطی است که باید به دنبال استانداردها باشیم و نیاز است نظارت بر حوزه سخت افزاری هنر هم در اختیار مدیریت هنر باشد. در حوزه آموزش هم مسئله داریم، آموزش عالی به تنهایی این کار را انجام می دهد. کیفیت سرفصل هایی که در آموزش عالی تدریس می‌شود در بخش‌هایی باید با نیازهای حوزه اجرایی متناسب باشد اما آموزش عالی به صورت مستقل کار خود را انجام می دهد و حوزه نمایش به صورت حرفه‌ای در وزارت ارشاد و سایر نهادهایی که در این حوزه فعالند مثل حوزه‌های هنری و شهرداری‌ها دنبال می‌شود . این سه حلقه به صورت مستقل کار می‌‌کنند . ما باید یک توازن داشته باشیم که بتوانیم در حوزه سخت افزار، هدایت و حرفه ای متوازن و با برنامه پیش ببریم. در حوزه وزارت ارشاد معتقدم بسیاری از هنرهایی که ساختار بزرگ برای آن ها در نظر گرفتیم تبدیل به صنعت شدند و چرخش مالی دارند و بخش خصوصی وارد تولید شده و دولت باید نقش خودش رادر این هنرها از منظر تولیدی کمرنگ کند. این در حالی است که بودجه ها به آن سمت می رود و دولت در آن بخش فربه شده است. اما در حوزه تئاتر ، موسیقی (در بخش سنتی) یا تجسمی که برای شناخت استعدادهای جوان اعتبارات و توجه ویژه نیاز است با کمبود اعتبارات مواجه هستیم .
افزایش نزدیک به صددرصدی بودجه تئاتر
اعتبار هنرهای نمایشی امسال چگونه است؟
اعتبار تئاتر در فصول اعتباری سال گذشته در ردیف های بودجه کشور ۲۷ میلیارد بود اما این بدین معنی نیست که این مبلغ به اداره کل هنرهای نمایشی رسیده است.این بودجه عملیاتی است و بخشی از آن صرف هزینه های پشتیبانی وزارتخانه می شود رقمی هم که به معاونت هنری به عنوان بودجه تئاتر ارایه می شود یک سوم میزان بودجه است. توجه هیات دولت و مشخصاً سازمان مدیریت و برنامه ریزی و توجه وزیر محترم به حوزه تئاتر باعث شد با رشد خوبی مواجه شویم و تقریبا شاهد افزایش بودجه نزدیک به صددرصد هستیم که در حوزه تئاتر قابل توجه است.
خط قرمز ما در تئاتر چیست در شرایطی که شاهدیم برخی از تئاترها از خطوط قرمز تعیین شده عبور کرده و گاهاً برخی از هنرمندان در گفت و گوهایشان به این عبور افتخار هم می کنند.
به عنوان کسی که خودم را جوانی می دانم که رشدش در جمهوری اسلامی بوده و خود را مقید به چارچوب‌های تعیین شده می‌داند باید بگویم ما در حوزه تئاتر قوانین بالادستی مشخصی داریم که خطوطی که نباید به آن تعرض کرد (۱۳ مورد) را مشخص کرده است و دقیق به آن اشاره شده. ما این موارد را در تمام جلساتی که با دوستان شورای مرکزی و ارزشیابی و نظارت داریم تاکید می کنیم و دوستان را به این مهم توجه می دهیم که هیچ گاه گرفتار سلیقه شخصی نشویم و به دنبال تفسیر بیش از آنها نباشیم.
نباید دایره را تنگ کنیم /نیاز به تئاترهای نقادانه با فضای روشنگری داریم
من با شما موافقم. گاها در بعضی از تولیدات بالاخره مباحثی هست که در گذشته دیده می شد و خوشایند نبود و روی آن حساس هستیم اما یکی از ضرورت هایی که تئاتر ما باید به آن بپردازد، کرسی های آزاد اندیشی است که حضرت آقا به آن اشاره کردند ارایه افکار و نظرات متنوع و مختلف و نهایتا یک خروجی که توأمان مفید برای نظام و قابل پذیرش برای نسل جوان باشد. به عقیده من ما نباید خیلی دایره را تنگ کنیم و از ورود به هرگونه مبحث انتقادی، اجتماعی و سیاسی ابا داشته باشیم این کار فضای ما را به یک فضای بی‌خاصیت تبدیل می کند که شاید این فضا زیبنده حوزه هنر ما نباشد.
اما از منظر داشتن کرسی های آزاد اندیشی که بتوان فضایی ایجاد کرد که نقد صورت بگیرد (حتی اگر نقد درستی هم نباشد) که به یک نتیجه گیری درستی منجر شود که باعث روشنگری نسل جوان باشد، نیازبه چنین آثاری هست.
اثر نقادانه باید پیشبرنده باشد
با این اوصاف باید پایان بندی یک اثر منتقد (به لحاظ محتوا) امیدورانه و روشنگر باشد و همانگونه که ذکر آن در بالا رفت مفید برای نظام باشد.
هنرمند ما به عنوان یک عنصر پیشرو، آگاه اجتماعی و اندیشمند نقش دیدبانی خودش را باید حفظ کند و حرفش باید گفته شود و گوش شنوا داشته باشد. نقد در چارچوب قوانینی که داریم باید پیشبرنده باشد. علاوه بر این که هنر باید حرف خودش را بزند و مشابه آن کرسی های آزاد اندیشی در تئاتر داشته باشیم و نقد معضلات اجتماعی، فرهنگی و سیاسی را دنبال کنیم باید چارچوب ها حفظ شود و خروجی به گونه ای پیشبرنده باشد.
البته این بحث لزوماً هم به پایان بندی امیدوارانه هر نمایش ارتباط ندارد. فضای امیدوارانه مهم است، تسری اتمسفر امید در زندگی افراد مهم است. همچنان که در بسیاری از تراژدی‌های شاخص تاریخ تئاتر همه چیز به خیر و خوشی ختم نمی‌شود اما تأثیرگذاری آنها بر مخاطبشان در هر دوره تاریخی، تأثیرگذاری مثبتی در زندگی فردی و اجتماعی افراد می‌تواند باشد.
نیاز به تنوع در آثار نمایشی داریم
متاسفانه با این نگاه در تئاترهای امروز شاهد هستیم عامه مردم از تئاتر فاصله گرفتند و قشر تحصیلکرده دانشجوی نمایش از تئاترها استقبال می کنند. چه باید کرد تا مردم خودشان را آْثارنمایشی ببینند.
چندان موافق این نکته نیستم. عموم مردم دهه ۹۰ با عموم مردم دهه ۴۰ را فقط اگر به لحاظ میزان تحصیلات مقایسه کنیم با سوادتر هستند و پتانسیل قرار گرفتن در دایره مخاطبان تئاتر را دارند. کما این که به این سمت در حال رفتن هستیم. اما از منظر تنوع رنگین کمانی برای سلایق و سنین مختلف موافقم که باید به سمت این تنوع برویم و هم هنرمندان و هم نهادهای متولی.
عمده تولید تئاتر متناسب با ذائقه داوران جشنواره ها است
ضعف ما برای آوردن مخاطب عام به سالن نمایش در کجاست؟
در تهران شرایط بهتری داریم. اما ضعف ما در سراسر کشور این است که هنوز اجراهای مداوم و مستمر تئاتردر بیشتر شهرها نداریم. مکانهای ثابتی برای اجرای تئاتر که هرگاه خانواده تصمیم به دیدن نمایش گرفت به آن مکان مراجعه کند تعبیه نشده. به تبلیغات تئاتر اصلا توجه نکردیم. ارگان هایی که صاحب اختیار در تبلیغات هستند نسبت به تئاتر کشور کمتر توجه دارند. به دلایل مختلف عمده تئاتری که تولید می شود به نوعی متناسب با ذائقه داوران جشنواره ها تولید می شود و مبتنی بر تاثیرگذاری فرهنگی تولید نمی شود. علت این است که نگاه تولید کننده به سمت رقابت جشنواره است و هیچ گاه این حس را نداشتند که کاری تولید می شود تا در اجرای طولانی مدت مخاطب به سالن می آید و آمدن مردم به سالن آورده مالی خواهد داشت و تولید کننده هم باید در ارایه اثر با کیفیت به مخاطب تلاش کند. متاسفانه این چرخه درست ترسیم نشده است و طبعا عمل هم نمی کند.
نباید این چرخه که به آن اشاره کردید (جشنواره زدگی) به سمت اصلاح پیش برود.
متاسفانه داده‌های ما در حوزه تئاتر ضعیف است ما هنوز آمار مشخصی از هنرمندان نمایشی نداریم. آمار مشخصی از فارغ التحصیلان نداریم.
جشنواره ها از تاثیرگذاری خود فاصله گرفتند
به دلیل فعالیت سه حلقه منفصل از یکدیگر.
بخشی به این مورد بستگی دارد و بخشی از آن هم به کم کاری نهاد تئاتری باز می گردد. ایجاد تئاتر شهر در مراکز استان ها می‌تواند در جهت تغییر نگاه هنرمند به سمت تولید تئاتر نه برای کسب جایزه کمک کند. وقتی مردم بدانند که در یک مرکزی نمایش به صورت مداوم اجرا می شود فرهنگسازی صورت می گیرد و در سبد خانوار هنر تئاتر قرار می گیرد، اتفاق بسیار مهمی که باید به این سمت قدم برداریم . در مراکز استان ها به عنوان گام اول پیشنهاد کردیم این مراکز به وجود بیاید. گام دوم فاصله گرفتن از رویداد زدگی و جشنواره زدگی است. بسیاری از جشنواره های ما در زمان خودش جریان ساز بود و برگزاری آن ضرورت داشته و به فرهنگ و تئاتر خدمات رسانی می کرد اما امروزه شاید از تاثیرگذاری اولیه خودفاصله گرفته است ما باید به سمت اجراهای عمومی برویم ، به سمت کشاندن مردم به سالن ها، به سمت تاثیرگذاری تئاتر. به نظرم اجراهای مداوم و مستمر تئاتر هم به نفع تئاتر است و برر وی فرهنگ جامعه موثر است. کما این که در چند سال گذشته ایجاد نمونه هایی از تئاترشهر استانها به عنوان پایگاهی برای اجرای مداوم تئاتر به شدت مورد استقبال واقع شده است.
تقویت تئاتر کودک و نوجوان، تضمین آینده تئاتر
چه تئاترهایی مورد حمایت اداره کل هنرهای نمایشی است و در اولویت حمایت قرار دارد؟
ژانر کودک و نوجوان از گونه هایی است که بسیار به آن نیاز داریم. شرایط زندگی به گونه ای پیش می رود که خانواده ها از مهد کودک ها استقبال می کنند و بسیاری از اوقات کودکان در مهدها هستند از سوی دیگر خانواده ها دوست دارند آموزش کودکانشان استاندارد باشد به همین دلیل هم برایش وقت صرف می کنند و هم هزینه می کنند. حوزه تئاتر می تواند از این فضا استفاده کند. تئاتر هم به لحاظ جنبه های هنری می تواند تاثیرات بسزایی در ارایه آموزش درست به کودک و نوجوان داشته باشد و هم از این ظرفیت بهره ببرد . اگر گروه های شاخصی در تئاتر کودک و نوجوان داشته باشیم خواهیم دید که می توان کثرت داشت و درآمدزا بود. از همه مهمتر اگر تئاتر کودک و نوجوان تقویت شود و مخاطبان آینده تئاتر کشورنیز تضمین می شود.
برای ارتقاء وضعیت تئاتر کودک و نوجوان ۲۰درصدی را که معمولاً انجمن هنرهای نمایشی از فروش آثار بدست می آورد را معاف کردید؟
شروع سال با تئاتر کودک و نوجوان بود و ۲۰ درصد سهم تالار را در تالار هنر حذف کردیم علاوه بر حمایتی که از تئاتر کودک و نوجوان خواهیم داشت. معتقدم گنجی است که ما هنوز به آن پی نبردیم.
تدریس نمایش ایرانی در دانشگاه علمی کاربردی/پررنگ شدن تئاتر ملی
کمتر نمایش های ایرانی را در مناسبت ها و حتی در نمایش های روی صحنه می بینیم.
نسبت به نمایش های ایرانی غافل بودیم در شرایطی که نوروز ما رویداد ملی – مذهبی است. نمایش در این رویداد می تواند بسیار پررنگ باشد که متاسفانه به اوقات تعطیلی تئاتر در این مقطع زمانی تبدیل شده است. شاید در چند سال اخیر به دلیل مقارن شدن با ایام خاص فاطمیه یا محرم و صفراین شرایط پیش آمد اما در حال حاضر فرصت خوبی است که نوروز ما پرنمایش باشد و گروه ها فعال باشند. امسال هم در تهران و استان ها وضعیت تئاتر در نوروز خوب بود. ماه رمضان هم ظرفیت بسیار خوبی است. اگر بتوانیم رشته های دانشگاهی در حوزه نمایش های ایرانی را فعال کنیم بسیار موثر خواهد بود. گام های اولیه برداشته شده امیدوارم از امسال فعالیتش آغاز شود . وزارت علوم دغدغه داشتند به همین جهت هنرمندان این حوزه سرفصل ها را تعریف کردند و یکی دو دانشگاه کار خود را آغاز خواهند کرد . دانشگاه علمی کاربردی تدریس نمایش ایرانی را مصوب کرده که باید به سمت آن برویم . هم باید استعداد جدید تربیت و کشف شود و هم به نوعی تئاترملی و رسیدن به اتفاقات آفرینشی در تئاتر ما پررنگ شود.
معتقد به تئاتر زیرزمینی نیستم
چقدر تئاتر زیرزمینی گسترش یافته است؟
معتقد به تئاتر زیرزمینی نیستم. در حوزه هایی مثل موسیقی جذابیت اقتصادی وجود دارد یا در حوزه کتاب همینطور است و فعالیت زیرزمینی وجود دارد. اگر تعدادی افراد دور هم جمع شدند اجرایی را نمایشنامه خوانی کردند و یا اجرا کردند عنوان تئاتر زیرزمینی که امتداد دارد و جریان ایجاد کند نبوده است. در شرایط مخفیانه نمی توان بلیت فروشی یا تبلیغ کرد . ممکن است یکی دو اتفاق جسته و گریخته انجام شده باشد اما از اتفاقات مداوم نیست.
بازسازی سالن سایه در خردادماه/ تلاش برای ساماندهی آرشیو اسناد تئاتر
بازسازی تئاتر شهر چه زمانی به اتمام می رسد؟
سال گذشته دو سالن فعال نبود. قشقایی با جشنواره کارش آغاز شد. تالار سایه هم صندلی هایش خردادماه می رسد و این کاهش ظرفیت ناخوشایندی که امروز شاهدش هستیم را در سایه دیگر تجربه نمی کنیم.
وضعیت آگوستیک سالن اصلی هم مربوط به یکی دو دهه اخیر نیست، از ابتدای ساخت سالن اصلی با توجه به شکل معماری آگوستیکش دارای ایراد بوده است. آگوستیک این سالن برای تئاتر محقق نمی شود اگر برای تئاتر بخواهیم تعریف کنیم باید از شکل فعلی سالن را خارج کرد که منطقی نیست. در شرایط حاضر باید صندلی‌هایش بهینه شود و بازسازی صورت گیرد طبیعی است نیاز به این توجه و نگهداری در همه دوره ها دارد. دوستان در طرح های عمرانی و پشتیبانی وزارتخانه قول دادند اعتباراتش محقق شود و ادامه کار انجام شود. همه کاستی هایی که امروز شاهد آن هستیم منجر به تعطیلی سالن یا بخشی از مجموعه تئاتر شهر نشده همه سالن ها فعال هستند و هر دو پلاتو تمرین در حال فعالیت است و خوب بازسازی شدند. من امیدوارم درجریان بازسازی آرشیو اسناد تئاتر را که ارزشمند است ساماندهی کنیم که شرایط نگهداری اسناد و کتاب های تئاتر مناسب باشد.
