توجه به انسان و مقام و منزلت او در فرهنگ اسلامی ریشه در آموزه‌های اسلامی دارد. همچنین آیات بسیاری از قرآن کریم و روایات اسلامی درباره جایگاه انسان به طور عام و انسان‌های برتر به طور خاص سخن گفته‌اند.
بشر حتی با وجود قانونِ بدون اخلاق نمی‌تواند زندگی ایده‌آل و سعادتمندی را درک کند و در این مسأله اسلام به عنوان دین کامل و جامع بهترین دستورات اخلاقی را برای زندگی زیبا دارد که فراگیری آن برای هر فرد مؤمنی لازم و ضروری است.
در حدیث معروفى از پیامبر اکرم(ص) می‌خوانیم: إنَّما بُعِثتُ لاُتَمِّمَ مَکارِمَ الخلاقِ؛ من تنها براى تکمیل فضائل اخلاقى مبعوث شده‌‏ام.
در حدیث دیگری از امیرالمؤمنین(ع) آمده است: اگر ما امید و ایمانى به بهشت و ترس و وحشتى از دوزخ، و انتظار ثواب و عقابى نمى‌‏داشتیم، شایسته بود به سراغ فضائل اخلاقى برویم، چرا که آنها راهنماى نجات و پیروزى و موفقیت هستند.
آنچه در ادامه می‌خوانید سخنانی از آیت‌الله جوادی آملی پیرامون اخلاق اسلامی است که در اختیار علاقه‌مندان قرار می‌گیرد:
در روایات هست که روز قیامت «یُقَالُ لَهُ (لِصَاحِبِ الْقُرْآنِ) اقْرَأْ وَ ارْقَه»؛ به قاری قرآن و صاحب قرآن گفته می‌شود بخوان و بالا برو! انسان ممکن است در دنیا یک قرآن را ختم کند، چون خواندن و قرائت ظاهری قرآن دشوار نیست، ممکن است کسی این شش هزار آیه را یکی پس از دیگری بخواند و تمام کند، اما در قیامت این‌چنین نیست، بعضی‌ها چهار آیه می‌خوانند و خسته می‌شوند، بعضی‌ها پنج آیه را می‌خوانند و خسته می‌شوند، عده‌ای هم پنجاه آیه را می‌خوانند و خسته می‌شوند، اینطور نیست که مانند دنیا هر چه که بخواهد بتواند بخواند، بلکه همانگونه که به هر آیه‌ای عمل کرده است، می‌تواند بخواند و بالا برود و هر آیه‌ای که عمل نکرده یا متوجه نشده است، نمی‌تواند بخواند.
اگر در قیامت اینگونه باشد که فقط با خواندن آیات قرآن درجات کسی بالا برود، همه می‌توانستند به درجات فراوانی نائل شوند.
بنابراین بعضی‌ها سه یا چهار آیه را می‌توانند بخوانند، برای اینکه به این سه یا چهار آیه عمل کرده‌اند، یا اینکه همین سه، چهار آیه را فهمیده‌اند، بعضی‌ها آیات بیشتری را فهمیدند و به آیات بیشتری عمل کردند و به همین ترتیب؛ البته آن کسی که در دنیا چندین بار قرآن را ختم کرده است یا قرآن را حفظ کرده است، ثواب آن را به او می دهند، اما اینچنین نیست که هر چقدر خواست بخواند و بالا برود.
خواندن ظاهری قرآن هم خود انگیزه‌ای است، برای اینکه ـ ان‌شاءالله ـ نخست معنای آیه را بفهمند، سپس اگر اخلاقی است به آن مزین شوند، اگر آیه‌ای فقهی و حقوقی است عمل کنند و در مرحله سوم بالا بروند. از این جهت برخی پنج، شش آیه را می‌خوانند، بعضی‌ها پنجاه، شصت آیه را می‌خوانند و بعضی دویست، سیصد آیه! هر کس برابر فهم و ایمان و تخلّق و عمل خود، قدرت خواندن دارد، نه هر اندازه که در دنیا قرآن خوانده است.
از این رو به ما نگفتند: «هر کس کار نیکی انجام داد برایش ده برابر پاداش است» بلکه گفتند: «‌مَنْ جاءَ بِالْحَسَنَة ...»؛ «هر کس نیکی با خود آورد ...»؛ در قیامت اگر کسی نقد آورد و چیزی در دست او بود مهم است، نه اینکه در دنیا هر چه کرد. خیلی از چیزها است که انسان در دنیا کارش را انجام می‌دهد، پاداشش را هم نقد می‌گیرد، اما بعضی از کارها است که فقط پاداشش در قیامت هست: «مَنْ جاءَ بِالْحَسَنَة فَلَهُ عَشْرُ أَمْثَالِهَا» ؛ یعنی اگر کسی نقداً چیزی در دست او باشد و وارد صحنه قیامت شود، آنگاه برایش ده برابر پاداش است و اگر کسی توانست آنجا چند آیه بیشتر بخواند، آنگاه مصداق «یُقَالُ لَهُ (لِصَاحِبِ الْقُرْآنِ) اقْرَأْ وَ ارْقَه» می‌شود.