جلسه نقد و بررسی فیلم « پریدن از ارتفاع کم » ساخته حامد رجبی شامگاه ۱۲مهر ماه ۱۳۹۴ در سالن آمفی تاتر فرهنگسرای ارسباران برگزار شد.
در این جلسه حامد رجبی کارگردان ، سحر عصرآزاد منتقد میهمان و مجید برزگر تهیه کننده فیلم حضور داشتند و ضمن صحبت درباره فیلم پریدن از ارتفاع کم به پاسخ گویی به پرسش های حاضران پرداختند.
حامد رجبی کارگردان فیلم پریدن از ارتفاع کم گفت: از ابتدا تصمیمی داشتیم که فیلمی بسازیم تا تماشاگر را به صورت احساسی درگیر نکند و تماشاگر قدرت انتقادی اش را در مواجه با فیلم از دست ندهد. می خواستیم تماشاگر با شخصیت ها همذات پنداری نکند بلکه به رفتار و چرایی رفتار آنها فکر کند. البته درباره این شیوه کار از زمان برشت صحبت شده است .
وی افزود:فیلم از ما می خواهد که افسردگی را دوباره تعریف کنیم. شخصیت نهال در این فیلم عقده های از پیش انباشته شده ندارد و بیماری افسردگی او نیز حاد نیست. فیلم می خواهد فکر کنیم که آیا رفتار متفاوت نهال درست است یا آنچه که تمامی مردم و جامعه به صورت تکراری انجام می دهند . تمام سعی من این بود که این نکته در فیلم مشخص باشد . ما نمی توانیم همیشه خودمان را در مقابل یا در کنار نهال ببینیم. زمانی با کارهای او مخالف هستیم و زمانی نیز در کنار او می ایستیم و از آنچه که او انجام می دهد و ما جرات انجامشان را نداشته ایم لذت می بریم.
وی درباره ارتباط فیلم با واقعیت موجود در جامعه نیز گفت : فیلم ساختن ، نقاشی کشیدن و پرداختن به سایر هنرها این امکان را به ما می دهد که از منطق زندگی به دور باشیم و و هنر امکان تخیل امر ناممکن را به ما می دهد و آنچه در واقعیت رخ نمی دهد می تواند در رویا اتفاق بیفتد.
این کارگردان درباره خلق شخصیت های فیلم نیز گفت : هنگامی که شما شروع به نگارش فیلم نامه می کنید همه آنچه که از ابتدای زندگی تا آن زیسته اید در ذهن شما جان می گیرد و به صورت ناخودآگاه باعث ساخته شدن شخصیت ها می شود. واکنش های شخصیت مرد در این فیلم خیلی خونسردانه است . شخصیت نهال اما شوهرش را دوست دارد. در این فیلم نامه او نباید از شوهرش بدش می آمد و با او مشکل می داشت زیرا در این صورت تماشاگر علت رفتارهای متفاوت او را به گردن اختلاف او با همسرش می انداخت ، نهال شوهرش را دوست دارد اما یک جاهایی هم مشکلاتی هست که باعث طغیان او شده است .
همچنین نویسنده فیلمنامه فیلم پرویز افزود : سینما تصوری از زندگی می دهد که آن رسیدن به لحظات به دور از تناقض است . ما در سینمای متعارف سعی می کنیم که تناقض در شخصیت ها نداشته باشیم ولی زندگی واقعی ما پر از تناقض است . جهان سینما با ما کاری کرده که بگوئیم این رفتار نهال درست نیست. چون به سینما اعتماد داریم سعی می کنیم زندگی مان را به آن شکل بسازیم . ما فکر می کنیم که سینما شبیه زندگی است ، در صورتی که برعکس است و ما سعی می کنیم زندگی هایمان را شبیه سینما بسازیم. نکته دیگر در مورد علت رفتارهای شخصیت ها این است که یکی دیگر از راههای آشنایی زدایی ، اگزجره کردن اتفاق است . زمانی شما با قاب و کات و .... این کار را انجام می دهید و رفتار خاصی از شخصیت را برجسته می کنید اما برشت می گوید رویداد باید روی صحنه بزرگنمایی شود تا تماشاگر آنچه را که نمی دیده است ببیند و علت روابط مشخص شود. استراتژی نهال در مواجهه با اطرافیانش بزرگ کردن چیزهایی است که به چشم نمی آمده است .
وی افزود : اگر فردی در شرایط بدی زندگی کند و افسرده نباشد باید تعجب کرد. در جامعه همیشه حکومت اکثریت است و همه باید در یک سطح و اندازه باشند و اگر کسی غیر از این باشد به او برچسب چسبانده می شود. یک خطری که این فیلم را تهدید می کند این است که با پیش داوری نسبت به بیماری های روانی به تماشای آن بنشینیم. من می خواستم این چالش به وجود بیاید که کدام مان درست فکر می کنیم . به نظرم همه ما مانند نهال زندگی می کنیم و فقط کافی است تا تلنگری به ما وارد شود تا تغییری در رفتارمان به وجود بیاید. هدف فیلم این است که نشتی به جهان تماشاچی پیدا کند و وقتی شما برای شخصیت ها پیشینه می گذارید تماشاگر با خود می گوید خوب من که در گذشته در چنین شرایطی نبوده ام پس ممکن نیست چنین کاری از من سر بزند . فیلم باید از چنین مسیری خارج شود . باید تداخل بین جهان فیلم و جهان مخاطب اتفاق بیفتد.
وی در مورد عدم استفاده از موسیقی در این فیلم نیز گفت : اگر من زمانی بخواهم از موسیقی در فیلم هایم استفاده کنم بایداین موسیقی به شدت شنیده شود مانند فیلم های گدار . می خواهم نقش موسیقی آشکار باشد و من هنوز به آن شناخت کامل از موسیقی نرسیده ام که این جرات را داشته باشم که از موسیقی در فیلم هایم استفاده کنم . همین طور زندگی واقعی ما نیز موسیقی ندارد. همچنین در صورت استفاده از موسیقی تماشاگر بدون اینکه خود متوجه باشد تحت تاثیر آن قرار می گیرد و من نمی خواستم که احساسات مخاطب در این فیلم درگیر باشد ، بلکه می خواستم که در مورد آن فکر کند. استفاده نکردن از موسیقی هم مانند استفاده کردن از دوربین روی دست این روزها مانند یک ایده است که عده ای آن را به کار می گیرند ، گاهی درست جواب می دهد و گاهی هم نه .
وی در مورد انتخاب بازیگران فیلم نیز گفت: از آنجایی که می خواستم بازیگری نقش نهال را بازی کند که در اکت های بیرونی از او چیزی نمایان نباشد تصمیم گرفتم که یک هنرپیشه قوی را برای این نقش انتخاب کنم و همین طور نقش طرف مقابل او نیز باید فردی در حد اندازه خود او میبود تا توازن بین شخصیت ها برقرار باشد .
مجید برزگر : ساختن فیلم هایی برخلاف مسیر فعلی سینمای ایران همواره تلاش گروه همکاران ما بوده است
مجید برزگر تهیه کننده فیلم پریدن از ارتفاع کم در مورد چگونگی همکاری در ساخته شدن این فیلم گفت : از حدود ۱۲ سال پیش دوستی و همکاری من و حامد رجبی شروع شده و در این میان فیلم نامه هایی را به نگارش در آورده و بعضی از آنها را نیز ساخته ایم. گفتن اینکه فیلم های ما برخلاف مسیر فعلی سینمای ایران است باید از بیرون از مجموعه ما اتفاق بیفتد اما تصمیم ما و گروه همراه مان همواره این بوده فیلم هایی خارج از عرف گیشه و جریان رایج بسازیم. سینمایی که بعد از حاجی آقا آکتور سینما تا امروز یکه و مهجور در تاریکی مانده است در حالی که تمام آبروی سینمای ایران است . فیلم های ما جز این چیزی برای گفتن ندارند.
وی افزود: فیلم های ما ممکن است اشکالاتی هم در ساخت داشته باشد از اگر به راهمان ایمان داشته باشیم فیلم هایی خواهیم ساخت که در ذهن ماندگار باشند . این فیلم ها به دلیل ساختار شکن بودن و تازه بودن به نظر عجیب می آیند. ابزار سینما آن را به سمتی برد که امروزه شاهد آن هستیم. اگر صد سال پیش که سینما به وجود آمد موبایل نیز وجود می داشت مسیر سینما چیزی غیر این چیزی بود که امروزه هست بنابراین مقابله با جریان اصلی و در حرکت در جهتی که برای ما و گروه مهم است این است که چگونه اولا یک لحن آماتوری عمدی را در فیلم رعایت کنیم و هی یادآوری کنیم که نمی خواهیم شبیه فیلم های جریان اصلی باشیم که با سروصدا ساخته می شوند اما بعد از گذشت زمان کمی چیزی از آنها در یاد کسی نمی ماند و بیننده به دیدن آنها عادت کرده است .
دوم اینکه وظیفه ماست که به بینندگان یادآوری کنیم که به شکل های دیگری هم می شود فیلم ساخت و این را در عمل ثابت کرده ایم. با اینکه ممکن است مخاطب عام سینما از مشاهده اینگونه فیلم ها احساس رضایت نداشته باشد اما این فیلم ها جایی به روح او چنگ می زنند و از یاد او نخواهند رفت .
کارگردان پرویز افزود : به نظرم نقطه تاثیرگذار این فیلم کارگردانی آن است نه فیلم نامه اش زیرا تمام گروه و خود حامد تلاش کردند تا به آنچه که در ذهن اوست برسند. من خوشحالم که این فیلم ساخته شده و امیدوارم که همچنان این راه را ادامه بدهیم و چنین فیلم هایی بسازیم.
سحر عصر آزاد : پریدن از ارتفاع کم مانند حرکت در دایره و محدوده وسعت عمل کم است
سحر عصر آزاد منتقد میهمان این برنامه در خصوص فیلم پریدن از ارتفاع کم گفت : زنی که در محدوده روزمرگی و دنیای کوچک خودش محدود است سعی می کند که حرکت های کوچک انتحاری انجام دهد و این مانند پریدن از ارتفاع کم می ماند. محدوده و وسعت عمل او کم است و گویا سعی می کند به صورت خاموشی از اطرافیان و پدر و مادرش انتقام بگیرد. شوهر او ویژگی منفی مشخصی ندارد. حتی زیادی خونسرد و بی حس و حال است و این می تواند تنها جنبه منفی شخصیت او باشد. اما واکنش های زن متناسب با رفتارهای شوهرش نیست. به نظرم باید علت رفتارهای او را در گذشته او جستجو کرد. زنی که در آستانه مادرشدن است که یک تغییر بزرگ است با خبر از بین رفتن جنین مواجه می شود و این باعث طغیان او می شود که در محدوده کوچک زندگی اش اتفاق می افتد. او سعی می کند به سبک خودش نسبت به شرایطش اعتراض کند و واکنش نشان دهد. آدمی که در زندگی اش تحت فشار بوده می تواند گزندگی در کلام را داشته باشد.
وی گفت : در مورد شخصیت نهال بایست بگویم که اشاره به پیشینه روانی او باعث شده که ما رفتارهای او را تحت تاثیر این بیماری در نظر بگیریم در صورتی که اگر این اتفاق نمی افتاد و رفتارهای او در اثر رفتارهای اطرافیان تعبیر می شد فیلم عمیق تر می شد. ما با این پرسش مواجه می شویم که آیا رفتارهای نهال درست است یا جامعه ای که او با آن مواجه است . نهال یک آدم معمولی است که در بحران قرار می گیرد و مسیری را انتخاب می کند که شاید انتخاب بسیاری از ما نباشد . اینکه چرا آن مسیر را انتخاب می کند پاسخی است که در فیلم به ما داده نمی شود. کارگردان در این فیلم با انتخاب یک زن که در موقعیت مادر شدن است راه خود را از تجربه های قبلی جدا کرده ، زیرا این موقعیت آنقدر دراماتیک است که بار روانشناسی دارد و دست نویسنده را باز می گذارد تا به ابعاد مختلف شخصیت بپردازد.
وی افزود: یکی از دلایل جذابیت ناخواسته فیلم استفاده از بازیگران در موقعیت هایی که قبلا از آنها شاهد نبوده ایم در صورتی که فیلم سعی می کند از جلوه های ظاهری جذابیت فاصله بگیرد. کشف جلوه جدید از بازیگران باعث جذابیت فیلم شده است .
سحر عصر آزاد در مورد موسیقی نداشتن فیلم نیز گفت : این جهان بینی ایشان است که دوست دارد به روایت نزدیک به رئالیسم بپردازد ، و در این میان استفاده یا عدم استفاده از موسیقی بستگی به بافت فیلم دارد. پاسخ روشنی نسبت به هیچ چیز وجود ندارد و این جهان بینی می گوید که پایان فیلم نیز نمی تواند مشخص باشد . دیالوگ آخر مرد در بافت فیلم بسیار مهم است زیرا رفتن از نقطه ای به نقطه دیگر است و این مسیر در رابطه آنها خودش را نشان خواهد داد. این تغییر بصورت درونی در فیلم دیده می شود و تنها نشانه تغییر و تحول در فیلم است .
این جلسه با انجام پرسش و پاسخ بین حاضران و عوامل فیلم ادامه پیدا کرده و خاتمه یافت .