،سال 88 براي دوستداران اهل ادب و هنر سالي اندوهبار بود، بسياري از هنرمندان عرصه ادب و هنر رخت از جهان بربستند، هنرمنداني که شايد ديگر مادر گيتي نظير آنان فرزند نزايد.
امسال را در حالي آغاز کرديم که جاي برخي از هنرمندان عرصه ادب و فرهنگ در ميان خانواده فرهنگ دوست ايران زمين خالي بود، چهره هاي ماندگار نظير مهدي آذر يزدي، محمود شاهرخي، بيژن ترقي، رضا سيد حسيني، محمدامين رياحي، محمد حقوقي، اسماعيل فصيح، مهدي سحابي، خسرو فرشيدورد،‌ محمد ايوبي و جعفر کوش‌آبادي و.....
انگار همين چند وقت پيش بود که با برخي از آنها در خصوص آثار جديدشان مصاحبه مي گرفتيم شايد براي آنها مرگ را باور نداشتيم، آنان اگر چه در ميان ما نيستند اما کلام و هنر آنان در برگ برگ تاريخ هميشه جاودان و ماندگار است ، اگر چه جسم خاکي آنان در ميان نيست اما يادي نيکو از خود برجاي گذاشته اند و به قول شاعر :
"زندگي صحنه يکتاي هنرمندي ماست ، هر کسي نغمه خود خواند و از صحنه رود ، صحنه پيوسته بجاست ، خرم آن نغمه که مردم بسپارند به ياد " بهار گذشته جامعه ادبي کشور شاعر و نويسنده و پژوهگشري چون مسعود شکوئي را از دست داد ، وي شخصيتي بود که هيچگاه از تحقيق و پژوهش دست بر نمي داشت و زماني دار فاني را وداع گفت که در منزل خود مطالعه مي کرد ، وي در 25 فروردين‌ماه 87 به دليل ايست قلبي به ديار باقي شتافت .
وي مدرس دانشگاه بود و علاوه بر تحقيق و پژوهش اقدام به نگارش کتابهايي نظير "طالع بازيافته" (رمان) و "سفر با شاعر" کرده بود .
ارديبهشت 87 را نيز در سوگ هنرمنداني چون بيژن ترقي ، رضا سيد حسيني، غلامرضا صديق غريب ومحمدامين رياحي نشستيم .
*بيژن ترقي متولد 1308 ،ترانه سرا پنجم ارديبهشت ماه 87 در سن 80 سالگي بر اثر بيماري در گذشت و در قطعه هنرمندان در کنار ديگر بزرگان در جايگاه ابدي خود آرميد.
از ترانه هاي وي مي توان به برگ خزان، آتش کاروان، تک‌درخت و ... نام برد.
وي زير نظر استاداني چون ملک‌الشعراي بهار، اميري فيروزکوهي، نيما يوشيج و شهريار فعاليت ادبي خود را آغاز کرد و با شخصيتهاي هنرمندي چون علي تجويدي، داريوش رفيعي و پرويز ياحقي و... همکاري مي کرد.
*عزيز دولت‌آبادي داراي درجه دکترا در رشته زبان و ادبيات فارسي بود که در سن 87 سالگي دارفاني را وداع گفت ، وي علاوه بر انتشار شعر چند ديوان را تصحيح و منتشر کرده بود.
*رضا سيدحسيني نيز مترجم ادبيات بود و در سن 83سالگي در بيمارستان ايرانمهر از دنيا رفت .وي متولد سال 1305 بود و کار ترجمه را از سن 16 سالگي با ترجمه از ترکي از ترکي قفقازي و ترکي استانبولي شروع کرد و پس از آن، به ترجمه از زبان فرانسه پرداخت.
"مکتب‌هاي ادبي"، "رؤياي عشق" از ماکسيم گورکي، "لايم لايت" اثر چارلي چاپلين، "طاعون" آلبر کامو و...از آثار ترجمه شده اين استاد فقيد هستند.
*غلامرضا صديق غريب ، شاعر و نويسنده خطه خراسان بود که 12 ارديبهشت‌ماه در سن 83سالگي درگذشت و در محوطه‌ي آرامگاه فردوسي به خاک سپرده شد.
از آثار وي مي توان "اخوانيه‌اي از مهدي اخوان ثالث و غلامرضا صديق" و کتاب "آبشار طلا" را نام برد.
*محمد‌امين رياحي استاد و مصحح متون ادبي صبح روز جمعه 25 ارديبهشت به دليل کهولت سن در بيمارستان ايران‌مهر درگذشت.
وي که در سال 1302 در شهرستان خوي متولد شد سمت‌هايي چون عضويت هيأت مؤلفان لغتنامه دهخدا، مدير ملي وزارت فرهنگ سابق، رايزني فرهنگي ايران در کشور ترکيه، استادي دانشگاه آنکارا، دبير کلي هيئت امناي کتابخانه‌هاي عمومي کشور، استادي دانشگاه تهران، نيابت رياست فرهنگستان ادب و هنر ايران، رياست دانشکده هنرهاي دراماتيک، رياست بنياد شاهنامه فردوسي را بر عهده داشت و مدت کوتاهي نيز در کسوت وزير آموزش و پرورش بود.
از فعاليت‌هاي مطبوعاتي او سردبيري هفته‌نامه مهرگان، مديريت مجله کيهان فرهنگي و آموزش و پرورش و سيمرغ را بايد نام برد. از وي اشعاري نيز به جا مانده است.
از آثار او مي‌توان به "زبان و ادبيات فارسي در قلمرو عثماني"، "گلگشت در شعر و انديشه حافظ"، "تاريخ خوي"، "کسايي مروزي- زندگي و انديشه و شعر او"، "مجموعه مقالات- حاوي 50 مقاله تاريخي و ادبي" و "تاريخ روابط سياسي ايران و عثماني" اشاره کرد.
تيرماه 88 نيز ماه اندهباري براي جامعه ادبي کشور بود، محمد حقوقي شاعر و منتقد پيشکسوت اصفهاني در هشتم اين ماه در سن 73 سالگي از دنيا رفت و در زادگاهش در قطعه‌ي نام‌آوران باغ رضوان اصفهان به خاک سپرده شد ، وي تنها دو کتاب شعر "زوايا و مدارات" و "فصل‌هاي زمستاني" را بهچاپ رساند .
حقوقي منتقد نيز بود و با چاپ مقالات و نقدهايي نظير "جنگ اصفهان"، مجله‌ي "آرش" مشهور شد .
کتاب "شعر نو از آغاز تا امروز" و دفترهاي شعر "گنجشک‌ها و گيلاس‌ها"،"زوايا و مدارات،، "فصل‌هاي زمستاني"، "شرقي‌ها"، "با شب با زخم با گرگ"، "گريزهاي ناگريز"، "خروس هزاريال"، "سطح‌هاي شعر در سطرهاي نثر" و "از صدا تا سکوت" و... نام برد.
*مهدي آذريزدي نويسنده خوب و نام آشناي حوزه کودکان در 18 تيرماه 87 نيز در سن 87 سالگي ديده از جهان فرو بست و در زادگاهش خرمشاه يزد به خاک سپرده شد .
"قصه هاي خوب براي بچه هاي خوب "،"قصه‌هاي تازه از کتاب‌هاي کهن"، "گربه‌ي ناقلا"، "گربه‌ي تنبل"، "مجموعه‌ي قصه‌هاي ساده" و تصحيح "مثنوي" مولوي (براي بزرگسالان) از آثاري هستند که هم کودکان و هم برگسالان هيچگاه آنها را از ياد نخواهند برد.
*اسماعيل فصيح نويسنده اي که در 25 تيرماه در سن 75 سالگي ديده از جهان فرو بست و پيکر اودر قطعه‌ي هنرمندان بهشت زهرا (س) آرام گرفت.
وي در سال 1313 در محله‌ي درخونگاه تهران ديده به جهان گشود و در عمر کاري خود
رمان‌هاي "شراب خام"، "دل کور"، "داستان جاويد"، "ثريا در اغما"، "درد سياوش"، "زمستان 62"، "فرار فروهر" و "بازگشت به درخونگاه" و مجموعه‌هاي داستان "خاک آشنا"، "ديدار در هند"، "نمادهاي مشوش"،"بازي‌ها"،‌"استادان داستان" و...را به رشته تحرير در آورد.
*محمد شيرواني ، مصحح، محقق و کتابدار نيز در سن 84 سالگي نيز در همين ماه در گذشت .
*علي نجفي، شاعر نيشابوري نيز در 18 مردادماه بر اثر سکته قلبي از دنيا رفت .
وي در طول دوره فعاليت ادبي خود مجموعه "ضرب‌المثل‌هاي نيشابور " را منتشر کرد.
*مهدي اباسلط ، نويسنده و فيلم‌ساز جوان، دانش آموخته سنما بود که - 20 مردادماه بر اثر ايست قلبي درگذشت.
از آثار او مي توان به فيلم‌هاي "خنگ‌آباد" و "مسعود کيميايي عاشق" و نمايش "سادگي منو ببخش کيارستمي" نام بود.
*عبدالحسين شريفيان، مترجم و داستان‌نويس که در سن 83سالگي در بيمارستان کسري در 26 مرداد ماه ديده از جهان فرو بست .
از ترجمه هاي وي مي توان به "اساطير جهان: داستان‌ها و حماسه‌ها" ، "سمفوني کليسايي" و "سرداب‌هاي واتيکان" آندره پل گيوم ژيد، "خوشه‌هاي خشم" جان ارنست اشتاين بک، "سرزمين نابينايان" و "ماشين زمان" هربرت جورج ولز و "دميان هرمان هسه اشاره کرد.
*همايون صنعتي‌زاده مترجم و مدير انتشارات فرانکلين و از پيشکسوتان صنعت نشر ايران چهارم شهريورماه امسال پس از يک دوره بيماري درگذشت و در شهر لاله‌زار بردسير کرمان به خاک سپرده شد.
صنعتي زاده در دهه سي و چهل با حضور در عر صه نشر تحولي جدي را در اين حوزه سبب مي‌شود. انتشارات فرانکلين به همت وي فضايي را فراهم مي‌آورد تا نشر حرفه‌اي در ايران گام‌هايي اساسي بردارد.
از جمله کارهاي وي انتشار بيش از يک هزار و پانصد عنوان کتاب است که در ميان آنها دائره المعارف "مصاحب" نام و جايگاهي ويژه دارد.
راه اندازي چاپخانه افست، چاپ کتابهاي درسي و مديريت سازمان کتابهاي جيبي از ديگر کارهاي مهم او در زمينه کتاب و نشر بوده است.
از وي آثار زير به صورت ترجمه وتاليف باقي مانده است و برخي از آثار هم در دست انتشار است.
" تاريخ کيش زرتشت"، مري بويس،" چکيد? تاريخ کيش زرتشت"، مري بويس، " پس از اسکندر گجسته"، "جغرافياي تاريخي ايران"، ويلهلم بارتولد، " تاريخ سومر"، ادوارد وولي، "ايران در شرق باستان"، ارنست هرتسفلد، "علم در ايران باستان"، مجموع? مقالات، تاريخ هند، روميلا تاپار و پرسيوال اسپير، "تأثير علم بر انديشه" ، ريچارد فاينمن، "شيراز در روزگار حافظ"، جان ليمبرت، " گنجينه لغات مثنوي "و ....
*غلامحسين مرز‌آبادي ، استاد زبان و ادبيات فارسي که 15 مهرماه در سن 88سالگي در منزلش از دنيا رفت .
وي استاد بازنشسته دانشگاه تبريز بود و در سال 67 از طرف دانشگاه آزاد اسلامي تهران به مرکز دعوت شده بود به تدريس درس‌هاي نقد ادبي، تاريخ ادبيات و مکتب‌هاي ادبي مي پرداخت. "سابقه‌ي زبان دري " از اثار اين استاد ادب است .
*هاراطون داويديان از اعضاي شوراي واژه‌گزيني فرهنگستان زبان و ادب فارسي از استادان پيشکسوت روان‌پزشکي کشور بيستم مهرماه سال گذشته ديده از جهان فرو بست .
داويديان، به واسطه تسلط بر فرهنگ و زبان فارسي در سال 1382 بنا به دعوت فرهنگستان زبان و ادب فارسي به همکاري با گروه واژه گزيني، در حوزه‌هاي علوم پزشکي و روان‌پزشکي و روان‌شناسي پرداخت و فرهنگستان در طول اين سال‌ها از خدمات او بهره جست.
وي به‌ عنوان يک دانش‌پژوه ايراني و به ‌واسطه دستاوردهاي علمي و پژوهشي فراوان، خدمات شايسته‌اي که به جامعه پزشکي، به ‌ويژه روان‌پزشکي عرضه داشته‌ بود و نيز حضور فعال در تأسيس و گسترش نهادهاي آموزشي و علمي کشور و کسب امتيازات چشمگير در سطح بين‌المللي، به پيشنهاد شوراي علمي و تصويب مجمع عمومي از تاريخ 26 بهمن 1377 به مقام عضويت افتخاري فرهنگستان علوم پزشکي جمهوري اسلامي ايران نائل شده‌ بود.
*مهدي سحابي ، مترجم، نقاش و داستان‌نويس ،که در 18 آبان‌ماه در سن 66سالگي بر اثر سکته در پاريس از دنيا رفت اما در قطعه‌ي هنرمندان در کنار ديگر هنرمنداني نظير خسرو شکيبايي و امير قويدل به خاک سپرده شد .
وي با ترجمه‌ي رمان هشت جلدي "در جست‌وجوي زمان ازدست‌رفته" مارسل پروست مشهور شد .
سحابي مسلط به زبانهاي ايتاليايي، فرانسوي و انگليسي بود و "ديويد کاپرفيلد" چارلز ديکنز، "بارون درخت‌نشين" ايتالو کالوينو، "انقلاب مکزيک" ماريو دميکلي، "مرگ آرتيو کروز" کارلوس فوئنتس، "در جست‌وجوي زمان از دست‌رفته" و "خوشي‌ها و روزها" مارسل پروست، "همه مي‌ميرند" سيمون دوبووار و از جمله آثاري ترجمه اي استاد سحابي است .
وي رمانهاي نظير "ناگهان سيلاب" و " پيچک کاغذي" را تاليف کرده است .
*محمود شاهرخي 24 آبان‌ماه در سن 82سالگي در بيمارستان عرفان درگذشت و در مقبره‌ي فرهيختگان ادب بهشت زهرا (س) در کنار هنرمنداني چون مهرداد اوستا، جواد معروفي، محمدعلي مرداني، سپيده کاشاني به خاک سپرده شد.
وي متولد سال 1306 بود ، اين شاعر بمي حدود ‌80 نفر از بستگانش در زلزله‌ي بم از دست داد که گفته مي شد علت بيماري وي به همين علت بوده است .
شاهرخي در طول عمر با ارزش خود آثاري را به يادگار بر اي اهل ذوق و ادب برجاي گذاشته است که مي توان به "در غبار کاروان"، "شميمي از گلزار معرفت""ترجيعات توحيدي"، "تجلي جمال و جلال در آيينه‌ي وجود امام حسين (ع)"، "کيمياي مراد" توسل به حضرت بقيه‌الله (عج)، "آخرين يادگار بر صحيفه‌ي روزگار" و کتابي درباره‌ي"منطق‌الطير" عطار نيشابوري اشاره کرد.
*شهرام شيدايي ، شاعر و مترجم ، نيز در دوم آذر ماه در سن 42 سالگي در اثر ابتلا به سرطان مري درگذشت.
از آثار وي مي توان به مجموعه‌ي شعر، "آدم‌ها روي پل"، منتخب شعرهاي ويسوا شيمبورسکا، ترجمه به همراه مارک اسموژنسکي و چوکا چکاد، "شايد ديگر نتوانم بگويم"، ترجمه‌ي شعرهاي صالح عطايي ، "ثبت نام از کساني که سوار کشتي نشده‌اند"، مجموعه‌ي داستان از هشت نويسنده‌ي ايراني، گردآوري، "پناهنده‌ها را بيرون مي‌کنند"، مجموعه‌ي داستان، "خنديدن در خانه‌اي که مي‌سوخت"، مجموعه‌ي شعر، و "رنگ قايق‌ها مال شما"، ترجمه‌ي مجموعه‌ي آثار اورهان ولي نام برد.
* خسرو فرشيدورد نيز از ديگر هنرمنداني بود که در سال گذشته در 9 دي‌ماه در خانه‌ي سالمندان نيکان از دنيا رفت .
وي در سال 1308 در ملاير به دنيا آمد و پايان نامه دکتراي خود را در سال 1342 با عنوان "قيد در زبان فارسي و مقايسه‌ي آن با قيود عربي و فرانسه و انگليسي" گرفت .
وي به عنوان استاد در دانشگاههاي اصفهان و تهران تدريس مي کرد.
تخصص اصلي اين استاد دستور زبان و نگارش فارسي بود و در نقد ادبي و سبک‌شناسي نيز صاحب‌نظر بود.
اين استاد ادب علاوه بر چاپ مقالات ، بيش از 16 عنوان کتاب در همين زمينه‌ها و همچنين دو مجموعه‌ي شعر با عنوان‌هاي "حماسه‌ي انقلاب" و "صلاي عشق"به جاي مانده است.
*محمد ايوبي نيز 19 دي‌ماه در سن 67سالگي در بيمارستان ابن سينا درگذشت
از اين نويسنده رمان‌هاي "راه شيري"، "سفر تا سرطان مغول"، سه‌گانه‌ي "آواز طولاني جنوب"، مجموعه‌ي داستان "مراثي بي‌پايان" و رمان "روز گراز" برجاي مانده است .
*جعفر کوش‌آبادي شاعر در سن 68سالگي بر اثر بيماري سرطان درگذشت.
وي متولد سال 1320 بود، از کارهاي اين شاعر مي توان به "سفر با صداها"، "ساز ديگر"، "اژدهاي سياه"، "چهار شقايق"، "منظومه‌ي کوچک‌خان" و "در آينه" اشاهر کرد.
*فهيمه محبي ، رييس دايرةالمعارف تشيع، نيز چهارم بهمن‌ماه در سن 76سالگي درگذشت.
وي در سال 58 دايرةالمعارف تشيع را با عشق به اهل بيت (عليهم‌السلام) تأسيس کرد.
همسر وي اولين خلبان قبل از انقلاب بود که در جنگ به شهادت رسيد و سعيد محبي (فرزند او) نيز که تا 18سالگي در خارج از کشور به تحصيل مشغول بود، با آغاز جنگ تحميلي به ايران آمد و در ماه‌هاي اول دفاع مقدس در جبهه‌هاي جنگ به شهادت رسيد.
وي عليرغم ابتلا به بيماري سرطان خون همواره در دفتر کار خود حاضر مي‌شد و پي‌گير مقالات پژوهشگران بود.
*رضا رحيمي ، شاعر و پژوهشگر که 19 بهمن‌ماه در تهران بر اثر گازگرفتگي جان خود را از دست داد و در ارسنجان فارس به خاک سپرده شد.
وي در همين شهر ر سال 1343 ديده به جهان گشود و از سال 1365 کار ادبي خود را آغاز کرد شعرهاي او با موضوع دفاع مقدس در بسياري از نشريات به چاپ رسيده بود.
*محسن ابراهيم ، مترجم ،نيز براثر سکته‌ي قلبي و در سن 58سالگي در منزلش درگذشت .
اين مترجم فعاليت عمده‌اش بر ادبيات ايتاليايي متمرکز بود، داستان‌هاي زيادي از جمله آثار دينو بوتزاتي را به فارسي برگردانده که در همين زمينه نيز موفق به کسب جايزه‌هايي شده بود.
وي علاوه بر کار ترجمه، به ماکت‌سازي و طراحي صحنه‌ي نمايش، روزنامه‌نگاري و خبرنگاري در فصلنامه‌ي "هنر" و ماهنامه‌ي "آموزش هنر" نيز اشتغال داشت.
وي در سال 1330 متولد شد و فارغ‌التحصيل آکادمي هنرهاي زيباي رم در سال 1357 بود.
علاقه‌ وي به ادبيات و ترجمه سبب شد تا در اين حوزه آثاري نظير "فضيلت‌هاي ناچيز" و "خانه و شهر" ناتاليا گينزبورگ ،"ادبيات و نويسندگان معاصر ايتاليا" ترجمه کند.
در سال 1999 برنده‌ي اول جايزه‌ي ملي ايتاليا شد "شصت داستان" و "صحراي تاتارها" اثر دينو بوتزاتي از ديگر آثار اوست که در سال 2001 برنده‌ي جايزه‌ي اول مرکز مطالعات آثار بوتزاتي شد.
*محمد خوانساري نيز در سن 88سالگي در آخرين روزهاي سال از دنيا رفت ، اين استاد بازنشسته‌ي دانشگاه تهران و عضو پيوسته‌ي فرهنگستان زبان و ادب فارسي پس از يک دوره بيماري، سيزدهم اسفندماه پس از جراحي ناموفق روده درگذشت.
وي در فاصله‌ي سال‌هاي 1320 تا 1323 در رشته‌ي فلسفه و علوم تربيتي دانشسراي عالي تهران تحصيل کرد. همچنين يک مدرک کارشناسي در رشته‌ي زبان و ادبيات فارسي از دانشکده‌ي ادبيات دانشگاه تهران گرفت.
از جمله آثار او به اين موارد مي‌توان به "صرف و نحو و اصول تجزيه و ترکيب"، "منطق صوري"، "مختارات من الادب الحديث" ،"فرهنگ اصطلاحات منطقي" اشاره کرد ، جلد اول و دوم "منطق صوري" بيش از 20 مرتبه تجديد چاپ شده‌اند.
ياد شان گرامي و روحشان شاد
فراهنگ / مريم زباندان