گفت‌وگو با آرش رصافی معاون تولید و پشتیبانی فنی انجمن سینمای جوانان ایران؛
شروع آسیب شناسی با تغییر مدیریت
قطعاً یکی از بخش‌های تعیین‌کننده و تأثیرگذار در انجمن سینمای جوانان ایران معاونت تولید و پشتیبانی فنی است. تصمیماتی که در این معاونت اتخاذ می‌شود روی فعالیت‌های انجمن و همچنین خروجی انجمن که فیلم‌های کوتاه تولیدشده است، تأثیر قابل‌توجهی دارد. بر همین اساس است که از ابتدای تغییر مدیریت در انجمن سینمای جوانان آسیب‌شناسی‌ها در مورد این بخش به‌صورت گسترده آغاز شد و بعد از به دست آمدن نتایج بررسی‌ها، جلسات متعددی برای برنامه‌ریزی در زمینه رفع مشکلات موجود و رسیدن به الگوها و برنامه‌های دقیق و کاربردی برگزار شد.
تاريخ : يکشنبه ۲ آذر ۱۳۹۳ ساعت ۱۴:۰۱
به گزارش هنرنیوز؛ در تمامی این جلسات و همچنین پیش از آن‌ها در جریان بررسی آسیب‌های موجود در بخش تولید انجمن سینمای جوانان ایران، نگاه‌ها متوجه اهمیت این حوزه بوده است، به‌گونه‌ای که در نقشه راه انجمن سینمای جوانان ایران در بخش سیاست‌ها، در زمینه تولید چنین نوشته می‌شود: «هدف اصلی سیاست‌های «سینمای جوانان ایران» تولید فیلم کوتاه حرفه‌ای است.» و در بخش اهداف در زمینه فیلم کوتاه می‌آید: «تثبیت جایگاه فیلم کوتاه به‌عنوان سینمای آینده.» و همچنین: «فراهم کردن تشکلی از فیلم‌سازان جوان فیلم کوتاه و عکس برای حضور در تولید و عرضه اقتصادی فیلم.»
نگاه به تولید حرفه‌ای فیلم کوتاه در انجمن نیز به این ترتیب است: «هدایت و حمایت از فیلم‌سازان فیلم کوتاه و عکاسان با محوریت تولید حرفه‌ای با رویکرد عرضه در بازار فیلم و عکس به‌منظور کسب درآمد قابل‌اتکا برای فیلم‌سازان و عکاسان.»
با در نظر گرفتن حساسیت کار در بخش تولید انجمن سینمای جوانان، مدیریت انجمن، آرش رصافی یکی از چهره‌های سینمایی که سال‌ها از نزدیک با انجمن سینمای جوانان ایران آشنا بوده و در آن فعالیت داشته را به‌عنوان معاون تولید و پشتیبانی فنی معرفی کرد. رصافی در دو زمینه کارگردانی و تدوین فعالیت هنری داشته و از سال ۱۳۶۷ ساخت فیلم کوتاه را آغاز کرده است. ازجمله فیلم‌های کوتاهی که رصافی ساخته می‌توان به «بان لرزان»، «چای قندپهلو»، «صورتک‌ها»، «زمین»، «تلفن» و ... اشاره کرد. او همچنین نخستین فیلم سینمایی شهرام مکری «اشکان، انگشتر متبرک و چند داستان دیگر» را هم تدوین کرده است.
رصافی متولد ۱۳۵۰ کرمانشاه، فارغ‌التحصیل کارشناسی کارگردانی و کارشناسی ارشد ادبیات نمایشی از دانشکده سینما تئاتر است. او از سال ۷۷ تا ۸۵ ابتدا هنرجو و در ادامه سرپرست دفاتر انجمن سینمای جوانان ایران کرمانشاه، کرج و تهران بود و از سال ۸۵ مسئول هماهنگی تولیدات دفاتر انجمن و کارشناس ارشد تولید در انجمن سینمای جوانان ایران است.
رصافی در گفت‌وگویی درباره فعالیت‌های صورت گرفته در بخش تولید انجمن سینمای جوانان ایران و برنامه‌های این بخش توضیحاتی را ارائه کرد؛ توضیحاتی که نشان از توجه جدی به بالا بردن کیفیت آثار تولیدی انجمن دارد، تا آنجا که همچون گذشته‌ها، نقش بستن نام انجمن به‌عنوان تولیدکننده یک فیلم کوتاه حکایت از کیفیت بالای آن اثر داشته باشد.
آغاز راه با آسیب‌شناسی
معاون تولید و پشتیبانی فنی انجمن سینمای جوانان ایران، در نخستین گام بعد از قبول مسئولیت، همانند دیگر بخش‌ها، کار در زمینه آسیب‌شناسی وضعیت موجود را آغاز کرد. او در این زمینه گفت: اولین کاری که به‌صورت طبیعی باید انجام می‌دادیم آسیب‌شناسی و یافتن دلیل افت کیفی فیلم‌های انجمن در چندین سال گذشته بود. باید این را در نظر داشته باشیم که این افت کیفی فقط مربوط به سه چهار سال گذشته نیست، از ۱۰ سال قبل به این‌طرف آرام‌آرام با افت کیفی مواجه بودیم که به نظر می‌رسید همه آن مربوط به سیاست‌های داخلی انجمن نیست و بخشی از آن به مسائلی برمی‌گشت که در خارج از انجمن رخ می‌داد.
او با اشاره به شکل‌گیری یک گروه ارزیابی تولیدات انجمن گفت: گروه ارزیابی تشکیل شد و فیلم‌های سال ۹۱ و ۹۲ دفاتر از سوی این گروه بررسی شد و نظرات گروه را دریافت کردیم، بر اساس نظرات این دوستان و مطالعه روی شیوه‌های جدید تولید فیلم در دنیا و همچنین بر اساس مشاوره‌هایی که با سرپرستان دفاتر و فیلم‌سازان فیلم کوتاه انجام شد درمجموع به این نتیجه رسیدیم که شیوه تولید را تغییر دهیم. برای این کار چند گروه کارشناسی شکل گرفت و درنهایت یک شورای تولید در انجمن تشکیل شد که این شورا پس از حدود چهار پنج ماه به آیین‌نامه تولید رسید.
یافتن ریشه اشکالات فیلم‌های تولیدی
رصافی در زمینه آنچه مشکلاتی جدی را در تولیدات انجمن به وجود آورده بود، گفت:همه اشکالاتی که در فیلم‌ها وجود داشت مربوط به سیاست‌های انجمن نبود، مسائل فرهنگی، اجتماعی روی این نکته تأثیر داشت، هرچند در برخی مقاطع سیاست‌های اعمال‌شده از سوی انجمن هم روی نتیجه کار فیلم‌سازان اثر زیادی می‌گذاشت.
او نکات ضعف فیلم‌ها را نیز این‌طور برشمرد: نکته‌ای که وجود داشت این بود که غیر از تک فیلم‌های خوب، اغلب تولیدات به لحاظ ساختاری و محتوایی قابل دفاع نبودند. در میان تمامی تولیدات سال‌های ۹۱ و ۹۲ که حدود ۷۰۰ فیلم را شامل می‌شد، فقط ۵۰ فیلم قابلیت عرضه داشتند. این یک هشدار جدی برای ما بود.
او تأکید کرد: همه ما در شکل‌گیری آن فیلم‌ها نقش داشتیم. خود من به‌عنوان کارشناس تولید در سال‌های قبل در انجمن حضور داشتم و خودم هم نتوانسته بودم مانع این افت کیفی باشم. درست است که به شکل مقطعی و موردی اثرگذار بوده‌ایم اما در شکل کلی دچار نقصان بوده‌ایم. بعد از اینکه مسئولیت گرفتم، سعی کردم وضعیت را درست‌تر بررسی کرده و بهبود دهم. باور دارم پولی که برای تولید فیلم به ما داده می‌شود، بیت‌المال است و باید برای هزینه درست و اصولی و کاربردی آن برنامه‌ریزی کرد.
انتخاب شیوه مناسب تولید فیلم
به گفته معاون تولید و پشتیبانی فنی انجمن سینمای جوانان ایران، فیلم‌های دوران طلایی انجمن نیز با شیوه‌ای مشابه شیوه پیچینگ که امروز باهدف ارتقای کیفی تولیدات انجمن به راه افتاده تولید می‌شدند. او گفت: انجمن یک دوره طلایی را در اواخر دهه ۶۰ و یک دوره تکمیلی را در دهه ۷۰ داشت که بهترین تولیداتش مربوط به آن دوران است. البته در آن دورآن‌هم فیلم‌های بد تولیدشده بود، اما تعداد فیلم‌های خوب بیشتر بود. کاری که ما کردیم این بود که آن دوره را موردبررسی قراردادیم تا به این نتیجه برسیم که دلیل موفقیت آن دوره چه بوده است. جزئیات موفقیت آن دوره را هم بررسی کردیم. رسیدن به روش پیچینگ حاصل همین مطالعات است.
رصافی گفت: در آن دوره شخصی مثل آقای آفریده مستقیماً با فیلم‌سازان صحبت می‌کردند. ایشان با حمایت و مدیریت آقای صانعی مقدم، به‌واسطه زمینه‌ای که ایجاد کرده بودند، اجازه می‌دادند فیلم‌سازان ایده و طرحشان را مطرح کنند. در صورتی که طرح مورد تأیید آقای آفریده قرار می‌گرفت، آنان اجازه تولید فیلم را می‌یافتند. در آن گفت‌وگوهای دونفره طرح فیلم‌ساز به قوامی می‌رسید که قابلیت تولید می‌یافت و از میان آن طرح‌ها فیلم‌های خوبی ساخته می‌شد. البته آن طرح هم آسیب‌هایی داشت و آن‌هم به این برمی‌گشت که خیلی از بچه‌های دفاتر در شهرستان‌ها از امکان این گفت‌وگو و تبادل‌نظر محروم بودند. هرچند بسیاری از آنان به‌واسطه زندگی در تهران، از این امکان بهره‌مند شدند، اما این اتفاق به‌صورت کامل و دقیق نبود.
به‌کارگیری روش پیچینگ برای تولید فیلم‌ها سازوکاری داشته که رصافی و همراهانش در این طرح برای آن برنامه‌ریزی کردند. دریافت این نکته که امروز بخش قابل‌توجهی از تولید فیلم‌ها در شهرستان‌ها رخ می‌دهد و باید این مناطق را نیز در برنامه‌ریزی‌ها به‌دقت در نظر گرفت، جزئیاتی را به طرح اضافه کرد: ما به این نتیجه رسیدیم که شیوه را تغییر دهیم، شیوه‌ای که در نظر گرفتیم بر اساس روش پیچینگ بود، البته مطابق معیارها و عناصری که خودمان به آن اضافه کردیم. نکته بعدی در شیوه جدید این بود که تمرکز را از تهران برداریم. به‌جای اینکه تولیدات حرفه‌ای فقط در تهران تولید شود، به‌صورت برنامه‌ریزی شده در سراسر کشور تولید شود.
او ادامه داد: برای اینکه این اتفاق بی افتد، تصمیم گرفتیم در تمام مراکز استان و یا در اغلب دفاتر سراسر کشور شوراهای تولیدی را راه بی اندازیم تا همان کاری را انجام دهند که قرار بود در تهران انجام شود. شوراهای تولید موظف خواهند بود تا کار ما در شناسایی فیلم‌سازان و پیدا کردن چهره‌های بااستعداد و حمایت از تولید را به شکل‌های مختلف انجام دهند. آنان بازوهای اجرایی ما در شهرستان‌ها هستند. برای اینکه این هدف محقق شود اعضای شورا از میان آدم‌های کارکشته و بصیر و بادانش و داری مقبولیت نسبی در میان فیلم‌سازان در این زمینه انتخاب کردیم.
معاون تولید و پشتیبانی فنی انجمن سینمای جوانان ایران در مورد افرادی که برای حضور در شورای پیچینگ گزینش‌شده‌اند، گفت: برای انتخاب اعضای این شورا گاه از میان چهره‌های مطرح در استان‌ها استفاده شده است. در برخی مراکزی لازم بود از فیلم‌سازان مطرح و قدیمی از استان‌های دیگر دعوت شد و ما هم کمک کردیم تا این شوراها تشکیل شود.
وی در مورد شیوه کار در شوراها گفت: الآن در بخش زیادی از دفاتر این شوراها راه افتاده است و فیلم‌سازان ایده‌هایشان را به این شوراها ارائه می‌دهند. آن ایده‌هایی که قابلیت بیشتری دارد موردتوجه قرار می‌گیرد و از فیلم‌ساز دعوت می‌شود تا در جلسه شورا حاضر شود و طرح خود را معرفی کند. یعنی فیلم‌ساز به‌صورت حضوری در شورا حاضر و ایده خود را مطرح می‌کند. در شورا ایده و منطق ایده پرداز بررسی می‌شود و وقتی‌که به پختگی برسد، امکان تولید می‌یابد. به‌نوعی گفتگوهای دونفره تبدیل به گفتگوهای چندنفره خواهد شد. تصمیم شورا در زمینه تولید فیلم‌ها برای ما قابل‌پذیرش است. در این شورا بر روی برآورد هزینه‌های این فیلم‌ساز آن‌هم دقت نظر بیشتری می‌شود و برآورد هزینه فرمالیته نخواهد بود و تا جایی که انجمن قادر باشد از فیلم‌ها حمایت می‌کند.
حمایت از تولید در سه بخش
زمینه‌های حمایت از تولیدات در سه بخش خواهد بود، رصافی این سه بخش را چنین تشریح کرد: حمایت ما از تولید به سه بخش تقسیم‌شده است، اول قبل از تولید شامل طرح‌هایی است که نیاز به پژوهش و تحقیق دارد، به‌خصوص در زمینه کارهای مستند و یا کارهایی که نیاز به مراحل پیش‌تولید حمایتی دارد. دوم در هنگام تولید، که روش کار به همین ترتیبی است که گفتم و در شوراهای حمایتی کارها انجام می‌شود و سوم پس از تولید. مورد سوم در مورد فیلم‌سازانی است که فیلم‌هایی ساخته‌اند که نیاز به حمایت دارد تا به‌واسطه این حمایت بتوانند فیلم بعدی خود را بسازند. در این شرایط اگر فیلم قبلی به لحاظ محتوایی و ساختاری مورد تأیید باشد، از آن حمایت می‌کنیم.
او نکته قابل‌توجه در این روش را این‌طور بیان کرد: در این شیوه ما محدود به فیلم‌سازان انجمن نیستیم، یعنی در شوراها افراد می‌توانند فیلم‌سازانی که در استان حضور دارند و ممکن است در شهرهای دورافتاده هم باشند، کشف کنند و از آنان بخواهند که بیایند و فیلم بسازند. اساساً ما خودمان از فیلم و فیلم‌ساز خوب دعوت می‌کنیم و به دنبال آنان می‌رویم تا بیایند و فیلم بسازند.
معاون تولید و پشتیبانی فنی انجمن سینمای جوانان ایران نکته پراهمیت در زمینه تولید فیلم‌ها را بالا نگه‌داشتن سطح کیفی فیلم‌ها عنوان کرد و گفت: آنچه مهم است این است که کیفیت فیلم‌های انجمن از یک سطح و استاندارد پایین‌تر نیایند. قصد ما این است که اگر در این سال‌ها عنوان فیلم‌های انجمنی برای کارهای ضعیف به کار می‌رفت این مفهوم را اصلاح کنیم و اتفاقاً این عنوان بار مثبتی به همراه داشته باشد. ما از همه اعضای شوراها در سراسر کشور خواسته‌ایم استانداردها را رعایت کنند و به لحاظ محتوایی و موضوعی هم اولویت‌ها را مشخص کرده‌ایم. این شاید موجب شود که فیلم‌های ما به لحاظ کمی کاهش داشته باشند، اما این موجب نگرانی نیست، چون ساخت فیلم خوب نیازمند هزینه، وقت و انرژی بیشتر است، مهم این است که ما هیچ فیلم بی‌کیفیتی را تولید نکنیم و از عرضه فیلم‌های خوبمان دفاع کنیم.
عرضه جدی فیلم‌های کوتاه
به گفته رصافی این فیلم‌ها در انجمن سینمای جوانان ایران تولید نمی‌شوند تا درجایی عرضه نشوند، بلکه هدف از تولید آن‌ها یافتن بازار مناسب نیز برایشان است. او گفت: نکته مهم دیگر این است که ما این فیلم‌ها را تولید نمی‌کنیم که در آرشیو از آن‌ها نگهداری کنیم. کیفیت فیلم‌های تولیدی و حرفه‌ای بودن از این جهت برای ما مهم است که بتوانیم آن‌ها را در بازارهای مختلف عرضه کنیم. حالا این بازارها هم می‌تواند بازارهای فرهنگی و هم حضورهای بین‌المللی و هم بازارهای اقتصادی باشد. یعنی بتوانیم کارها را به‌جاهایی که امکان عرضه در آن وجود دارد، ارائه دهیم تا بتوانیم درآمدی نه البته برای انجمن بلکه بابت تولید فیلم‌های بعدی داشته باشیم. ما فیلم‌سازان را در تولیدات دخالت می‌دهیم تا آن‌ها هم در عرضه و بازرگانی فیلم مشارکت داشته باشند. بر این اساس مسئله عرضه بعد از تولید برای ما بسیار مهم و ضروری است.
آمار تولید فیلم
معاون تولید و پشتیبانی فنی انجمن سینمای جوانان ایران، بعد از تأکید بر بالا بردن سطح کیفی فیلم‌های تولیدشده در انجمن، در مورد تعداد آثار تولیدی نیز گفت: در شیوه جدید تولید در طول سال ۹۳ و پس از راه‌اندازی شوراها، حدود ۵۴ فیلم حرفه‌ای (غیر از فیلم‌های آموزشی و فیلم‌های اول) تولید کرده‌ایم که به‌طور کلی اکثر این فیلم‌ها قابل دفاع هستند و کیفیت و سطح موردنظر ما در آن‌ها رعایت شده است. البته کار ما در انجمن فقط تولید فیلم کوتاه حرفه‌ای نیست، ما برای هنرجوها جهت تولید فیلم‌های اولشان شرایط ساده‌تری فراهم می‌کنیم که بچه‌ها، هم در حین کلاس‌هایشان فیلم کلاسی خود را بسازند و هم پس از پایان دوره، فیلم‌های اولشان را تولید کنند. آن فیلم‌های اول را در شرایط ساده‌تر می‌سازند تا آزمون و خطا کنند. این بخش از تولیدات مربوط به معاونت آموزش است. هر کسی که در آن فیلم‌های اول توان خود را نشان داد، می‌تواند از طریق شورای حرفه‌ای فیلم خود را بسازد. آمار فیلم‌های آموزشی تاکنون به ۲۰۰ تا ۳۰۰ فیلم می‌رسد و از میان آن‌ها کارهایی که کیفیت قابل قبولی داشته باشند، جزو آمارهای تولید انجمن به‌حساب می‌آیند. وگرنه در غیر این صورت از عرضه آن‌ها جلوگیری خواهد شد.
رصافی همچنین در مورد چگونگی مشاوره و همراهی با فیلم‌سازان برای تولید فیلم‌هایشان گفت: اعضای شوراها خودشان از فیلم‌سازان باتجربه و موفق فیلم کوتاه هستند و چون خودشان فیلم‌های کوتاه و بلند با مضامین مختلف ساخته‌اند و نسبت به جایگاه فیلم کوتاه آشنایی دارند می‌توانند همراهان مناسبی برای فیلم‌سازانی که می‌خواهند فیلم کوتاه بسازند، باشند. این شوراها زمینه را مهیا می‌کنند تا ایده پرداز ایده خود را بسط دهد. شیوه پیچینگ به معنای مشاوره به این معنا که نظرات خود را تحمیل کنند، نیست. اعضای این شوراها با توجه به اینکه خودشان افراد باتجربه‌ای هستند، می‌تواند به فیلم‌سازان کمک کنند، اما به هیچ عنوان چنین عمل نخواهند کرد که دیدگاه خود را به فیلم‌ساز دیکته کنند، فیلم‌ساز در صورت تمایل می‌تواند از طریق این شورا دوستانی را به‌عنوان مشاور درخواست کنند. اعضای شورا موظف خواهند بود تا در این راستا فیلم‌سازان را حمایت کنند. فیلم‌سازان از مشاوره این افراد که قطعاً از چهره‌های برجسته فیلم‌سازی هستند، بهره خواهند برد.
