کاریکاتور هنری است که در کشور ما چندان مورد اقبال نیست. اما نکته‌ای که جالب توجه است این است که ایران در همین هنر رتبه برتر جهان را به دست گرفته و در میان تمام کشورهای مطرح جهان از مقام برتر برخوردار است. کامبیز درم‌بخش داور بخش کاریکاتور چهارمین جشنواره هنرهای تجسمی فجر است. به همین بهانه در گفتگویی دوستانه از پشت پرده کاریکاتور ایران جویا شدیم.
جناب درم‌بخش با توجه به سابقه ۵۵ ساله خود در حوزه کاریکاتور رشد این هنر را در ده سال گذشته چگونه توصیف می‌کنید؟
همانطور که همه می‌دانند کاریکاتور ایران در طول ۱۰ سال اخیر از رشد قابل توجهی برخوردار گشته است. در طی این ده سال اخیر مطرح شده و اکنون در سطح بین‌المللی دارای مقامی ویژه است. این امر نشان از استعداد و توانایی هنرمندان ایرانی در عرصه ملی و جهانی دارد. در ۳۰ سال گذشته ۱۰۰۰ کاریکاتوریست تازه تربیت شده‌اند که به جرأت می‌توان گفت ۱۰۰ کاریکاتوریست از این ۱۰۰۰ کاریکاتوریست در سطح حرفه‌ای و ۱۰ کاریکاتوریست در سطح جهانی برترند. کاریکاتور ایران در حال حاضر قابل قیاس با دنیاست و با کاریکاتوریست‌های کشورهایی از جمله برزیل در رقابت است.
در واقع کاریکاتور ایران بالاترین تعداد جوایز جهانی را در طول سال به خود اختصاص می‌دهد و از این لحاظ حایز مقامی است که هیچ یک از هنرهای دیگر را توان مقابله با آن نیست. اما با این وجود در کشور ما چندان به کاریکاتور بها نمی‌دهند.
مشکلات بازار کاریکاتور ایران را تا چه حد جدی می‌دانید؟
متأسفانه
” محدودیت پرداختن به کاریکاتور در مطبوعات، حقوق ناچیز یک کاریکاتوریست مطبوعاتی و عدم ارزش‌گذاری بر این حرفه معدودی از صدها مشکل این حرفه است. “
در مطبوعات جایی چندان مطلوب برای کاریکاتوریست فراهم نیست. محدودیت پرداختن به کاریکاتور در مطبوعات، حقوق ناچیز یک کاریکاتوریست مطبوعاتی و عدم ارزش‌گذاری بر این حرفه معدودی از صدها مشکل این حرفه است. در چنین شرایطی یک کاریکاتوریست جوان جایگاه واقعی خود را پیدا نمی‌کند و به همین سبب دلسرد می‌شود.
یک کاریکاتوریست پس از سال‌ها فعالیت از بیمه، بازنشستگی و امنیت شغلی برخوردار نیست و این از مشکلات کاریکاتور ایران است. باعث تأسف است که به کاریکاتور توجه نمی‌شود.
کاریکاتور در سطح نمایشگاهی نیز حضور کمرنگی دارد علت آن را چه می‌دانید؟
لازم به یادآوری است که گالری داران چندان رقبتی به برگزاری نمایشگاه کاریکاتور ندارند. من پس از ۵۵ سال فعالیت در حوزه کاریکاتور به این نکته اشراف کامل دارم که کار در مطبوعات تنها مسیر شهرت برای یک کاریکاتوریست سراسر جهان است. و عدم برخورداری مطبوعات از ظرفیت مناسب برای استفاده از کاریکاتوریست‌ها ضربه جبران ناپذیری بر بدنه این هنر ارزشمند است.
از نمایشگاه اخیر خود بیشتر بگویید. در بازار نا به سامان کاریکاتور در بین گالری داران نمایشگاه‌های شما به عنوان پیشکسوت کاریکاتور موضوعی جالب توجه و ارزشمند است. همانطور که گفتم گالری داران رقبتی به برگزاری نمایشگاه کاریکاتور ندارند علت شاید عدم بازار در این هنر است. در مورد من شاید علت استقبال گالری‌داران، شهرت یک هنرمند است. امسال تاکنون من ۶ نمایشگاه انفرادی برگزار کرده‌ام و علت این امر را پرکاری خود می‌دانم و این امر حاصل عشق به کاری است که ۵۵ سال پیش در آن قدم گذاشته ام.
نمایشگاه اخیر شما درباره موسیقی است علت کار با این موضوع که بسیار هم جذاب است چه بود؟
آثار من در این نمایشگاه به موسیقی مربوط است همانطور که در مقدمه نمایشگاه خود نیز یادآور شدم موسیقی از زندگی ما جدا نیست تولد ما با موسیقی همراه است. کودکی را با لالایی طی می‌کنیم و این خود نوعی موسیقی است. مراسم سوگواری از طبل و شیپور و سنج آهنگین است. مرگ و شادمانی و تولد همه به موسیقی آمیخته است. در سینما تلویزیون تاکسی، منزل تئاتر و تمام محل‌هایی که زندگی ما در آن
” کاریکاتوریست طبیب یک جامعه است و ایرادیابی دلسوز برای دردهای یک جامعه به حساب می‌آید. ابزاری است که به واسطه آن درد جامعه شناخته می‌شود. “
سپری می‌شود آکنده از موسیقی است. موسیقی جزئی از زندگی ماست. موسیقی انرژی بخش است و نشاط بخش.
این اولین بار نیست که موسیقی را موضوع کاری خود قرار داده‌ام. پیش از این سمفونی خطوط از مجموع آثار من در باب موسیقی توسط نشر افق به چاپ رسیده است. هم اکنون مجموعه‌ای از آثار من در نمایشگاهی در پاریس در حال برگزاری است. نمایشگاهی که در تلویزیون فرانسه مورد نقد قرار گرفته و ناشران فرانسوی را به همکاری برای نشر آثارم فراخوانده است.
جایگاه اصلی کاریکاتور مطبوعات است. پس از انقلاب جایی برای کاریکاتور در مطبوعات نیست. مطبوعات جایگاه کاریکاتور را مشخص می‌کند. از همین روزنه کاریکاتور رفته رفته به نمایشگاه‌ها و محیط شهری راه می‌یابد و در بین مردم به جایگاه واقعی خود دست می‌یابد.
کاریکاتور باید به جایگاه مطلوبی نزد مردم و دولت دست یابد چرا که کاریکاتور هنری است سازنده. کاریکاتور دست بروی نقطه ضعف یک جامعه می‌گذارد.
کاریکاتوریست طبیب یک جامعه است و ایرادیابی دلسوز برای دردهای یک جامعه به حساب می‌آید. ابزاری است که به واسطه آن درد جامعه شناخته می‌شود. طبیبی که به واسطه آن مسئولین از دردهای جامعه آگاه می‌شوند.
ارگان های دولتی را در فرهنگی هنر چگونه ارزیابی می کنید؟
شهرداری به عنوان یکی از ارگان‌های مهم دولتی باید از کاریکاتور حمایت کند، چرا که کاریکاتور شیوه صحیح شهروندی را به مردم می‌آموزد. دیوارهای شهر می‌توانند دیوارهای یک گالری باشند. در کشورهای خارجی حمایت از هنرمندان به شکلی گسترده توسط شهرداری صورت می‌گیرد. شهر می‌تواند یک موزه بزرگ از آثار هنری باشد.
با اینکه تهران به عنوان شهری مطرح در کاریکاتور شناخته شده است از داشتن موزه کاریکاتور محروم است. در حالی که شهری مثل استانبول چند موزه کاریکاتور دارد.
دیوارهای یک شهر نمایشگاهی برای عابران است باید مایه لذت و بهره‌مندی شهروندان را توسط دیوارهای شهر فراهم کرد. در مترو شهر برلن اسلایدی وجود دارد که کاریکاتورهای مطرح دنیا را به نمایش می‌گذارد. قطعاً بازبینی شیوه بهره گیری از هنر در سراسر جهان راه استفاده درست از امکانات بالقوه هنر را بر مسولان هنر کشور می گشاید.
