حسينعلي صادق مغانلو - كارشناس ارشد برنامه‌ريزي توريسم و از دست اندركاران گردشگري عشاير اردبيل- در گفت و گو با هنرنیوز درباره نحوه اطلاع رسانی این نوع تورها گفت: از طریق آژانس‌ها به خانواده هایی که در خواست گردشگری عشایر دارند بسته هایی را ارائه می کنیم. آنها نیز براساس نوع درخواستشان و انتخابشان از بسته سفر با ما تماس می‌گیرند. در پکیج‌ها تمامی موارد اعم از طریقه رفت و برگشت، نوع غذا، نحوه‌ی اسکان، مناطق مورد بازدید و... هست. برخی هم به طور مستقیم تماس می‌گیرند.
مسئول برپايي "آلاچيق‌هاي عشاير شاهسون" ادامه داد: در تور عشایر گردشگران با زندگی عادی این گروه همراه می‌شوند. خانم‌های عشایر کارهایی مثل زدن مشک، درست کردن آتش و تهیه غذا، بافندگی و... را انجام می‌دهند و آقایان راهی صحرا می‌شوند و گوسفندان را به چرا می‌برند. در صورت تمایل گردشگران با هرکدام که خواستند همراه می‌شوند. بازی‌های محلی و صنایع دستی و محصولات غذایی و گیاهی نیز جزو جاذبه‌ها محسوب می‌شود. در واقع این تور بازدید یکی دو روزه از زندگی عشایر است.
او درباره انگیزه‌اش برای این کار توضیح داد: طبیعتاً یکسری جذابیت‌های این نوع گردشگری و کمبود آن علی‌رغم پتانسیل بالا و وجود ایلات مختلف، همچنین علاقه‌مندی برخی مردم به آشنایی با اقوام و آداب و رسوم آنها از نزدیک و یا دور شدن از زندگی ماشینی، همچنین دیدن مستندهای تلویزیونی از این نوع زندگی و درخواست برخی از گردشگران برای تجربه متفاوت انگیزه‌ای برای رفتن شخصی من به سمت این نوع گردشگری شد.
مغانلو درباره حضور گردشگران خارجی در این نوع تورها تأکید کرد: برخی گردشگران خارجی علاقه زیادی به تجربه چنین سفری دارند و مطمئنم اگر در بسته سفر گردشگران خارجی این نوع تور تعریف شود تعداد آنها نیز افزایش خواهد یافت تا آنجا که بودند گردشگرانی که درخواست چنین توری را داشتند و بار دیگر که به ایران آمدند و این درخواست را تکرار کردند.
وی گفت: بیشتر گردشگران خارجی به صورت فردی در این تورها حضور داشتند اما گاهی اوقات در قالب تورهای ده - دوازده نفره نیز یک شب و دو روز یا دو شب و سه روز حضور پیدا کرده‌اند و از غذاها، لباس‌ها، بازی‌ها، صنایع دستی، آداب و رسوم محلی و طبیعت بکر منطقه لذت بردند و عکاسی کردند.
او همچنین درباره صنایع دستی عشایر توضیح داد: از جمله صنایع دستی تولیدی توسط زنان عشایر شاهسون عبارتند از: قالی و قالیچه -گلیم، زیلو، جاجیم و خورجین - پلاس (چادر) - چوقا یا برک - کلاه - دستکش - جوراب - گیوه - پاپوش - حصیر - مفرش - نمک دان و... همچنین ورنی(verneh) از جمله صنایع دستی مختص زنان ایل شاهسون است که جنس آن از پشم بوده و در طرح‌های گوناگونی ارائه می شود که زنان عشایری نقش های آن را از طبیعت پیرامون خویش الهام می‌گیرند، خصوصیات ویژه ورنی سبک بافت آن است.
كارشناس ارشد برنامه‌ريزي توريسم ادامه داد:از جمله دیگر صنایع دستی ایل شاهسون باستریخ است که نوار بافته شده از پشم با کرک بز است و علاوه بر تزئین داخل آلاچیق، برای استحکام چوب‌های آلاچیق مورد استفاده قرار می‌گیرد.دلبافته‌های عشایر ایل شاهسون هم از فراورده‌های دامی از جمله پشم است.
مغانلو تشریح کرد:عاشیق لار یا نوازندگان محلی را عشایر شاهسون دوست دارند و در تمام جشن‌ها و مراسم از وجود آنها استفاده می‌کنند. اشعار عاشیق‌ها بیشتر حماسی و عاشقانه و یا در وصف مردانگی و شرافت و وطن پرستی است. عاشیق‌ها این اشعار را همراه با ساز مخصوص شاهسونی به نام چگور می‌خوانند.
مسئول برپايي "آلاچيق‌هاي عشاير شاهسون" اضافه کرد:ایلاتی ها پهلوانان افسانه‌ای در نقل قول‌ها و ادبیات حماسی، از پهلوانان افسانه‌ای رستم، کوراوغلو، اصلی و کرم، نبی وامیر ارسلان را می‌شناسند و داستان‌های پهلوانی آنها را نقل می‌کنند.
این دست اندركاران گردشگري عشاير اردبيل درباره چگونگی تعاملش با عشایر شاهسوند برای حضور گردشگران و بالعکس توضیح داد: این تعامل خیلی سخت بود. مخصوصاً که ایلیاتی ها اعتقادات خاص خود را دارند بویژه برای خانم‌ها این حضور سخت‌تر بود. وقتی مطمئن شدند که این گروه‌ها مورد اطمینان هستند، آهسته آهسته به این موضوع عادت کردند. از طرفی پیش از سفر به تمامی گردشگران درباره آداب و رسوم و خط قرمزها توضیح می‌دادیم چون مهمترین هدف در این نوع سفر آشنایی بیشتر فرهنگ‌ها با یکدیگر درنهایت احترام متقابل است. از سویی علاقه‌مندان به این نوع گردشگری هم معمولاً گروه‌های خاصی هستند که بیشتر طرفدار گردشگری پایدار، حفظ محیط زیست و جامعه محلی و بومی‌اند.
او اضافه کرد: اوایل عشایر مقاومت زیادی می‌کردند. هنوز هم طبیعی است که حضور غریبه‌ها برایشان راحت نباشد اما با تضمین و اطمینان من به عنوان عضوی از جامعه بومی و بعدها حضور در جشنواره‌ها و نمایشگاه‌ها و دیدن مستندهای تلویزیونی درباره عشایر باعث شد تا تمایل به حضور گردشگر در بین آنها بیشتر شود.
عضو خوشه سار بوم گردی در عین حال تأکید کرد: عشایر در سراسر ایران به مهمان نوازی مشهورند. و مهمان را بسیار گرامی می دارند.
وی درپاسخ به این پرسش که دولت چقدر روی گردشگری عشایر سرمایه‌گذاری کرده است و مشکلات این نوع گردشگری چیست؟ اظهار کرد: فقط چند کشور دارای عشایر هستند و به جرأت می‌توان گفت ایران موزه عشایر دنیاست. اما دولت هیچ حمایتی نکرده است جز آن که در جشنواره‌های مختلف از عشایر خواسته تا چادری برپا کنند یا رقص و موسیقی محلی خود را به همراه لباس‌ها و صنایع دستی‌شان ارائه کنند و باز این قضیه فراموش می‌شود تا نمایشگاه بعدی. جشنواره ایلات هم دو سه سالی برگزار شد و دیگر ادامه نیافت. در نهایت این که حمایت عملی صورت نگرفته و بیشتردر قالب تبلیغات جسته گریخته آن هم نه برای حضور گردشگر بلکه برای آشنایی با این نوع زندگی در نمایشگاه‌ها بوده است.
مغانلو با بیان این که اگر کاری انجام شده به صورت فردی یا گروهی بدون حمایت دولت بوده است، افزود: شاید جشنواره اقوام و عشایر را بتوان نوعی حمایت مقطعی و بی‌هدف عنوان کرد که تداوم نیافت و نتیجه‌ای نداشت.
وی با بیان این که نوار خشک زمین از شمال آفریقا تا قسمت‌های مرکزی چین دارای عشایر هستند، گفت: اما ایران تنها کشوری است که پنج نوع عشایر شامل ترکمن، ترک، لر ، بلوچ و عرب را داراست، عربستان شاید یک نوع و عراق شاید دو نوع از عشایر را داشته باشد اما ایران پنج گروه از اقوام مختلف عشایر را دارد اما هیچ نوع بهره‌برداری گردشگری آن هم از نوع پایدار از حضور این عشایر و آداب و رسوم آنها نکرده است. کمپ‌هایی بوده اما چون برخاسته از نیاز گردشگران نبوده به سرعت هم فراموش شده است.
این عضو خوشه‌سار بوم‌گردی تصریح کرد: این نوع گردشگری می‌تواند نوعی گردشگری طلایی ایران محسوب شود که تا کنون هیچ نوع برنامه‌ریزی نه برای علاقه‌مندان و نه برای جامعه بومی و محلی آن انجام نشده است . ای کاش مسئولان شوق گردشگران خارجی و داخلی را که این نوع گردشگری را تجربه می‌کنند از نزدیک می‌دیدند.
او با ذکر خاطره‌‌یی گفت: پارسال یک گروه آلمانی به تور عشایر آمدند که یکی از اعضا علاقه عجیبی به عشایر پیدا کرده بود. علت را جویا شدم، گفت ۴۰۰ سال قبل پدربزرگ‌هایم مجبور به مهاجرت از آذربایجان به آلمان شدند. هرچند هیچ چیزی درباره این خطه نمی‌دام اما اکنون با حضورم در این منطقه نوعی حس قرابت عجیب با اهالی اینجا پیدا کردم. این گردشگر امسال هم باز به عشایر سر زد و مشغول نگارش کتابی در این زمینه است.
