سامان فرجی – فعال فرهنگی استان خوزستان – در گفت و گو با هنرنیوز، با اشاره به این که پیش از آن که تقسیمات جغرافیایی جدید شکل بگیرد شوشتر مرکز استان بوده و در اوایل پهلوی مرکزیت جغرافیایی استان خوزستان به اهواز آمده است، اظهار کرد: در شوشتر موسیقی خاصی شکل گرفته است که به موسیقی شوشتری مشهور است. در دستگاه همایون هم ما گوشه‌ای بنام شوشتری وجود دارد.
او اضافه کرد: پهنه‌ی هویتی موسیقی شوشتری اغلب سرزمین‌های هموار دشت و جلگه خوزستان از جنوب شامل اهواز، از شرق و شمال شرق دزفول و شوش و شرق تا مسجد سلیمان را در برگرفته است. این موسیقی به عنوان موسیقی محلی وجود داشته و مردم همواره از آن بهره می‌بردند.
وی با بیان این که پیشینه‌ی فرهنگی شوشتر به دلیل صنایع موجود در آن و همچنین رودخانه کارون که امکان داد و ستد گسترده در آن را فراهم می‌کرد در گذشته بسیار درخشان و حایز اهمیت بوده است، خاطرنشان کرد: در واقع آنچه مجموعه‌ای به عنوان موسیقی ۲۴ مقوم شوشتر را شکل داده است تابعی از اهمیت بازرگانی و سوق الجیشی این شهرستان در طول تاریخ بود که توانست مولفه‌های فرهنگی را در کنار مولفه‌های اقتصادی و سیاسی شکل دهد.
فرجی با تاکید بر وجود نامجاها، اقوام و آیین‌های موجود و دلالت آنها بر تعلق و شکل‌گیری این موسیقی در شهرستان شوشتر و نواحی اطراف آن، اظهار کرد: نمی‌توان تصور کرد که موسیقی ۲۴ مقوم در هیچ جای دیگری جز در کرانه‌ی آبرفتی رودخانه‌ی کارون بالیده وشکوفا شده باشد. این وضعیت مورد قبول همه بود تا اینکه اداره کل میراث فرهنگی استان خوزستان در پنجمین همایش ثبت آثار در شهر کرج پیشنهاد ثبت معنوی موسیقی ۲۴ مقام را بنام دزفول داد که پذیرفته شد.
این فعال فرهنگی با اشاره به این که شهرستان دزفول در غفلت هنری شوشتر این پرونده را تکمیل و به نام دزفول به ثبت رسانیده است، گفت:جالب است بدانید آقای پور فرخی مدیرکل فعلی میراث فرهنگی استان خوزستان و همچنین آقای عبدالکریم پاک سیرت کارشناس موسیقی که در پرونده‌ی ثبت موسیقی ۲۴ مقوم به عنوان موسیقی محلی دزفول اهتمام داشتند هر دو اهل شهرستان دزفول هستند. برخی از صاحبنظران موسیقی در استان خوزستان، زادگاه و قومیت این دو را در ثبت پرونده ی موسیقی ۲۴ مقوم به عنوان موسیقی محلی دزفول بسیار موثر می‌دانند. آقای عبدالکریم پاک سیرت که هم اکنون در دانشگاه علمی کاربردی تهران به تدریس موسیقی مشغول است، موسیقی ۲۴مقوم را بین سال‌های 75- ۷۲ نزد اساتید موسیقی شوشتر خصوصا استاد شهایی از اساتید برجسته موسیقی مقامی شوشتر فراگرفته است.
او ادامه داد: همچنین در پایگاه خبری شوشتر نامه آمده است که در این باره حجت‌الاسلام سیدمحمد سادات ابراهیمی نماینده مردم شوشتر و گتوند در مجلس شورای اسلامی ثبت موسیقی شوشتری به نام دزفول را اقدامی غیرفرهنگی دانسته که میراث فرهنگی باید در این باره پاسخگو باشد.
فرجی اعلام کرد:قرار است اگر از طریق عادی این قضیه پیگیری نشود با ارایه مستندات به قوه قضاییه شکایت شود. چرا که موسیقی‌دانان شوشتر در حال تدوین مستنداتی هستند که از طریق مراجع ذی ربط پیگیری‌هایی مبنی بر بومی بودن این نوع موسیقی و تعلق آن به شهرستان شوشتر داشته باشند.
او درباره ی دلیل حساسیت شوشتری‌ها نسبت به ثبت این موسیقی بنام دزفولی ها اذعان کرد: مردم شهرستان شوشتر این موسیقی را یکی از ثروت‌های بومی و معنوی خود می‌دانند و معتقدند وقتی انسان نتواند داشته‌های فرهنگی خودش را حفظ، ثبت و ضبط کند احساس به مخاطره افتادن امنیت روانی و اجتماعی می‌کند.
وی تصریح کرد: خیلی از آثار تاریخی و معنوی هستند که فرصت تدوین پرونده آنها پیش نیامده و یا به تأخیر افتاده و این که گروهی به صرف داشتن سرعت بیشتر آن را به نام خود بزنند پذیرفتنی نیست. وقتی موسیقی ۲۴ مقوم را بررسی می‌کنیم بسیاری از این مقامها بر نامجاها، طوایف، محلات و حوادث تاریخی است که اتفاق افتاده است مثلاً گلاب پزون که متعلق به محله گلاب‌پزان شوشتر است که کارگران این حرفه هنگام کار این آواز را زیر لب زمزمه می‌کردند. یا فایز مکوند که نام یکی از طوایف شوشتر هست یا دشتی بختیارک یا کوهکی که متعلق به بختیاری‌های اطراف شوشتر است.
فرجی توضیح داد: مقامهای موسیقی در دستگاه شور شامل: کوک شور دشتی، دشتی راسته، مهر دشتی، دشتی دُر فیلی، نظامی یا لیلی و مجنون، خسته نظامی،کمری، شاهنامه خوانی، فایز مکوند، دشتی شلیل، چپونی فایز، فایز غربتی، دشتی خلیفه و بیداد برزگر و همچنین متعلقات شور در آواز بیات ترک شامل: دشتی سَرکَلَکی، دشتی مهرخوانی، دشتی شکسته از آواز بیات ترک و هزاره خوانی چهار مقام موسیقی شوشتری در دستگاه ماهور شامل: دشتی باقری، دشتی یوسفی، هزاره و گَوَش است
او تشریح کرد: پنج مقام در آواز شوشتری منصوری عبارتند از: دشتی شوشتری، دشتی اذون (اذان)، دشتی کوهکی، دشتی گُلُوپَزون (گلاب پزان) و دشتی لا لا و پنج مقام موسیقی شوشتری در آواز ابوعطا و آواز افشاری که عبارتند از: دشتی شکسته از ابوعطا، دشتی لالا در ابوعطا، دشتی شلال در آواز افشاری، هزاره در افشاری و دشتی قَرویی. و همچنین دشتی سه گا، دشتی بختیارک یا کوهکی، دشتی چهارگاه و دشتی سوز و گداز که روی هم رفته بالغ بر ۳۶ مقام می‌باشند، اما به دلیل اهمیت بیشتر برخی مقامها به نام ۲۴ مقام موسیقی شوشتری خوانده می‌شوند.
وی افزود: تا کنون از سوی سازمان میراث فرهنگی هیچ واکنشی به این اعتراضات نشان داده نشده است. از سویی شماره ثبتی این پرونده هنوز اعلام نشده است و فعالان فرهنگی شوشتر خواهان توقف صدور شماره شده‌اند. درحال حاضر کارهای پژوهشی زیادی روی این نوع موسیقی انجام شده اما این که پرونده‌ای تکمیل و از سوی میراث فرهنگی شوشتر ارائه شود ،تا کنون چنین اقدامی صورت نگرفته است. متأسفانه متولیان میراث فرهنگی شوشتر حتا تا کنون در این باره اتخاذ موضع هم نکرده‌اند.
