چهارشنبه شب گذشته نه تنها بینندگان همیشگی و پر و پا قرص برنامه «دو قدم مانده به صبح» که مخاطبان گذری و موسمی برنامه نیز آنچه را بر صفحه تلویزیون می‌دیدند باور نداشتند.
تصاویر، موسیقی، صحبت‌ها و تکه کلام‌های نغز مجری طناز برنامه همه و همه حکایت از یک خداحافظی طولانی و تقریباً بی‌بازگشت داشتند.
پخش تصاویر آرشیوی از چهره‌های سرشناسی که طی سه سال گذشته مهمان برنامه بودند، شوخی صوتی امیرحسین مدرس با تکه کلام‌ها و نوع خاص اجرای محمد صالح علاء و دست آخر تفأل رشید کاکاوند به دیوان خواجه شیراز، همگی حسن ختامی شدند بر آخرین قسمت از برنامه‌ای که سه سال مدام مهمان شب‌های هم‌وطنان پیشانی بلندمان بود.شاید همه آنهایی که شاهد این تصاویر نوستالژیک و احساسی بودند، بیش از آن که اندوهناک اتمام برنامه و پایان یافتن بحث‌های تخصصی و بکر آن باشند، دلتنگ لبخندها و خجالت‌های مردی بودند که به واقع طرحی نو در عرصه اجرای برنامه‌های گفتوگومحور تلویزیون انداخت. گره بازنشدنی و پیوند عمیق «دو قدم مانده به صبح» با نام محمد صالح علاء، مجری خجول، طناز و خوش اخلاق برنامه موضوعی نیست که قابل کتمان باشد و بودند بسیاری که «دو قدم مانده به صبح» را به نام مجری آن می‌شناختند و نه هیچ نام دیگری.
این تعاریف از اجرای منحصر بفرد مجری «دو قدم مانده به صبح» قطعاً نافی زحمات سایر عوامل و دستاندرکاران برنامه‌ای که به گواهی اهل فن دل خاص و عام را به یک اندازه بدست آورد نیست؛ هرچند همه آنهایی که به قول محمد صالح علاء دستی بر تشت برنامه داشتند، خود بیش از دیگران به تاثیر کاریزمای مجری در گل کردن برنامه بین خواص و عامه مردم اعتراف دارند.
«دو قدم مانده به صبح»، بد یا خوب، زشت یا زیبا، سرد یا گرم، چهارشنبه شب گذشته به انتهای راه رسید و این پایان ناگهانی ما بر آن داشت تا در تماس با مدیر گروه نمایش و فیلم شبکه چهار و همچنین تهیه‌کننده برنامه، از چند و چون این خداحافظی بی موقع مطلع شویم اما...
شکل و شمایلی جدید اما نه چندان غریب
رحمان سیفی‌آزاد، مدیر گروه نمایش و فیلم شبکه چهار سیما در گفت و گو با خبرآنلاین، با بیان اینکه پخش «دو قدم مانده به صبح» بر خلاف تصور علاقه‌مندان این برنامه به اتمام نرسیده، اظهار داشت: «در واقع به دلیل فرا رسیدن ماه مبارک رمضان پخش «دو قدم مانده به صبح» دچار یک وقفه موقت شده و پس از اتمام ماه مبارک، برنامه با دکور و فضاسازی جدید از اول مهر به روی آنتن خواهد رفت.»
سیفی‌آزاد تغییر نام برنامه را بسیار بعید دانست و ضمن اشاره به احتمال روی آنتن رفتن برنامه با همان عنوان «دو قدم مانده به صبح»، گفت: «البته برنامه فرم و فضای گذشته را کنار خواهد گذاشت، اما محتوای برنامه همچون گذشته گرایشی کاملاً فرهنگی خواهد داشت و مهم‌تر اینکه تیم «دو قدم مانده به صبح» با همان عوامل قبلی و البته حضور آقای صالح‌علاء به عنوان مجری برنامه به کار خود ادامه خواهد داد.»
مدیر گروه نمایش و فیلم شبکه چهار سیما، ضمن بیان اینکه تاثیرگذاری این قبیل برنامه‌ها در تداوم آنها نمود پیدا می‌کند، در خصوص دلایل لزوم این تداوم اظهار داشت: «دلیل تولد برنامه‌ای چون «دو قدم مانده به صبح»، خلاء و کمبودی بود که در حوزه فرهنگ و هنر دیده می‌شد. تا قبل از این برنامه صدا و سیما برای مخاطبان بحث‌های مطرح شده در طی این سه سال برنامه خاص و مشخصی نداشت. جای موضوعاتی چون تئاتر، سینما، هنرهای تجسمی، شعر، ادبیات، بهداشت روان و ... با این شکل پرداخت در تلویزیون بسیار خالی بود و دقیقاً به خاطر همین خلاء بود که «دو قدم مانده به صبح» توانست در همان اعوان کار جای خود بین اهالی فرهنگ و هنر باز کند.»
وی افزود: «همین امر موجب شد تا چهره‌های نام آشنایی که سال‌‌های سال در چنین برنامه‌هایی حاضر نشده و تمایلی هم به پخش تصویرشان از تلویزیون نداشتند، پای‌شان به این رسانه باز شده و با این حضور به پربارتر شدن بحث‌های مطرح شده و افزایش اعتبار برنامه کمک کنند.»
سیفی‌آزاد در مقابل این پرسش که «دو قدم مانده به صبح» طی این سه سال تا چه اندازه به اهداف از پیش تعیین شده دست یافته است، گفت: «این برنامه طی سه سال گذشته فعالیت خود را بیشتر معطوف حوزه بحث‌های دانشی و نظری کرده بود که به نظر شخص من به بخش قابل توجهی از آن اهداف ترسیم شده دست پیدا کرد. البته ناگفته نماند این برنامه همانند دیگر نمونه‌هایی از این دست، برخی اوقات تحت تاثیر فضای موجود در کشور، افت و خیزهایی هم داشت.»
سیفی‌آزاد با اشاره به اهمیت جذب همزمان مخاطب خاص و عام توسط یک برنامه تلویزیونی اظهار داشت: «یک برنامه تلویزیونی باید برای خودش مخاطب هدف داشته باشد، اما این به معنی بی‌توجهی به بیننده عام نباید باشد. اگر برنامه‌ای بتواند مخاطب هدف خود را به درستی اقناع کند قطعاً در پی آن به مقبولیت عام هم دست پیدا خواهد کرد. اشتیاق بینندگان اصلی برنامه نخبه‌پسندی چون «دو قدم مانده به صبح» مطمئناً در جذب و ترغیب اطرافیان آنها به دیدن این برنامه نقش بسزایی داشته و این همان نکته‌ای است که در خصوص جذب توامان مخاطب خاص و عام مطرح کردم.»
وی در ادامه افزود: «سستی این تفکر که عامه مردم بحث‌های جدی در زمینه دانش، فرهنگ و هنر را بر نمی‌تابند، با اقبالی که برنامه در بین توده مردم بدست آورد کاملا برملا شد. اینکه فکر کنیم مردم تنها کمدی‌های مبتذل را برای خنده و ملودرام‌های سطحی را برای اشک ریختن می‌پسندند و حوصله برنامه‌های جدی‌تر را ندارند تصوری به غایت اشتباه و حاصل نشناختن نیاز جامعه است. البته بحث‌های تخصصی مطرح شده در برنامه «دو قدم مانده به صبح» از جنسی بود که می‌توانست علاوه بر دانش‌افزایی، وجهی از سرگرمی را نیز از خود بروز دهد. تبدیل بحث به گپ و گفت‌های دوستانه را شاید بتوان یکی از عوامل اصلی و قطعی درگیر شدن عامه مخاطبان تلویزیون با این برنامه عنوان کرد.»
مدیر گروه نمایش و فیلم شبکه چهار با تاکید بر حفظ رویه دعوت از کارشناسان و متخصصان فن در دوره جدید برنامه، وجود لیست سیاه در این خصوص را تکذیب کرد و گفت: «ما برای دعوت از کارشناسان و متخصصان، چه به عنوان مهمان و چه به عنوان کارشناس محدودیت و خط قرمزی برای خود قائل نبوده و نیستیم. البته مواقعی هم پیش می‌آمد که برخی دوستان حالا به هر دلیلی تمایلی به حضور در برنامه نداشتند. برای شخص من دلیل و برهان قطعی این کناره گرفتن‌ها مشخص نشد، اما حقیقت این است که ما همواره پیگیر حضور این افراد در برنامه بودیم، آن هم به این دلیل که اعتقاد داشتیم و داریم « دو قدم مانده به صبح» دقیقاً جای این افراد است.»
سیفی‌آزاد در انتها با اشاره به اینکه در ماه مبارک رمضان به جای «دو قدم مانده به صبح» برنامه‌ای مناسبتی با عنوان «راز» از شبکه چهار به نمایش در خواهد آمد، اظهار داشت: «سری جدید برنامه «دو قدم مانده به صبح» به یاری خدا از اول مهر ماه به روی آنتن خواهد رفت. بعد از پایان ماه مبارک رمضان ما یک فرصت حدوداً ده پانزده روزه خواهیم داشت و پس از آن با شروع فصل پاییز علاقه‌مندان برنامه می‌توانند آن را در شکل و شمایلی جدید، اما نه چندان نا آشنا بر صفحه تلویزیون‌های خود مشاهده کنند.»
گسترش محدوده مخاطبان
سعید بشیری، تهیه‌کننده «دو قدم مانده به صبح» نیز ضمن تایید حرف‌های مدیر گروه نمایش و فیلم شبکه چهار در خصوص ادامه برنامه با شکل و شیوه جدید، گفت: «با پایان یافتن سری چهارم برنامه «دو قدم مانده به صبح»، از اول مهر ماه دوره جدید این برنامه را به روی آنتن خواهد رفت. رویکرد ما در سری جدید همچون گذشته فرهنگی، ادبی و هنری است با این تفاوت که در شکل ارائه قطعاً شاهد تغیراتی اساسی خواهیم بود.»
وی در خصوص تغییرات سری جدید برنامه «دو قدم مانده به صبح» افزود: «در سری جدید قرارمان بر این است تا به یکسری مفاهیم بنیادین زندگی چون امید و ناامیدی، غم و شادی، راستی و دروغ و... که اساس روابط انسان‌ها بر آنها استوار است بپردازیم. به عبارت بهتر در سری جدید «دو قدم مانده به صبح» می‌خواهیم بیش از گذشته وارد جزئیات شویم.»
بشیری با بیان اینکه غرض اصلی از این تغییرات توجه به سطح فراگیرتری از مخاطب است، اظهار داشت: «البته من به عنوان طراح، تهیه‌کننده و کارگردان این برنامه، عقیده دارم «دو قدم مانده به صبح» طی این سه سال در جذب توامان خواص و عامه مردم موفق بود و اینطور نبود که فقط طیفی مشخص به دیدن این برنامه بنشینند.»
تهیه‌کننده «دو قدم مانده به صبح» طرح سری جدید این برنامه را حاصل پیشنهاد رحمان سیفی آزاد مدیر گروه نمایش و فیلم شبکه چهار عنوان کرد و گفت: «ما هم اکنون ضمن بحث و بررسی بر روی جزئیات این طرح، هر چند وقت یک بار ماحصل را با آقای رستم‌وندی مدیر شبکه مطرح کرده و به تبادل نظر می‌پردازیم. مطمئناً تا رسیدن به طرح نهایی با ریزش و رویش هایی در طرح اولیه مواجه خواهیم بود.»
بشیری در پاسخ به پرسش خبرنگار خبرآنلاین مبنی بر چرایی لزوم وجود چنین برنامه‌ای در تلویزیون اظهار داشت: «من پس از سال‌ها تحصیل در رشته سینما و پشت سر گذاشتن تجربیاتی چون دستیار کارگردانی و برنامه‌ریزی تولید، همواره فکر می‌کردم جای بعضی چیزها در برنامه‌های ترکیبی تلویزیون خالی است.»
وی در ادامه افزود: «بطور مثال من همواره با این موضوع که مجری‌های تلویزیونی ما از تازه‌کارترین گرفته تا مجرب‌ترین، در برنامه‌های تلویزیونی به تنهایی با آدم‌های مختلف و تخصص‌های مختلف به گفت و گو و بحث می‌نشینند مشکل داشتم. دقیقاً به همین خاطر هنگام طراحی برنامه مصمم بودم به سمتی برویم که مهمان برنامه با یک کارشناس مرتبط با تخصص مهمان به گفت و گو بنشیند و این اتفاقی بود که در «دو قدم مانده به صبح» به سرانجام رسید.»
تهیه‌کننده «دو قدم مانده به صبح» در توضیح دیگر دلایل منجر به شکل‌گیری این برنامه ادامه داد: «نکته دیگری که همواره موجب اذیت من می‌شد طولانی بودن زمان برنامه‌های موسوم به «تاک شو» یا به عبارت بهتر «گفتوگومحور» در تلویزیون بود. به همین خاطر ما در طراحی اولیه‌مان بنا را بر این گذاشتیم که زمان گفت‌و‌گوها از پانزده دقیقه فراتر نرود و اگر قرار شد بخشی مثلاً سی دقیقه طول بکشد آن را به دو یا سه قسمت زمانی تقسیم کنیم.»
وی پاتوق سازی فرهنگی را یکی دیگر از اهداف برنامه «دو قدم مانده به صبح» عنوان کرد و گفت: «خیلی از علاقه‌مندان رشته‌های هنری در تلویزیون ما تا قبل از برنامه «دو قدم مانده به صبح» فاقد پاتوق ثابت بودند، اما این اتفاق با برنامه ما رخ داد و بطور مثال علاقه‌مندان عکاسی در سرتاسر ایران می‌دانستند که دوشنبه شب چهل دقیقه از زمان شبکه چهار سیما متعلق به عکاسی است.»
بشیری ضمن تاکید بر پی‌گیری روال سابق در دعوت از چهره‌ها به عنوان کارشناس و مهمان اظهار داشت: «ما همچنان مصر هستیم چهره‌های موجه و معروف عرصه‌های مختلف را به عنوان مهمان و کارشناس در سری جدید برنامه داشته باشیم، هرچند در این خصوص نمی‌توان قول صد‌در‌صد داد زیرا همه چیز خیلی به شرایط و موقعیت زمانی که برنامه روی آنتن می‌رود بستگی دارد.»
وی در پایان با اشاره به سیاست جدید دستاندرکاران برنامه «دو قدم مانده به صبح» مبنی بر پر رنگ‌تر شدن حضور و نقش مردم در سری جدید برنامه گفت: «ما در ابتدایی که پی برنامه «دو قدم مانده به صبح» را ریختیم، در مقوله جذب مخاطب قشر متوسط و تحصیل کرده جامعه را هدف گرفتیم. بطور مثال آن دانشجوی رشته کامپیوتر که اتفاقاً به سینما هم علاقه‌مند است در نظر ما می‌توانست مخاطب خوبی برای برنامه باشد و همانطور که گفتم تصورمان این است که به آن هدف از پیش تعیین شده تا حد زیادی دست پیدا کردیم، اما در سری جدید طیف گسترده‌تری را هدف گرفته‌ایم و به نوعی تصمیم داریم محدوده مخاطبان‌مان را در عین عدول نکردن از مواضع اصولی‌مان افزایش دهیم.»
گزارش از علی اناری
