به گزارش هنرنیوز، صادق ملک شهمیرزادی باستان‌شناس پیشکسوت امروز (یکشنبه، ۱۹ خردادماه) در همایش «میراث فرهنگی دیروز، امروز و فردا» در تالار حافظیه سعدآباد، باستانشناسی ایران را به چهار دسته : پس پریروز، پریروز، دیروز و امروز تقسیم کرد و به بررسی تاریخچه باستانشناسی از دوران ناصرالدین‌شاه قاجار تا امروز پرداخت.
پس پریروز« سه روز گذشته » باستانشناسی ایران
شرح پس پریروز« سه روز گذشته » از نگاه ملک شهمیرزادی این چنین بود: « در سال ۱۲۷۴ هجری شمسی ناصرالدین‌شاه قاجار قراردادی را با فرانسوی‌ها امضا کرد که به موجب آن انحصار باستانشناسی در همه‌ی ایران به فرانسه واگذار شد و حتا امتیاز زمین‌کنی در ایران نیز به پزشک فرانسوی ناصرالدین‌شاه داده شد.
در این زمان در خاطرات اعتمادالسلطنه ازاین کار با عنوان « طلا شویی و زمین کنی» یاد شده است. پس هویت باستانشناسی در این زمان اینگونه بوده در حالی که چند سال پیش‌تر از آن نیز اعتمادالسلطنه از این کار با عنوان «گنج یابی» یاد کرده بود.
در سال ۱۲۷۹ هجری شمسی مظفرالدین‌شاه بندهایی به این قرارداد اضافه کرد که مبنای آن، انحصار باستانشناسی ایران به فرانسه تا ۶۰ سال بعد، یعنی سال ۱۳۳۹ تمدید شد. پس از آن، موزه‌ی ملی ایران در مدرسه‌ی دارالفنون تأسیس شد.»
دکتر ملک ادامه داد: این نشان می‌دهد در پس پریروز دانشگاهی نداشتیم در نتیجه فارغ‌التحصیلی نداشتیم پس باستانشناسی نداشتیم بنابراین دلیلی نیست که به دیگران هم تهمت بزنیم که کارشان سزا یا ناسزا بوده است.
پس پریروز«دو روز گذشته» باستانشناسی ایران
دکتر ملک پس پریروز«دو روز گذشته» باستانشناسی ایران را این گونه شرح می‌دهد: « ۸۶ سال پیش یعنی در سال ۱۳۰۶ هجری شمسی، رضاشاه به خوزستان رفت و با دیدن پرچم فرانسوی‌ها بر سر در یکی از قلعه‌های تاریخی آن استان و ابراز ناراحتی از این که نمی‌شود به صرف وجود یک قلعه پرچم این کشور برافراز آن افراشته باشد، قرارداد باستانشناسی با فرانسوی‌ها را لغو کرد.
پس از آن در سال ۱۳۰۹ هجری شمسی قانون عتیقات تصویب شد و در سال ۱۳۱۹ هجری شمسی موزه‌ی ملی ایران در مکان کنونی‌اش افتتاح شد.
در سال ۱۳۲۰ برای نخستین‌بار دو دانشجوی باستان نشناسی مدرک کارشناسی خود را از دانشگاه تهران گرفتند و در سال ۱۳۳۰ یک ایرانی رییس سازمان عتیقات ایران شد و آندره گدار فرانسوی از ایران رفت. پس از گدار و سليمان سپهبدی، رياست موزه ملی به محمد تقی مصطفوی كه در آن زمان سابقه طولانی‌ای در تشكيلات باستان شناسی ايران داشت واگذار شد.»
«دیروز» باستانشناسی ایران
دکتر ملک درباره «دیروز» باستانشناسی ایران می‌گوید:« در سال ۱۳۴۰ برای نخستین‌بار پنج دانشجو در مقطع کارشناسی ارشد در دانشگاه تهران در رشته‌ی باستانشناسی ثبت نام کردند. وزارت فرهنگ و هنر با پنج مدیریت کل شامل «فرهنگ و عامه»، «آثار تاریخی»، «موزه‌ها»، «باستانشناسی» و «موزه‌ی ملی» تشکیل شد. همچنین اوج فعالیت‌های باستانشناسی مانند پژوهش‌های میدانی به سرپرستی باستان‌شناسان ایرانی و غیرایرانی بین سال‌های ۱۳۵۰ تا ۱۳۵۷ انجام شد.»
« قبل از ظهر امروز » باستانشناسی ایران باستان‌شناس تپه سیلک درباره « قبل از ظهر » باستانشناسی ایران در دوران حاضر می‌گوید: « در ۲۲ بهمن ۱۳۵۷ و همزمان با پیروزی انقلاب اسلامی و پس از آن تغییراتی در مرکز باستانشناسی کشور ایجاد شد، که این تغییرات و تغییرات جنگ کاملاً طبیعی است.
در سال ۱۳۶۱ سکان‌داران حوزه‌ی باستانشناسی افرادی مانند مهدی حجت، محمد ابوذری و جلیل گلشن بودند؛ ولی با آغاز جنگ تحمیلی همه‌چیز محدود شد. البته باید گفت مهمترین اقدام این سه تن حفظ سازمان میراث فرهنگی بود.
در سال ۱۳۶۴ سازمان میراث فرهنگی تشکیل شد و سال ۱۳۶۷ اساسنامه‌ی آن در هشت ماده به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید.
در سال ۱۳۷۴ یعنی دوره مهندس «سراج الدین کازرونی » علاوه بر دانشگاه تهران، چند دانشگاه دیگر رشته‌ی باستانشناسی را در مقاطع کارشناسی و کارشناسی ارشد فعال کردند. همچنین تعدادی از دانشجویان دارای مدرک کارشناسی ارشد مشغول به کار شدند.
در سال ۱۳۷۶ سیدمحمد بهشتی رییس سازمان میراث فرهنگی شد و فعالیت‌های باستانشناسی ادامه پیدا کرد.»
«بعد از ظهر امروز» باستانشناسی
دکتر ملک در باره این دوره توضیح می‌دهد: « در این زمان، سازمان میراث فرهنگی و گردشگری زیر نظر معاونت ریاست جمهوری رفت و حسین مرعشی، رییس سازمان و معاون رییس‌جمهور شد.
در سال ۱۳۸۴ اسفندیار رحیم‌مشایی به ریاست سازمان میراث فرهنگی و گردشگری رسید و اداره‌ی همه‌ی بخش‌های مربوط به باستانشناسی به افراد دانشگاهی واگذار شد و فعالیت‌های نجات‌بخشی با اهمیت ویژه‌ای ادامه پیدا کرد.
در سال ۱۳۸۸ حمید بقایی رییس سازمان میراث فرهنگی و گردشگری شد؛ اما او با دانشگاهیان در بخش میراث فرهنگی خداحافظی کرد و بعد از مدتی کارشناسان را به خارج از تهران فرستاد تا این‌که با آمدن سیدحسن موسوی، دوباره تقدیر ورق خورد و تلاش شد همه‌چیز به حالت اولیه برگردد و مسائل حوزه‌های مختلف اجرایی در پژوهشگاه با حضور کارشناسان اجرایی شد.
با آمدن ملک زاده و البته با توجه به علاقه خانوادگی ایشان به مسایل جدید ( احداث ۴۰ آسیاب ماشینی به جای بادی توسط پدرشان در سیستان) باید منتظر حمایت از باستان شناسی بود.
همچنین باید یادآوری کرد که امروز در بیش از ۳۰ دانشگاه کشور، در مقاطع کارشناسی و کارشناسی ارشد رشته‌ی باستانشناسی تدریس می‌شود و ۲۱۳ نفر یا مدرک دکتری باستانشناسی گرفته‌اند یا در حال تحصیل در این مقطع هستند.
«فردا» باستانشناسی ایران
ملک درباره «فردا» باستانشناسی ایران می‌گوید:« مساحت ایران ۱٫۶۴۸٫۱۹۵کیلومتر مربع است که اگر یک‌میلیون و ۱۵۰هزار کیلومتری ایران مساحت آن را کویر و کوه و مناطقی که در آن حیات انسانی نبوده تشکیل دهند اما ۵۰۰هزار کیلومتر مربع از خاک این سرزمین آثار زیادی از دوره‌های پیش از تاریخ تا قاجار وجود دارند. بنابراین فردای باستانشناسی ایران یا می‌تواند ادامه‌ی وضعیت امروز باشد یا فردایی متفاوت‌تر از امروز داشته باشد.»
ملک در پایان بررسی وضعیت باستانشناسی ایران تاکید می‌کند: « زمانی که گره‌ها باز می‌شود می‌توانیم برای فردای این حوزه، برنامه‌های قابل اجرا و منطقی داشته باشیم.
باید در برنامه‌ی فردای سازمان میراث فرهنگی به این نکته توجه کنیم که برای استفاده از تعداد بسیار زیاد کارشناسان در این حوزه چه کاری باید انجام شود؟ برنامه‌ی فردای سازمان میراث فرهنگی برای همگامی با توسعه‌ی پایدار چگونه باید باشد؟ معرفی میراث فرهنگی ایران برای جذب گردشگری به‌عنوان یکی از منابع اصلی درآمدزای کشور، چگونه باید انجام شود؟ »
ملک در پایان خطاب به اهالی رسانه می‌گوید: « آیا زمان آن نرسیده است که به جای انتقادهایی که آسان و مخرب‌اند، نقدی سازنده را شروع کنیم و فردانگر باشیم؟ »
