به گزارش هنرنیوز ، دیگر صدای پرندگان مهاجر به گوش نمی‌رسد. ماهی‌ها هم زیر گل‌ولای جان داده‌اند. حتی می‌شود با خودرو در مسیرهایی که قبلاً ماهی گیری می‌شد، عبور کرد. تالاب‌های کشور هرروز کوچک‌تر می‌شوند تا جایی که بیم آن می‌رود که شاید ارومیه‌ای دیگر شوند.
مهرماه سال گذشته بود که حمید ظهرابی، معاون محیط‌زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط‌زیست کشور که برای شرکت در آیین معارفه مدیرکل حفاظت محیط‌زیست گلستان به استان سفر کرده بود در جمع خبرنگاران اعلام کرد که ۸۰ درصد تالاب‌های کشور خشک‌شده و تالاب‌ها در مناطق خشک و نیمه‌خشک شرایط بحرانی دارند.
به گفته کارشناسان از مجموع هزار تالاب کشور ۳۵ تالابی که در قالب ۲۴ عنوان در کنوانسیون رامسر به ثبت رسیده است هم شرایط خوبی ندارند و با تغییر شرایط اقلیمی تا مرز بحران خشکی پیش رفته و وسعت آن‌ها به‌شدت کاهش یافته است.
مجموعه تالاب‌های شمال استان گلستان (آلاگل با مساحت دو هزار و ۵۰۰ هکتار بزرگ‌ترین تالاب این مجموعه و آلماگل با مساحت ۲۰۷ هکتار کوچک‌ترین تالاب و آجی گل با مساحت ۳۲۰ هکتار) که جزو تالاب‌های بین‌المللی و درون خشکی محسوب می‌شوند و تالاب بین‌المللی گمیشان هم که با ۲۰ هزار هکتار وسعت در فهرست تالاب‌های ساحلی کشور قرار دارد، این روزها حال‌وروز خوشی ندارند.
مدیرکل امور اجتماعی و فرهنگی استانداری گلستان در خصوص وضعیت تالاب‌های بین‌المللی استان به خبرنگار مهر اظهار کرد: هفته‌های پایانی سال گذشته از دو تالاب آلاگل و آلماگل بازدید داشتیم و مشاهده میدانی نشان می‌دهد تالاب‌های استان در حال خشک شدن هستند.
عبدالرضا چراغعلی با گلایه‌مندی از اینکه نسبت به این مشکل بزرگ (خشکی تالاب‌ها) تاکنون اطلاع‌رسانی انجام‌نشده است، متذکر شد: پس از بازدید نامه‌ای را خطاب به معاون سیاسی، امنیتی و انتظامی استاندار گلستان نوشته و نسبت به خشکی تالاب‌ها اعلام‌خطر کردم.
وی یادآور شد: با توجه به نقش بسزایی که تالاب‌ها به جهت محیط زیستی، اجتماعی و همچنین اقتصادی در زندگی مردم استان و منطقه دارند، خشکی آن‌ها زنگ خطری بزرگ برای استان است.
ریزگردها در کمین حاشیه تالاب‌های گلستان
مدیرکل امور اجتماعی و فرهنگی استانداری گلستان افزود: در این نامه از معاون سیاسی، امنیتی و انتظامی استاندار درخواست کردم موضوع خشکی تالاب‌ها را به‌طور ویژه از طریق دستگاه‌های مربوطه مانند محیط‌زیست، جهاد کشاورزی، منابع طبیعی و ... پیگیری کنند.
وی با تأکید بر اینکه شرایط فعلی تالاب‌های آلماگل و آلاگل بحرانی است و با ادامه روند فعلی در تابستان کل تالاب خشک خواهد شد و شرایط حیات در آن از بین می‌رود، ادامه داد: باید شرایط سایر تالاب‌های استان بررسی‌شده و گزارشی در این زمینه از سوی دستگاه‌های مسئول ارائه شود.
پایین رفتن سطح آب سفره های زیرزمینی، فرونشست زمین، خشک شدن تالاب ها و رودخانه ها و مشاهده دائمی ریزگردها در آسمان شهرها و روستاهای کشور زنگ خطرهای بسیار جدی نه فقط برای مسئولان بلکه برای همه مردم این سرزمین است
چراغعلی با تأکید بر اینکه آنچه مسلم است حجم آب تالاب‌های استان به‌شدت کاهش یافته و باید افراد مطلع و کارشناسان راهکارهای فنی برای نجات از این شرایط ارائه دهند، تصریح کرد: بنده آنچه را در بازدید میدانی مشاهده کرده‌ام، منعکس کردم و به‌شدت نگران تبعات اجتماعی به‌ویژه بیکاری ناشی از خشکی تالاب‌ها و همچنین ریزگردها که در کمین این مناطق است، هستم.
هرچند مدیرکل امور اجتماعی و فرهنگی استانداری گلستان شرایط تالاب‌های استان را بحرانی می‌داند اما مدیرکل حفاظت از محیط‌زیست گلستان معتقد است شرایط تالاب‌های استان آن‌قدر هم وخیم نیست و آلاگل و گمیشان در سال گذشته شرایط نسبتاً بهتری را نسبت به سال ۹۵ تجربه کرده‌اند.
امیر عبدوس به خبرنگار مهر اظهار کرد: در سال گذشته خوشبختانه وضعیت تالاب‌های آلاگل و گمیشان نسبت به چندسال گذشته بهتر بود.
مدیرکل حفاظت محیط‌زیست گلستان به دلایل این موضوع هم اشاره کرد و افزود: سال گذشته کانال زهکش آب‌های سطحی (پروژه‌ای که سال‌ها قبل توسط جهاد کشاورزی گلستان انجام‌شده بود) لایروبی شد و تخلیه این زهکش‌ها تماماً به سمت تالاب گمیشان بود.
۶۰ درصد تالاب گمیشان آبگیری شد
وی با بیان اینکه سال ۹۶ حدود ۶۰ درصد تالاب گمیشان آبگیری شد، گفت: با توجه به اینکه سطح آب دریا پایین‌تر از تالاب است و بخش‌هایی از تالاب خروجی به سمت دریا دارد، پیش‌بینی می‌شود در تابستان که جریان ورودی زهکش‌ها قطع می‌شود تالاب گمیشان به سمت خشکی میل پیدا کند.
عبدوس یادآور شد: تالاب گمیشان در گذشته به دلیل متصل بودن به دریا همیشه آب‌دار بود اما در حال حاضر متأثر از بارندگی‌ها در بالادست است که به سمت تالاب حرکت کرده و از طریق زهکش‌ها تالاب آبگیری شود.
مدیرکل حفاظت محیط‌زیست گلستان با بیان اینکه در پاییز ۹۶ آلاگل تقریباً ۳.۵ برابر بیشتر از سال ۹۵ سرشماری پرندگان مهاجر داشت و اوضاع آن خیلی خوب بود، ادامه داد: در حال حاضر کانال‌های ورودی به تالاب آلاگل به دلیل اینکه از رودخانه اترک تغذیه می‌شود و بیشتر حجم آبی که وارد آن می‌شود گل‌ولای است، رسوب‌گذاری شده و کاملاً مسدود است.
وی اضافه کرد: عملیات لایروبی این کانال آب‌رسان از محل اعتبارات ابلاغی سازمان حفاظت محیط‌زیست کشور آغازشده و حدود ۷۰۰ متر پیشروی دارد.
عبدوس با یادآوری اینکه طول این کانال ۶ کیلومتر است، تصریح کرد: تلاش می‌کنیم قبل از پایان فصل بارندگی در منطقه این کانال به اتمام برسد و بتوانیم برای تابستان ذخیره آب خوبی در تالاب آلاگل داشته باشیم.
تالاب‌های آجی گل و آلماگل شرایط خوبی ندارند
وی با بیان اینکه هم‌اکنون تالاب‌های آجی گل و آلماگل شرایط خوبی ندارند، گفت: سرریز تالاب آلاگل باید به آلماگل و همچنین آجی گل برود اما هم‌اکنون سطح این دو تالاب خیلی کوچک و محدودشده است و اوضاع این دو تالاب نسبت به آلاگل نامساعدتر است.
وی با یادآوری اینکه در سال گذشته بحران نداشتیم و حق آبه تالاب‌ها تأمین شد، بیان کرد: سال ۹۶ آلاگل آبدهی خوبی شد و اگر اعتبارات سازمان زودتر ابلاغ می‌شد و لایروبی کانال را انجام می‌دادیم وضعیت آلماگل هم بهتر از این بود.
در کمتر از یک دهه گذشته برای توسعه آبزی پروری در منطقه مجوزهای بسیاری صادر شده و این امر باعث شده با پایین آمدن آب دریای خزر این کانال ها به عنوان زهکش عمل کرده و تالاب گمیشان را به سرعت به مرحله نابودی برساند
عبدوس با بیان اینکه برنامه برای حفاظت و مدیریت زیست‌بوم تالاب‌های استان وجود دارد، یادآور شد: اعتبارات اجرای مدیریت زیست‌بوم مجموعه تالاب‌های آلماگل، آلاگل و آجی گل ابلاغ‌شده و شرایط برای اجرای این برنامه فراهم است اما این همه آن چیزی نیست که تالاب‌ها به آن نیاز دارند.
وی خاطرنشان کرد: تقویت اعتبارات، بارندگی مناسب و همچنین تثبیت اعتبارات در آینده هم می‌تواند به بهبود شرایط تالاب‌ها در استان کمک کند.
هرچند بر اساس گفته مدیرکل حفاظت محیط‌زیست گلستان به یاری طبیعت و اقدامات انجام‌شده اکنون تالاب‌های استان حال‌وروز بدی ندارند اما کارشناسان حوزه محیط‌زیست معتقدند وسعت تالاب‌های استان نسبت به گذشته نه‌چندان دور کاهش محسوسی داشته و بعضی از آن‌ها فقط خیس هستند.
وضعیت بحرانی تالاب‌ها
یک کارشناس و پژوهشگر حوزه محیط‌زیست به خبرنگار مهر اظهار کرد: تالاب‌های کشور به‌ویژه استان گلستان شرایط خوبی ندارند و وضعیت اکثر تالاب‌ها بحرانی است و باید ساماندهی شود.
رمضانعلی قائمی با بیان اینکه هم‌اکنون دوسوم تالاب گمیشان خشک‌شده و وضعیت آن بحرانی است، گفت: علت اصلی این خشکی و شرایط بحرانی تالاب گمیشان کانال‌کشی‌های غیراصولی است که خود محیط‌زیست در سال‌های گذشته مجوز آن را صادر کرده است.
وی ادامه داد: در کمتر از یک دهه گذشته برای توسعه آبزی‌پروری در منطقه مجوزهای بسیاری صادرشده و دو کانال بزرگ از گمیشان (ورودی و خروجی) احداث‌شده و حتی پس‌آب‌های کانال خروجی هم به تالاب می‌ریزد و این امر باعث شده با پایین آمدن آب دریای خزر این کانال‌ها به‌عنوان زهکش عمل کرده و تالاب را به‌سرعت به مرحله نابودی برساند.
این پیشکسوت حوزه محیط‌زیست یادآور شد: یکی دو سال قبل هم محیط‌زیست گلستان اجازه احداث کانال سوم را داد و این کانال هم مزید علت شد تا تالاب گمیشان به وضعیت خیلی بحرانی برسد.
وی با بیان اینکه تالاب گمیشان با ۲۰ هزار هکتار وسعت یکی از بزرگ‌ترین تالاب‌های ساحلی کشور است و بعضی از پرندگان و موجودات آبزی که در خطر انقراض قرار دارند در آن زندگی می‌کنند، افزود: وضعیت این تالاب بسیار بد است و مسئولان باید برای تأمین آب آن از دریا و یا حذف کانال‌ها که به‌عنوان زهکش عمل می‌کنند، فکر اساسی بکنند.
تأکید بر ساماندهی اوضاع تالاب‌های کشور
این استاد دانشگاه با تأکید بر اینکه اوضاع تالاب‌های کشور باید ساماندهی مناسبی شود تا این ذخیره‌گاه‌ها نابود نشوند، اضافه کرد: بهره‌برداری بیش‌ازحد ظرفیت، تخصیص نیافتن حق آبه تالاب‌ها در بعضی از سال‌ها، خشکی، کم‌آبی و ... باعث شده به اکوسیستم مناطقی که تالاب‌ها در آن واقع‌شده‌اند، صدمه وارد شود.
وی یادآور شد: در سال گذشته تالاب آجی گل کاملاً خشک بود و نصف تالاب آلماگل هم آب نداشت و بخش شرقی آلاگل هم کم آب بود و این شرایط در سایر تالاب‌های کشور هم مطلوب نبود.
قائمی متذکر شد: تالاب‌ها نه‌تنها برای موجودات آبزی بلکه برای موجودات خشکی زی هم ارزش حیاتی بسیار بالایی دارند و همه باید همکاری کنند تا تالاب‌ها خشک نشوند.
وی با بیان اینکه در سال‌های گذشته طرح‌های مطالعاتی زیادی برای حفاظت و احیاء تالاب‌ها تدوین‌شده اما به مرحله اجرا نرسیده‌اند، تأکید کرد: ما در کشور منابع آبی زیادی نداریم و باید تمهیداتی اندیشیده شود تا وضع تالاب‌ها بهبودیافته و سیر قهقرایی پیدا نکنند.
به‌زعم کارشناسان اجرای طرح‌های مطالعاتی تدوین‌شده می‌تواند به احیاء و حفاظت بیشتر از تالاب‌ها کمک کند نکته‌ای که مدیر ملی طرح حفاظت از تالاب‌های ایران هم بر آن تأکید دارد.
تمام تالاب‌های کشور درجه آسیب‌پذیری بالایی دارند
ابوالفضل آبشت به خبرنگار مهر اظهار کرد: ارزیابی آسیب‌پذیری تالاب‌های کشور که توسط پروژه بین‌المللی حفاظت از تالاب‌های ایران آغازشده، نشان می‌دهد تقریباً تمامی تالاب‌های کشور درجه آسیب‌پذیری بالایی دارند.
مدیر ملی طرح حفاظت از تالاب‌های ایران گفت: هم‌اکنون تالاب ارومیه، شادگان، پریشان، هامون، چغاخور، میقان، زریوار، قره قشلاق، قوری گل، سولدوز و نوروزلو دارای برنامه مدیریت جامع مصوب در شورای برنامه‌ریزی و توسعه استان هستند.
شاید بهتر باشد به جای احیای تالاب های فوق بزرگ مانند دریاچه ارومیه که پیچیدگی های بسیاری هم دارد، تالاب های کوچک را احیا کنیم، از موفقیت ها و اشتباهاتمان درس بیاموزیم و بعد سراغ پروژه های بزرگ تر برویم
وی با بیان اینکه برنامه مدیریت جامع حفاظت از تالاب‌های گاوخونی، حرای میناب، حله، مجموعه تالاب‌های آلاگل- آلماگل- آجی گل و بختگان تدوین‌شده و در انتظار تصویب است، افزود: فرایند تدوین برنامه جامع تالاب‌های کانی برازان، جازموریان و خلیج گواتر آغازشده و در مرحله تدوین است.
آبشت با تأکید بر اینکه حفاظت و احیای تالاب‌ها تنها با عزم و اراده ملی و مشارکت همه اقشار جامعه امکان‌پذیر است، ادامه داد: طراحی، اجرا و توسعه الگوهای کوچک و موفق از همکاری بین بخشی و مشارکت مردم و مسئولان در حفظ و احیای تالاب‌ها و محیط‌زیست این سرزمین می‌تواند به‌عنوان یکی از راهکارهای اجرایی در دستور کار مسئولان قرار گیرد.
مدیر ملی طرح حفاظت از تالاب‌های ایران با بیان اینکه دیگر زمان شعار، کلی‌گویی و اینکه «چه باید کرد» به سررسیده است و امروز زمان اجراست، اضافه کرد: امروز ما به اجرای الگوهایی هرچند کوچک ولی عملیاتی، قابل‌اجرا و سازگار با اقلیم و فرهنگ این سرزمین و در صورت موفقیت، توسعه این الگوها در دیگر مکان‌ها نیاز داریم.
تالاب‌های کوچک را احیا کنیم
وی تصریح کرد: شاید بهتر باشد به‌جای احیای تالاب‌های فوق بزرگ مانند دریاچه ارومیه که پیچیدگی‌های بسیاری هم دارد، تالاب‌های کوچک را احیا کنیم، از موفقیت‌ها و اشتباهاتمان درس بیاموزیم و بعد سراغ پروژه‌های بزرگ‌تر برویم.
آبشت متذکر شد: تالاب‌های کوچک‌مقیاس، اهمیت کمتری از برادران و خواهران بزرگ‌ترشان ندارند پس بهتر است یاد بگیریم بزرگ فکر کنیم، کوچک عمل کنیم و از همین حالا شروع کنیم.
وی بیان کرد: پایین رفتن سطح آب سفره‌های زیرزمینی، فرونشست زمین، خشک شدن تالاب‌ها و رودخانه‌ها و مشاهده دائمی ریزگردها در آسمان شهرها و روستاهای کشور زنگ خطرهای بسیار جدی نه‌فقط برای مسئولان بلکه برای همه مردم این سرزمین است.
وی با بیان اینکه مردم ما مشارکت و همکاری را کمتر تمرین کرده‌اند و همواره آموخته‌اند که مسئولان باید همه مشکلات را حل کنند، متذکر شد: اعتقاددارم فراهم کردن فرصت‌هایی برای مشارکت مردم در حفظ و احیای محیط‌زیست شاید بزرگ‌ترین وظیفه مسئولان در مقابل مردم این سرزمین است.
آبشت یادآور شد: ما به‌عنوان یک پروژه بین‌المللی کوچک الگوهای موفق زیادی از مشارکت مردم را طراحی و اجرا کرده‌ایم و شایسته است این الگوها تکرار شده و توسعه یابند.
به گفته وی در کنار تلاش‌ها و اقدامات ملی برای نجات دریاچه ارومیه پروژه‌ای تحت عنوان «الگوسازی مشارکت مردم در فرایند احیای دریاچه ارومیه» در چهار سال گذشته با حمایت مالی کشور ژاپن و همکاری مشترک فی‌مابین دفتر عمران ملل متحد و سازمان محیط‌زیست در قالب طرح حفاظت از تالاب‌های ایران اجرایی شده است.
وی با یادآوری اینکه ۱۱۰ روستا در ۱۱ شهرستان در استان‌های آذربایجان غربی و شرقی تحت پوشش این پروژه هستند، گفت: در این پروژه بیش از ۱۰ هزار نفر کشاورز برای کاهش مصرف آب و نهاده‌های شیمیایی به‌صورت داوطلبانه با طرح همکاری می‌کنند و برای حداقل ۲۰۰ نفر فارغ‌التحصیل جوان در قالب شرکت‌های فنی مهندسی محلی اشتغال مستقیم ایجادشده است.
آبشت افزود: این شرکت‌ها در خط مقدم این برنامه با به‌کارگیری روش‌های مشارکتی و با تلفیق دانش بومی کشاورزان منطقه و دانش تولیدشده در مراکز تحقیقات کشاورزی به اجرای تکنیک‌های کاهش مصرف آب و کاهش مصرف نهاده های شیمیایی در سطح مزارع با هدف کمک به احیای دریاچه ارومیه می‌پردازند.
وی ادامه داد: در این پروژه زنان روستایی نیز مشارکت چشم‌گیری داشته و حداقل ۲۵۰ زن روستایی آموزش‌دیده و در معیشت‌های جایگزین سبز در فرایند احیای دریاچه ارومیه مشارکت می‌کنند.
مدیر ملی طرح حفاظت از تالاب‌های ایران اضافه کرد: این پروژه الگویی استثنایی از مشارکت و همکاری بین بخشی دستگاه‌های اثرگذار در مدیریت آب ازجمله وزارت نیرو، جهاد کشاورزی و محیط‌زیست است و در نوع خود بی‌نظیرترین الگو و نمونه عملیاتی از مشارکت مردم در حفظ و احیای تالاب‌ها در کشور است و می‌تواند به‌عنوان الگویی موفق در دیگر تالاب‌های کشور نیز عملیاتی شود.
وی تصریح کرد: طرح پیشنهادی فاز پنجم این پروژه از طرف کشور ژاپن مورد تأیید قرارگرفته و به‌زودی مراسم امضای سند فاز پنجم این همکاری مشترک برای احیای دریاچه ارومیه برگزار می‌شود.
در شرایطی که تالاب‌های کشور در وضعیت بیم و امید قرار دارند و سرانجامشان نه‌تنها به بارندگی بلکه به رفتارهای انسان‌ها چه در بخش مردمی و چه در بخش مدیریتی بستگی دارد، به نظر می‌رسد تدوین و اجرای برنامه زیست‌بوم مدیریت تالاب‌ها می‌تواند به احیاء آن‌ها کمک کرده و نابودی و خشکی آن‌ها را به تعویق بیندازد.
مهر
