مریم اطیابی- به گزارش هنرنیوز؛ «زیویه» و «کرفتو» دو محوطه تاریخی مهم کردستان هستند. غارکرفتو هر سال نوروز یکی از پربازدید کننده‌ترین سایت‌های این استان است اما زیویه قلعه باستانی زیویه متعلق به نیمه دوم قرن هفتم قبل از میلاد است که در ۵۵ کیلومتری شرق سقز و در شمال بالای تپه ای طبیعی قرار گرفته است. این قلعه تاریخی و باستانی ۲۷۰۰ ساله، مربوط به سده نهم تا ششم پیش از میلاد احتمالاً مربوط به اقوام مانایی است که محل حکومت آنها شمال غرب ایران بوده است. برای نخستین بار از این بنای تاریخی در سالنامه‌های آشوری ذکری به میان آمده است و بیان شده که به دنبال شورش و طغیان اقوام مانایی (سده نهم تا ششم پیش از میلاد) از طریق قلعه این تپه عملیات‌های جنگی صورت گرفته است.اعتبار و شهرت جهانی زیویه به سال ۱۳۲۵ باز میگردد که در اثر عوامل جوی و ریزش برف و باران قسمتی از راس تپه تخریب و آثار و اشیاء به صورت اتفاقی کشف شدند. اولین عملیات باستان شناسی در این منطقه توسط رابرت رایسون آمریکای در سال۱۹۶۳انجام گرفت.در فاصله سال های ۱۳۲۵ تا ۱۳۲۳ یک یهودی به نام ایوب رب نوع به مدت ۸ سال اقدام به کاووش کرد که متاسفانه در طول این ۸ سال صدمات جبران ناپذیری متوجه این اثر باستانی شد. بیش از ۸۰ درصد تپه زیویه مورد اکتشاف قرار گرفت و هدف این گروه تنها پیدا کردن اشیاء و آثار تاریخی برای فروش و تجارت بود.در سال ۱۳۵۴ نصرالله معتمدی کاووش و بررسی اشیاء کشف شده در تپه باستانی زیویه را آغاز کرد و فعالیت وی در دو فاصله زمانی تا سال ۱۳۷۳ ادامه یافت. در دور دوم فعالیت های باستان شناسی معتمدی که ۶ سال به طول انجامید آثار بسیار ارزشمندی در آن کشف شد.فعالیتهای باستان شناسی در تپه باستانی زیویه از سال ۱۳۷۸ و توسط سیمین لک پور ادامه پیدا کرد و وی نیز حدود ۱۱ فصل در این منطقه فعالیتهای باستان شناسی و کاووش خود را ادامه داد.کلیه فعالیتهای باستان شناسی و محافظتی این اثر باستانی در سال ۸۲ متوقف و پس از وقفه‌ای ۴ ساله دوباره از اواخر سال ۸۶ آغاز شد. مدتی نیز کاميار عبدي باستان‌شناس متخصص دوره پيش از هخامنشي و آغاز هخامنشي فعاليت‌هاي علمي براي جلوگيري از اين رانش آغاز کرد که به دليل تغيير مديريتي متوقف ماند. پس از او امير ساعدموچشي، دانشجوي دکترا باستان‌شناسي از دانشگاه تهران، زاهد کريمي، فوق ليسانس باستان‌شناسي از دانشگاه آزاد ابهر و محمد حسيني، ليسانس مرمت اشياء تاريخي از جمله مديراني بودند که برای این پایگاه انتخاب شدند اما مرحوم حسینی آخرین مدیر این پایگاه در اثر تصادف جان خود را از دست داد و این دو پایگاه عملاً به حال خود رها شدند.
تخت سلیمان زیویه و کرفتو را دوست دارد!
حال علی هژبری،کارشناس ارشد باستان‌شناسی به تازگی به مدیریت پایگاه میراث فرهنگی «زیویه» و «کرفتو» انتخاب شده است. هرچند مدت زمان اندکی از حضور او در این دو محوطه می‌گذرد اما وی ایده‌های زیادی برای نجات این دو محوطه دارد تا آنجا که از کش و قوس قرار گرفتن این محوطه‌ها در وسط وعده و وعید نمایندگان مجلس سقز و دیواندره تعجب می‌کند و از طرفی معتقد است باید مرکز فناوری ریاست جمهوری به کمک زیویه بیاید. او که موبایلش در زیویه یا کرفتو آنتن نمی‌دهد به خبرنگار هنرنیوز می‌گوید: بین این دو سایت حدود ۷۰ کیلومتر فاصله است اما شاید جال باشد بدانید که هر دو این مناطق به تکاب محل قرار گرفتن پایگاه جهانی تخت سلیمان نزدیکترند و با آن تنها ۳۲ کیلومتر فاصله دارند.
او آرزو می‌کند هرچه سریعتر فکری به حال جاده ارتباطی تکاب به سقز و دیواندره بشود چرا که در این حالت یک مسیر گردشگری جدید باز می‌شود و گردشگران علاوه بردیدن زیویه و کرفتو از یک سایت ثبت جهانی هم دیدن می‌کنند.
عدم وجود بودجه مستقل
هژبری مهمترین مشکل پایگاه‌های میراث فرهنگی سراسر کشور را بودجه می‌داند چرا که در حال حاضر اعتبار پایگاه‌ها را مدیر کل و معاون‌های میراث فرهنگی استان‌ها تأمین می‌کنند و این اقدام برای پایگاه‌ها مشکل‌ساز شده است به عنوان مثال زمانی‌که مدیر پایگاه برای محدوده‌ی مدیریتی خود تصمیم‌گیری می‌کند، ممکن است نظرش با کسانی در استان مغایر باشد و اختلاف‌نظرهایی پیش آید، بنابراین این اتفاق گاهی به گره‌ی کوری تبدیل می‌شود که نمونه‌ی آن تا کنون برای تعداد زیادی از پایگاه‌ها پیش آمده است.
هژبری از مدیر پیشین این پایگاه مرحوم سید محمد حسینی به نیکی یاد می‌کند و معتقد است او با وجود سن کم و مشکلات متعدد اقدامات خوبی برای این محوطه انجام داده که نشان از عشق وی به این محوطه بوده است.
مسئولان و مردمان همراه
او ابراز امیدواری می‌کند که معاونت میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری تدابیری بیندیشد که بتوانند موانع اصلی کار را از سر راه بردارند، و اضافه می‌کند:« خوشبختانه بسیاری از استان‌ها با پایگاه‌های خود همراه هستند و استان کردستان نیز از این اصل مستثنی نبوده است. تا آنجا که اقای آذر شب معاون میراث فرهنگی کردستان هنگام معارفه من را سر بزنگاه خوبی آورد.هنگام ورودم به پایگاه تمام مسئولان محلی از فرماندار و معاون فرماندار، نماینده مجلس و تمام دهدارها آنجا بودند و مرا به مردم معرفی کردند و دیدم چه مردمان خوبی هم هستند و اینها همه برای آغاز کار نعمت است . مردم برای جمع آوری زباله‌هایی که در محوطه کرفتو ریخته شده بود، جمع شدند. اینها همه نشان می‌دهد مسئولان و مردم همگی تمایل دارند که حال این دو محوطه خوب شود که البته بدون حمایت آنها هرگز میسر نیست.»
آقای نماینده به قولت وفا کن!
وی در عین حال به نکته عجیب و قابل توجهی اشاره می‌کند این که نمایندگان دو محوطه‌ی کرفتو واقع در دیواندره و زیویه واقع در سقز را در هنگام تبلیغات انتخابات نمایندگی مجلس شورای اسلامی مورد توجه خاص قرار می‌دهند و انواع وعده و وعید را درباره آن بیان می‌کنند اما متاسفانه پس از پایان رأی‌گیری همه چیز فراموش می‌شود، و در این بین آنچه می‌ماند یک محوطه‌ی تاریخی با آسیب‌ها و مشکلات فراوان است.
مدیر جدید پایگاه زیویه و کرفتو با اشاره به این که نمایندگان برای جذب اعتبار در استان و شهرستان‌ها نقش بسیار اساسی دارند و این عملیات سیاسی غیر از ضرر برای پایگاه هیچ چیزی ندارد،می‌گوید:«هنگام جذب بودجه همین پایگاه‌ها اینقدر خُرد و بی‌اهمیت تلقی می‌شوند که بودجه‌ای به آن نمی‌دهند، با این وجود امیدوارم نمایندگان از پایگاه‌های میراث فرهنگی به عنوان حربه‌ی سیاسی برای از میدان به در کردن یکدیگر استفاده نکنند و پس از انتخابات نیز این پایگاه‌ها محل توجه آنها باشند.»
دعوت مدیر پایگاه به انتشار مقالات و گزارشات
هژبری به فصول کاوش باستان‌شناسان ایرانی و خارجی در زیویه از«نصرت الله معتمدی»، «سیمین لک‌پور»، «کامیار عبدی»، «عبدالرضا مهاجرنژاد»( رییس فعلی میراث فرهنگی لرستان)، «رسول اشتودان»( رییس فعلی میراث کردستان)، «وفایی» ( کارشناس میراث سنندج) و «حسن رضوانی» اشاره می‌کند و می‌افزاید:« هر چند می‌توان یک فهرست عریض و طویل از این اقدامات تهیه کرد، اما در تمام این سال‌ها به جز چند انتشار کوچک چیزی در خور چاپ نشده است، بنابراین نخستین اولویت آن است که به انتشار مقالات و گزارش‌های این محوطه بسیار مهم که در تاریخ باستان‌شناسی ایران نامزد بسیاری از اولین‌ها است، بپردازیم.»
او یکی از اقدامات مهم در این زمینه را حمایت از همه‌ی کسانی می‌داند که در این محوطه کار کرده‌اند اما هیچ گزارشی از آن منتشر نکرده‌اند چرا که انتشارات برای این تپه بسیار حائز اهمیت است، بنابراین نخست از باستان‌شناسانی که در این محوطه کار کرده‌اند، درخواست حمایت دارم تا نتیجه‌ی مطالعات آنها را به صورت کتاب و مجموعه مقالات چاپ کنیم.
مسیر گردشگری زیویه کجاست؟
هژبری به این موضوع نیز اشاره می‌کند که در زیویه هنوز یک مسیر گردشگری مناسب برای حضور گردشگران با هدف بازدید از سایت وجود ندارد، چون پس از فوت مدیر سابق پایگاه مراحل حفاظت و مرمت در این محوطه‌ی تاریخی به خوبی و طبق اصول انجام نشده است و فقط در حد یک کار روتین مانند کاهگل مالی بوده است.
کاوش بدون سقف ممنوع!
مدیر پایگاه زیویه و کرفتو در ادامه متذکر می‌شود: باید کار اساسی در این زمینه انجام شود. ما هر سال داریم بخشی از سرمایه را که باید صرف کارهای مهم تر کرد را برای کاهگل کشیدن روی اثار هزینه می‌کنیم. اگر یک بار یک اقدام حفاظتی مهم مثلا ( اسپیس فریم ) روی این آثار بزنیم برای همیشه از کاهگل زدن و نگه داری آن کاهگل خلاص می‌شویم. چون روی کاهگل باید مواد شیمیایی دیگری بکار ببریم که کاهگل نریزد و این خود هزینه‌ای جدا دارد . پس یک بار هزینه شود و بودجه ای صرف شود که تا ده بیست سال از هزینه کردن اضافی برای آن جلوگیری شود.»
او توضیح پیشنهاد می‌دهد:« می‌توانیم تمام فضا را با «اسپیس فریم» (سرپوشی که روی محوطه‌ی مخصوص نماز جمعه در دانشگاه تهران کشیده‌اند) بپوشانیم . چرا که محوطه بیش از ۱۰۰ متر از سطح زمین ارتفاع دارد و در معرض باد شدید است. از طرفی می‌توان پله برقی هایی نصب کرد که با انرژی خورشیدی برق آن تأمین شود که البته اکنون فقط در حد فکر است. حُسن پوشش اسپیس فریم آن است که فضای گسترده‌ای را می‌پوشاند و پایه‌های آن در خود محوطه نمی‌خورد اما این سقف را نباید شبیه سقف محوطه نماز جمعه ایجاد کرد بلکه به دلیل وزش شدید باد باید به شکل گنبدی نصب شود، که هزینه بیشتری دارد، در غیر این صورت نباید به فکر کاوش در محوطه باشیم، چون با کاوش و بیرون آوردن یک محوطه در معرض باد و باران از بین می‌رود، بنابراین بهتر است زیر خاک بماند تا زمانی که بتوان اینجا را پوشاند و حفاظت را تضمین کرد.»
درخواست یاری از معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری
او با توجه به بالا بودن هزینه‌ها برای نصب این نوع سقف اظهار امیدواری کرد تا نهادی به جز سازمان میراث فرهنگی در این زمینه سرمایه‌گذاری کند و چشم امیدش معطوف به معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری است تا با توجه به فناورانه بودن این طرح، به اجرایی شدن آن کمک کند چرا که سازمان میراث فرهنگی نمی‌تواند در یکی دوسال چنین پولی را صرف این محوطه کند.
هژبری تأکید می‌کند: شاید سازمان میراث فرهنگی بتواند در قالب یک طرح بلند مدت در این زمینه کمک کند، اما اگر قرار است سازمان میراث در طول پانزده سال این کار را انجام دهد، همان بهتر که اصلا انجام ندهد. باید به فکر باشیم تا نهادی مانند معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری با نظارت سازمان میراث فرهنگی چنین کاری را انجام دهد.
