سخنگو و مدیر روابط عمومی سازمان میراث فرهنگی گفت: تنها وقتی اثری جدید کشف یا محوطه ای کاوش می‌شود باید ترتیبات اطلاع‌رسانی از مجاری سازمان میراث فرهنگی رعایت شود.
به گزارش خبرنگار میراث فرهنگی هنرنیوز ، چندی قبل سازمان میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری با صدور اطلاعيه ای اعلام كرد اين سازمان تنها مرجع رسمی برای اطلاع رسانی در خصوص کاوش ها و کشفیات باستان شناسی در محوطه های تاریخی است.
«بر اين اساس و نظر به ضرورت ساماندهی اطلاع رسانی در خصوص محوطه های تاریخی در حال کاوش و همچنین اخبار کاوش ها و کشفیات باستاني و تاريخی، از این پس هرگونه اطلاع رسانی در این زمینه خارج از اطلاع و حوزه کاری سازمان، تخلف محسوب شده و مستلزم پیگیری های حقوقی و امنيتي است.
بنابراين، بار ديگر آمادگی کامل سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری برای ارایه اخبار و اطلاعات لازم به رسانه های گروهی و سایر مراجع اعلام و تاكيد می شود هرگونه انتشار اخبار و اطلاعات بدون اطلاع و هماهنگی این سازمان سندیت نداشته و غیر قانونی است.»در این راستا با حسن محسنی سخنگو و مدیر روابط عمومی سازمان میراث فرهنگی به گفت و گو نشستیم.
تایید، حفاظت، اطلاع‌رسانی
هنرنیوز: خیلی وقت‌ها انجمن‌های فعال میراث و یا خبرنگاران ،کارشناسان سازمان را از کشف یا تخریب محوطه تاریخی مطلع می‌کنند.حال با توجه به اینکه کارشناسان میراث ممنوع‌المصاحبه‌هستند (محسنی در پاسخ می‌گوید کسی ممنوع‌المصاحبه نیست با هماهنگی روابط عمومی می‌توانند مصاحبه کنند) و با توجه به محدودیت ایجاد شده در عرصه اطلاع‌رسانی ، انتشار اطلاعیه اخیر سازمان میراث فرهنگی را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
یک ضرورت اساسی و حیاتی در شرح وظایف ما حفاظت از محوطه‌های تاریخی و باستانی است. یکی از اولین ملزوماتی که پیش می‌آید، بحث کاوش و مرمتی است که در یک منطقه اتفاق می‌افتد و گاهی یافته‌ای هم کشف می‌شود. اولین ضرورتی که وجود دارد باید بعد از گمانه‌زنی‌های اولیه به این یقین برسیم که آن منطقه واقعاً تاریخی است و آنچه کشف شده به لحاظ اصالت واقعاً صحت دارد. طبیعی است این امر مطالعات میدانی و ویژه‌ای می‌طلبد. یعنی تیم کارشناس و تخصصی باید نتیجه یافته‌هایشان را همان لحظه اعلام نکنند چون ممکن است آنچه یافته‌اند منطبق با تاریخ یا واقعی نباشد.
به هر حال باید بررسی و صحت اطلاعات آن معلوم شود. بدین منظور هیئت کاوش باید نتایج را به پژوهشگاه یا سفارش دهنده کار ارائه کنند. بعد از آن بلافاصله بررسی‌ها آغاز می‌شود تا صحت این یافته قطعی شود. نکته دوم اینکه اگر صحت اطلاعات تایید شد باید ترتیبات امنیتی رعایت شود. وقتی منطقه‌ای، شی‌ای یا یافته‌ای، تاریخی شناخته شود قاعدتاً باید ترتیبات حفاظتی و امنیتی آن تشدید شود. هرچند گروهی ایراد می‌گیرند و می‌گویند از لحظه‌ی آغاز کار کاوش یک تیم حفاظت در محل مستقر است اما توجه به این نکته ضروری است که تیمی که برای حفاظت از کار کاوش مستقر می‌شود از تیمی که برای مراقبت از یافته‌ها می‌آیند،متفاوت است. طبیعتاً این نوع حفاظت با تشدید و تقویت بیشتری همراه است.
بنابراین قبل از انجام این مراحل اطلاع‌رسانی کار غلطی است. ابتدا باید صحت گمانه‌ها تأیید و سپس ترتیبات امنیتی تشدید شود تا مشکلی برای منطقه پیش نیاید. متأسفانه گاهی اتفاق می‌افتد قبل از اینکه ترتیبات حفاظتی و امنیتی رعایت یا تشدید و یا قبل از اینکه اطلاعات آن یافته تأیید قطعی شود، از سر دلسوزی ، دغدغه و علاقه‌مندی چه توسط رسانه‌ها و چه توسط برخی افراد اخبار یافته‌ها و کشفیات بلافاصله اعلام می‌شود. این از هر جهت آسیب‌زا است. از یک طرف اگر صحت اطلاعاتش تأیید نشود قطعا رویداد بدی است که کشفی اعلام شود و بعد معلوم گردد تاریخی نبوده یا اطلاعات آن منطبق با واقعیت نبوده است.از طرفی ممکن است یک منطقه تاریخی یا شی‌ای کشف شود و تا قبل از رعایت ترتیبات حفاظتی، اطلاع‌رسانی صورت گیرد، در این حالت حفاران غیر مجاز و قاچاقچیان از این اطلاعات سوء استفاده می‌کنند. نکته‌ای که ما هم تأکید می‌کنیم این است که این کار قطعاً از سر دلسوزی و علاقه‌مندی است اما دوستداران میراث و خبرنگاران بهتر است با هماهنگی اداره کل استان یا پایگاه تاریخی مربوطه این کار را انجام دهند.
اغلب انجمن‌های دوستدار متخصص نیستند و کارشناس علاقه‌مند حوزه‌اند. به هر حال باید اجازه دهند بررسی‌های گروه کاوش به یک مرحله‌ای از قطعیت و یقین برسد، بعد اعلام کنند.
در هر گروه کاوش یک یگان حفاظت هم هست
هنرنیوز:فکر نمی‌کنید این عدم اطلاع‌رسانی به روز، قبل، حین و بعد از کاوش موجب فعال‌تر شدن قاچاقچیان می شود و گاهی به علت عدم اطلاع‌رسانی مناسب، این گروه با هیأت کاوش اشتباه گرفته می‌شوند؟
شکل و نوع کار هیئت کاوش کاملاً متفاوت از کار قاچاقچیان است و این یک قیاس مع‌الفارغ است .این دو اصلاً قابل قیاس نیستند. حتی یک درصد هم نمی‌توان احتمال داد هیئت کاوش با گروه قاچاقچیان اشتباه گرفته شوند. اولاً قاچاقچیان در روز روشن چنین کاری را انجام نمی‌دهند و معمولا به شکل کاملاً مخفیانه وارد عمل می‌شوند. دوماً در هر گروه کاوش یک یگان حفاظت هم هست؛ پس اشتباه گرفتن هیأت کاوش با گروه قاچاقچیان کاملاً منتفی است.
حفظ آثار از کشف آنها مهم‌تر است
هنرنیوز:پس معتقد به اطلاع‌رسانی قبل و حین کاوش نیستید؟
ما باید از تعجیل در اطلاع‌رسانی در کارهای تخصصی اجتناب کنیم. چه اصراری هست قبل یا حین کاوش، اطلاع‌رسانی شود. ایران یک کشور سرشار از داده‌های تاریخی است چه اصراری است که اطلاع‌رسانی در همان لحظه کشف، آن هم به صورت گسترده انجام شود. این کار اصلاً منطقی نیست. باید قطعیت آن مشخص و بعد ترتیبات امنیتی لازم اتخاذ شود. به نظر من حفظ آثار از کشف آنها مهم‌تر است بنابراین در کار تخصصی مرمت یا باستان‌شناسی تعجیل اصلاً معنا ندارد.
اطلاعیه سازمان در مورد کشفیات جدید است
هنرنیوز: در اطلاعیه آمده هر گونه اطلاع‌رسانی خارج از این ضوابط پیگرد حقوقی-امنیتی دارد. حوزه اطلاع‌رسانی حوزه آزاد و گسترده‌ای است و آزادی بیان در همه جا در چارچوب قانون اساسی وجود دارد. از طرفی اگر تنها مرجع اطلاع‌رسانی ارگان‌های دولتی باشند، رسانه‌ها تبدیل به بولتن‌های دولتی شده و دیگر نمی‌توانند منتقدانه رفتار کنند مخصوصاً حوزه میراث فرهنگی که متعلق به گذشته، حال و آینده یک مملکت است.فکر نمی‌کنید به کار گرفتن این لفظ برای پیگیری حقوق سازمان، غیر عادی و خارج از عرف اطلاع‌رسانی است؟
اینجا یک خلط مبحث اتفاق افتاده است. منظورمان در این اطلاعیه با واژه‌های کاملاً مشخص، این بود که اگر کشفیاتی اتفاق افتاد یا محوطه ای تاریخی شناخته شد، اطلاع‌رسانی آن باید توسط سازمان انجام شود.به عبارتی فقط در این موارد باید اطلاع‌رسانی توسط سازمان انجام شود و اگر نه در صورتی که کسی بخواهد به محوطه‌های تحت حفاظت که متخصصان در حال انجام مرمت یا کاوش‌اند و ترتیبات حفاظتی هم رعایت شده، ورود پیدا کرده و اطلاع‌رسانی کند، چه اشکالی می‌تواند وجود داشته باشد؟ اصلاً وظیفه همه ما اعم از سازمان، انجمن‌های دوستدار میراث و رسانه‌ها این است که اطلاع‌رسانی گسترده انجام دهیم. ما اصلاً منظورمان این نبود که کلاً در مورد هر محوطه‌ای اطلاع‌رسانی نشود. اصلاً نمی‌توانیم این اطلاعیه را این چنین تعبیر کنیم. پس توصیه من به دوستان این است که اجازه دهید ابتدا اصول امنیتی رعایت بعد اصالت اثر تأیید و سپس اطلاع‌رسانی انجام شود. این روال کاملا بدیهی است یعنی هم منطقی است هم قانونی. ما اجازه نداریم در مورد محوطه‌های تاریخی تا زمانی که ترتیبات امنیتی آن رعایت نشده ، اطلاع‌رسانی کنیم؛ در غیر این صورت با این کار حفظ آثار را به خطر می‌اندازیم. اگر دغدغه ما حفظ آثار میراث فرهنگی است که گذشته، حال و آینده را به هم وصل می‌کند،پس باید دقیقاً از آنها حفاظت شود. وقتی ترتیبات امنیتی رعایت یا تشدید نشده چرا باید اطلاع‌رسانی کرده و برای آن منطقه خطر ایجاد کنیم.
ما اصلاً منظورمان این نیست که در مورد هیچ محوطه یا بافت تاریخی اطلاع‌رسانی نشود. بلکه فقط در مورد یافته و کشفیات باستان شناسی و تاریخی باید این اتفاق بیفتد. یعنی وقتی یک اثر جدید کشف یا یک محوطه کاوش و از آن به محوطه تاریخی تعبیر می‌شود، باید این ترتیبات رعایت شود.
کسی را تهدید نکردیم
هنرنیوز: چرا در اطلاعیه از لفظ امنیتی استفاده شده است؟
دقیقاً چون تبعات امنیتی دارد. به عنوان مثال اگر در مواردی چون جیرفت یا موارد مشابه اطلاع‌رسانی در معنای تخصصی‌تری اتفاق می‌افتاد، این فاجعه رخ نمی‌داد. در خیلی موارد دیگر هم همینطور است. باید موارد امنیتی رعایت شود تا مشکلی پیش نیاید. ما هم کسی را تهدید نکردیم. گفتیم به هر حال این امر مترتب آثار امنیتی است. بپذیریم در مورد منطقه‌هایی که حفاظت ندارد یا ترتیبات امنیتی حفاظتی آنها تشدید نشده اگر اطلاع‌رسانی تخصصی انجام شود قطعاً آن منطقه به خطر می‌افتد و وجهه امنیتی به خود می‌گیرد. ما کسی را تهدید نکردیم ،در مقام تهدید هم نیستیم.
باب اطلاع‌رسانی باز است
هنرنیوز: آیا گفتن این جمله که مرجع رسمی اطلاع‌رسانی سازمان است به این معنا است که صرفاً اخبار و اطلاعات در مورد این محوطه‌ها باید از سایت میراث آریا chtn دنبال شود؟
نه ،به رسانه‌ها و تشکل‌های دوستدار میراث فرهنگی تأکید می‌کنم ما اصلاً باب اطلاع‌رسانی را نبستیم و نمی‌گوییم راجع به محوطه‌ای که در آن کار انجام می‌شود و یا مردم آن را می‌بینند، اطلاع‌رسانی نشود. به نظرم این نوعی خلط مبحث آگاهانه است. توصیه می‌کنم دوستان همه متن اطلاعیه را بخوانند. این متن خیلی واضح است.
مریم اطیابی
