به گزارش هنرنیوز؛کمپین‌های حمایتی، نامه‌های درخواست، طومارهای شکایتی و... بخشی از واکنش دوستداران تاریخ در مشهد و اقصی‌نقاط کشور، به خبر احتمال تغییرکاربری و تخریب این آثار بهشمار می‌آیند.
ثروت میراث ثبت شود
دو‌هفته‌ای می‌شود که دو بنای تاریخی مشهد، بهانه بحث و انعکاس‌های رسانه‌ای را فراهم آورده‌اند. خانه کوزه‌کنانی که سال٨٢ با شماره٩٢٥٢ به جرگه آثار تاریخی پیوست و پارسال با رای دیوان عدالت اداری از این لیست خط خورد، در کنار سرای عزیزا...اف که با شماره‌ثبت۴۰۳۰ در سال٨٠ به‌زمره آثار تاریخی افزوده شد و با شکایت دوازده مالکش در آستانه خروج از این لیست قرار دارد، دو بنای خبرساز در روزهای گذشته بوده‌اند. کمپین‌های حمایتی، نامه‌های درخواست، طومارهای شکایتی و... بخشی از واکنش دوستداران تاریخ در مشهد و اقصی‌نقاط کشور، به خبر احتمال تغییرکاربری و تخریب این آثار بهشمار می‌آیند.
روزنامه شهرآرا پیش‌تر در گزارشی به مورخه ١٩مرداد باعنوان «پُتک بر سر میراث» این موضوع را بررسی کرده و در آن گزارش بر حفظ آثار تاریخی دارای ارزش‌های برجسته معنوی برای شهری که رویش هندسی سیمان، آهن و سنگ را به تماشا نشسته، با احترام به حقوق مالکان تاکید کرده بود. در‌عین‌حال یکی از واکنش‌های مثبت به دغدغه‌های مردم، بازدید حجتالاسلام پژمانفر، نماینده مردم مشهد از خانه کوزه‌کنانی بود.
این واکنش در مقایسه با تلاش موفقِ(!) «محسن صرامی»، نماینده مردم خمینی‌شهر برای خروج اثر مذکور از لیست آثار تاریخی (در زمستان گذشته) دیرهنگام می‌نمود؛ اما بهانه دلگرمی جریانِ مردمیِ حامی این آثار را فراهم آورد.
در میانه حمایت‌ها و اعتراض‌ها، خبر رسیده که اولین نشست شورای عالی میراث فرهنگی در دولت یازدهم قرار است سه‌شنبه ٢٧مردادماه برگزار شود. نشستی که گفته می‌شود موضوعاتی نظیر «بررسی ظرفیت‌ها و چالش‌های سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، تشکیل هیئت‌امنا جهت نگهداری و مدیریت اماکن و محوطه‌های تاریخی، تکلیف دستگاه‌های ذی‌ربط برای تامین زیرساخت‌های لازم پایگاه‌های ثبت جهانی و آثار نامزد ثبت، تعیین تعرفه ورودی موزه‌ها، اماکن تاریخی‌فرهنگی و پایگاه‌های ثبت جهانی، تصویب تعرفه خدمات گردشگری، بحث و بررسی درخصوص نحوه استمرار فعالیت مرکز آموزش عالی میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری»، در آن بحث و بررسی خواهند شد.
با توجه به اینکه حجتالاسلام پژمانفر پیش‌تر اعلام کرده بود که به‌عنوان عضو ناظر مجلس در شورای عالی میراث فرهنگی، در نامه‌ای به رئیس‌جمهور خواستار تشکیل جلسه فوری این شورا برای نجات آثار تاریخی شده، زعم آن می‌رود که دو بنای تاریخی مذکور نیز در این نشست مورد اشاره قرار گیرند.
این موضوع، بهانه گفتگو با مسئولان امر را فراهم آورد.
طرح موضوعِ خروجِ آثار تاریخی از ثبت میراث فرهنگی در شورای عالی
سیدمحمد بهشتی، رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور، ٩روز پیش به‌همراه شش‌عضو دیگر «شورای راهبردی معماری و شهرسازی پژوهشکده نوین شهر معنوی ثامن» نامه‌ای را خطاب به رشیدیان، استاندار خراسان‌رضوی نگاشتند که در آن از «تخریب یادگارانِ مشهدِ تاریخی» گلایه شده بود.
حالا وی به‌عنوان عضو شورای عالی میراث فرهنگی، خطابِ این سوال شهرآرا قرار می‌گیرد که آیا این دو اثر تاریخی و وضعیتی که بدان دچارند، فرصتی برای بحث در شورای عالی خواهد یافت یا خیر؟
وی در پاسخ بیان می‌کند: در این شورا اغلب مسائل کلی‌تر مطرح می‌شود؛ اما درمجموع امیدواریم که فرصتی فراهم شود تا کلیت بحث خروج آثار تاریخی از ثبت میراث فرهنگی، در این جلسه بررسی شود.
بهشتی درخصوص نامه نگاشته‌شده به استاندار و دفتر مقام معظم رهبری ازسوی اعضای پژوهشکده مذکور با محوریت این دو بنای تاریخی، عنوان می‌کند: بر این باوریم که خطایی درحال رخ‌دادن است و تلاش ما ممانعت از بروز آن است. آثار تاریخی و بناهایی با ارزش‌های معنوی بالا در بافت پیرامونی حرم رضوی قرار دارند که ارزش و ثروت شهر مشهد بهشمار می‌آیند.
وی ادامه می‌دهد: طمع برای کسب درآمدهای ناچیز از این بناها نباید باعث شود تا ارزش تاریخی آن‌ها نادیده انگاشته شود. به‌زعمی، این بناها مالک ندارند؛ چراکه به شهر و جامعه ایرانی و فرهنگی که قدمتی به درازای تاریخ دارد، تعلق می‌گیرند.
رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور بر حمایت قانون از حفظ و حراست از آثار تاریخی تاکید می‌کند و می‌گوید: آثاری که دارای مالکیت معنوی شهر هستند، باید در تمامی شئون مورد حمایت مجریان قانون هم قرار گیرند.
او تخریب پلاک‌های تاریخی و دارای ارزش معنوی در مشهد را اتفاقی ناگوار می‌داند که در سال‌های گذشته سیمای شهر مشهد را متاثر از خود ساخته است و دراین‌باره عنوان می‌کند: بافت اصلی مشهد قدیم، همان حریم پیرامونی حرم رضوی را شامل می‌شود و این بافت ارزشمند، متاسفانه به شرایطی دچار شده که ارزش‌های واقعی شهر در آن، تخریب می‌شوند.
بهشتی که خود هفت‌سال ریاست سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور را عهده‌دار بوده است، تاکید می‌کند: مشهد متعلق به همه جهان اسلام است، متعلق به همه ارادتمندان، زائران و مجاوران حرم حضرت علی‌بن‌موسی‌الرضا(ع) و از این بابت نمی‌توان به آن نگاهی صرفا مقتصدانه داشت. آنچه مسلم است، ساخت‌وسازهایی که بافت تاریخی شهر را متاثر از خود قرار داده‌اند، تابه‌امروز بر ارزش این شهر چیزی نیفزوده‌اند.
او هشدار می‌دهد: افرادی که چشم طمع به این آثار تاریخی دارند، نمی‌توانند دست به اقدام بزنند و با محکومیت افکار عمومی جامعه رو‌به‌رو نشوند.
عضو شورای عالی میراث فرهنگی کشور می‌گوید: مصداق معماری ایرانی‌اسلامی را می‌توان در اندک‌پلاک‌های تاریخی باقی‌مانده در بافت پیرامون حرم رضوی دید و با توجه به تاکید مکرری که بر استفاده از این معماری می‌شود، جای تعجب دارد که همین نمونه‌های محدود باقی‌مانده هم درحال تخریب هستند و متقابلا بناهایی ساخته می‌شوند که نمودی از این معماری در آن‌ها نیست.
او بر حفظ پلاک‌های تاریخی با احیا و مرمت آن‌ها توسط مالکان و حمایت نهادهای مختلف تاکید می‌کند و می‌افزاید: می‌توان برای این آثار کاربری‌های جدید تعریف کرد تا انتفاع مالکان هم تامین شود و حفظ و حراست از این بناهای تاریخی نیز تضمین گردد.
تاکید قوه‌قضائیه بر وفاق برای حفظ آثار تاریخی استاز این مقام مسئول درخصوص جریانی که به خروج آثار تاریخی از لیست ثبت با آرای دیوان عدالت اداری منجر می‌شود، می‌پرسیم. بهشتی در پاسخ عنوان می‌کند: آن‌طور که اطلاع دارم، سازمان میراث فرهنگی جلسات مکرر و رایزنی‌های مفصلی با قوه‌قضائیه داشته و همواره بر وفاق این دو مجموعه در امر حفاظت از آثار تاریخی تاکید شده است؛ اما چنین احکامی به‌رغم این تاکید بر همراهی، صادر می‌شوند. به نظر می‌رسد در این موارد، برای صورت شکلی پرونده، رای صادر شده است و قضات دیوان عدالت اداری نیز اگر به محتوای کار ورود پیدا کنند، از حُکمی که به تخریب یک اثر باارزش معنوی بالا منجر شود، راضی نخواهند بود.
تغییر در دستورکار شورای عالی میراث فرهنگی با رایزنی نماینده مشهداما
حجتالاسلام پژمانفر، نماینده مردم مشهد در مجلس شورای اسلامی که ازقضا عضو ناظر خانه ملت در شورای عالی میراث فرهنگی است، درخصوص طرح موضوع این دو بنای تاریخی در این شورا می‌گوید: به‌رغم آنکه برای تغییر در دستورجلسه این شورا دیر شده بود، اما با هماهنگی که با میراث فرهنگی انجام دادم، بحث خروج آثار تاریخی از لیست ثبتی این سازمان نیز در دستورکار گنجانده شد.
وی تاکید می‌کند: چون خودم نیز در این جلسه حضور دارم، تلاش می‌کنم موضوع این دو بنای تاریخی نیز به‌عنوان مصداقی از شرایط موجود در کشور، مطرح شود.
پژمانفر همچنین از گفتگو با حجتالاسلام اژه‌ای، سخن‌گوی قوه‌قضائیه درخصوص تصمیمات این دستگاه برای آثار تاریخی ثبتی می‌گوید و ادامه می‌دهد: وی قول مساعد داد تا دراین‌باره جلسه‌ای با نمایندگان این قوه تدارک دیده شود.
معاون سازمان میراث فرهنگی کشور پیگیر وضعیت دو بنای تاریخی در مشهد
محمد رکنی، معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان‌رضوی هم در تبیین آخرین پیگیری‌های نهاد مطبوعش عنوان می‌کند: محمد‌حسن طالبیان، معاون سازمان میراث فرهنگی کشور پیگیر وضعیت پرونده این دو بنای تاریخی در مشهد شده است و در این راستا گزارش مکتوبی از استان برای وی ارسال شد تا پرونده در سطح ستادی پیگیری شود.
وی ادامه می‌دهد: دفاعیه و اعتراض ما درخصوص سرای عزیزا...اف و خانه کوزه‌کنانی به یکی از شعب دیوان عدالت اداری ارسال شده و پیگیری‌های حقوقی ازسوی استان درحال انجام است.
این مقام مسئول به مردم اطمینان می‌دهد که امکان تخریب این دو بنا ازسوی مالکان آن‌ها وجود ندارد؛ چراکه تابه‌امروز با توجه به کاربری فرهنگی‌تاریخی آن‌ها در طرح تفصیلی بهسازی و نوسازی بافت پیرامون حرم رضوی، مجوزی ازسوی هیچ نهادی جهت تغییر در این کاربری صادر نشده است.
گزارش از فاطمه آستانی
