به بهانه زادروز غلامحسین بنان؛
صدایی برای همه دفترهای خاطرات
به مناسبت تولد بنان به زندگی او نگاهی می افکنیم.
تاريخ : يکشنبه ۱۵ ارديبهشت ۱۳۹۲ ساعت ۱۰:۴۳
بنان نامی آشنا برای تمامی انسان‌هاییست که در میانه سال‌های دهه سی و چهل، با رادیو از خواب بیدار می‌شدند؛ چای می‌خوردند، و خانه را ترک می‌کردند. بسیاری از بازاری‌های مقتدرتر که دستشان به دهانشان می‌رسید؛ وقتی کرکره حجره‌شان را بالا می‌کشیدند؛ پیچ طلایی رادیو را باز می‌کردند که از قضا در هر دکانی هم پیدا نمی‌شد. آنوقت در ساعت‌های خلوت کوچه و بازار دل به صدایی می‌دادند که خواننده‌اش صدایی گرم و دلچسب داشت. صدایی که بی اختیار ما را به یاد همین حجره‌های قدیمی و پیچ طلایی رادیوهای کهنه می‌اندازد.
بنان مردی هنرپرور از خانواده‌ای اهل ذوق بود. در پانزدهمی اردیبهشت ماه در خانواده‌ای اهل هنر زاده شد که رگی وابسته به دربار هم داشتند. غلامحسین فرزند کریم خان بنان الدوله نوری بود و مادرش دختر شاهزاده رکن‌الدوله (برادر ناصرالدین شاه) بود. پدرش از مستوفیان خوش خط بود و مادرش در خانه پیانو می‌نواخت و خواهرانش نزد مرتضی نی‌داوود مشق تار می‌کردند. در میانه همین آمد و شد ها بود که نی داوود استعداد وافر بنان را شناخت و بنان به پیشنهاد او به خواندن روی آورد. با آن‌که پدرش با وجود صدای خوش از خوانندهگی حذر می‌کرد؛ بنان از صدای ضبط شده او بر پرده گرامافون مشق می گرفت و آواز او را تکرار می کرد.
بنان زیر نظر میرزاطاهر ضیاأ الذکر الدین رثایی دستگاه‌های موسیقی را شناخت و همین موضوع زمینه درس آموزی او را نزد ناصر سیف فراهم آورد. در بایگانی اداره کل کشاورزی چندان دوام نیاورد و چندی بعد به شرکت ایران‌بار اهواز منتقل شد. اما این موضوع هم او را دربند غربت نکرد و پس از چند سالی به تهران برگشت. در 1321 به تهران بازگشت و مدتی منشی وزیر کار شد و بعد به اداره نان و غلات منتقل شد. همین سال‌ها و در حاشیه آرام زندگی اش، بنان همکاری با رادیو را آغاز کرد و در همین سال‌ها بود که آوازه‌اش به گوش روح الله خالقی رسید.خالقی معاون اداره کل موسیقی کشور بود و ذکر بنان را از عبدالعلی وزیری شنید. علی‌نقی وزیری با بنان نسبت خانوادگی دات و تأیید او به مثابه حکم تثبیت بنان در ذهن خالقی کارگر شد. بنان پای به رادیو گذاشت و در حضور صبا و خالقی به آواز در می آید. اشارات چشم و ابروی خالقی و صبا عاقبت به تایید بنان می‌انجامد و تسلطش به ردیف نوازی موسیقی سنتی سبب می‌شود که مقبول طبع خالقی افتد. چندی بعد به دعوت خالقی در ارکستر انجمن موسیقی ملی حاضر می‌شود و با رهبری او آواز می‌خواند. همین باب آشنایی عمیق‌تر او را با خالقی فراهم می‌کند و خالقی او را به اداره کل هنرهای زیبای کشور انتقال می دهد. و در همین اسنا به استادی هنرستان موسیقی در رشته آواز گمارده می‌شود. از بدو شروع برنامه «گلهای رنگارنگ» بنا به دعوت استاد داود پیرنیا همکاری داشت. زیر و بم‌ها و تحریرات صدای او همان نکته ارزشمندی بود که وی را از سایرین ممتاز می‌ساخت. بنان در گروه ارکستر انجمن موسیقی ملی به رهبری خالقی در فیلم «طوفان زندگی» به کارگردانی علی دریابیگی ظاهر شد.
او سال‌ها با ارکستر شماره یک رادیو به سرپرستی جواد معروفی همراهی کرد و برنامه‌هایی چون «گل های جاویدان»،«گلهای رنگارنک»، «برگ سبز» بارها و بارها صدای او را ضبط کردند. آهنگ‌های بسیاری که دشوارتر بود توسط بنان خوانده می‌شد و از میان آن‌ها می‌توان به ره عشق، بلبل سرمست، مشتاق و پریشان، و گوشه‌نشین وزیری را نام برد.
روح الله خالقی در سرگذشت موسیقی ایران می نویسد: صدای بنان مردانه و دارای گرمی مطلوب و خوش آهنگ است که در شنونده آرامش ایجاد می‌کند. اوج و فرود صدای او مشخص و مطبوعغ و به قول خالقی چون مروارید درخشان است. او با اشنایی کامل به نوای موسیقی می‌نواخت و بدین سبب سبکی بدیع و مطبوع در آواز ایرانی از خود به بادگار نهاد. پس از اذان مغرب در غروب ۸ اسفندماه ۱۳۶۴بیمارستان ایرانمهر درگذشت و در امام زاده طاهر کرج به خاک سپرده شد.
مینا عبدی
