دنیای کودکان پر از صدا و موسیقی است و بیشتر کودکان به موسیقی واکنش خاصی نشان می دهند. یکی از مهم ترین علاقه مندی های کودکان شنیدن موسیقی است. کودک ضمیر پاک و روشنی دارد و همه چیز را ضبط می کند، پس هر چه اطلاعات درست به او داده شود در آینده می شود همان را برداشت کرد. یکی از اساسی ترین اهداف موسیقی، غنی کردن زندگی کودک از طریق تجربیات موسیقایی او و کمک به پرورش حس زیبایی شناسی اوست و موسیقی، ابزار مناسبی است تا از طریق آن بسیاری از جنبه های آموزشی و جامعه پذیری را به آنان القا کرد. به همین بهانه با ناصر نظر، سرپرست و مدرس موسیقی کودک، به گفتگو نشسته ایم که می خوانیم؛ 

موسیقی کودک حیطه بسیار وسیع و گسترده و در عین حال مهمی دارد پس چرا موسیقی کودک در ایران از کیفیت بالایی برخوردار نیست؟ 

موسیقی کودک در ایران از لحاظ کمیت بسیار وسیع است. تمام مهدکودک ها، آموزشگاهها و فرهنگسراها، نشان دهنده وجود موسیقی کودک در ایران است. ولی از لحاظ کیفیت، با توجه به سطح وسیعی که موسیقی کودک دارد، نیاز به متولی و سرمایه گذاری دارد و همه چیز باید در راستای هم باشد تا بتوان آموزش همگونی را ایجاد کرد نه اینکه تصور شود با قشر کودک روبرو هستیم پس می توان هر موسیقی دلخواهی را به آنان عرضه کرد. به عقیده من، این مشکل از جایی نشأت می گیرد که بخشی که به عنوان آموزش دهنده و مربی و هنرآموز وجود دارد، بسیار مهم است چون می تواند موسیقی را درست یا غلط به کودک بیاموزد. کسانی که در بستر آموزشگاه های آکادمیک قرار می گیرند، مانند هنرستان های موسیقی و به آموزش عالی راه پیدا کرده و سپس فارغ التحصیل می شوند، باید گفت به جمع کسانی می پیوندند که با وجود تحصیلات و نظریه هایی که در این زمینه خوانده اند ولی کاری برای انجام دادن ندارند. ما بیش از این نوازنده نمی خواهیم و نوازنده هایی که در حال حاضر وجود دارند کافی است. نوازنده های قدیمی به دلیل مسائل مالی در بخش آموزش نیز فعالیت دارند و می توان گفت ۹۹% کسانی که از موسیقی فارغ التحصیل می شوند برای گذران زندگی تدریس می کنند. در حالی که نباید اینگونه باشد؛ به عقیده من، نوازنده فقط باید به نوازندگی بپردازد تا کیفیت کارش افت نکند و کسی که در بخش آموزش است فقط باید به آموزش بپردازد، زیرا او یاد می گیرد چگونه موسیقی را به کودکان آموزش دهد. افرادی که به آموزش موسیقی کودک می پردازند باید به روانشناسی آن نیز آشنایی داشته باشند. در حالی که امروزه آموزش ما به گونه ای شده است که افرادی که تدریس می کنند به مسائل گروهی کودکان و به تعلقات آنها آشنایی ندارند و در نتیجه کودکان از موسیقی بیزار می شوند. بخشی که در دانشگاه به عنوان یک گرایش قرار داده می شود باید به گونه ای تنظیم شود که آموزش دهندگان موسیقی از همه لحاظ با امر آموزش آشنایی پیدا کنند. 

تألیف در موسیقی کودک بسیار کم است و دیده می شود که بیشتر آثار موسیقی کودک ترجمه است. دلیل این موضوع چیست؟ 

اگر آثاری که در موسیقی کودک وجود دارد ترجمه هم باشد، برای من قابل قبول است ولی متأسفانه باید بگویم تألیف و ترجمه در این حوزه صفر است. کودکان نمی توانند کتاب موسیقی بخوانند آنها قرار است متد داشته باشند و متدهای خارجی به اندازه کافی وجود دارد ولی در موسیقی ایرانی هیچ کتابی یافت نمی شود و به جز کتاب استاد پشنگ کامکار و کتابی که درباره تنبک نوشته شده است، کتاب دیگری در حوزه موسیقی کودک نداریم. با این تعداد عظیم کودکانی که آموزش موسیقی می بینند، دو کتاب بسیار جای تأسف داشته و می توان گفت در این زمینه هیچ منبع و مرجعی وجود ندارد. در بخش شنیداری موسیقی، موسیقی کودک باید کودکانه بوده و شعر و موزیک داشته باشد و کاملاً مختص بچه ها باشد و کسی که آهنگ می سازد، خود متخصص این کار باشد و حاصل کار آن برای کودکان جذاب باشد و بخشی که در درجه اول اهمیت قرار می گیرد و باید در بخش شنیداری حداقل سالی ۸ سی دی آموزشی با موسیقی شاد و جذاب وجود داشته باشد که نیست. من تاکنون برای سازمان بهزیستی نیز موسیقی ساخته ام ولی آنطور که باید و شاید حمایت نمی شود و مدام گفته می شود موسیقی مهدکودک ها در سطح پایینی است؛ در حالی که باید گفت بودجه ای را بهزیستی مدنظر قرار دهد تا افراد شاخص این عرصه بتوانند برای کودکان موسیقی بسازند و شاید به دلیل نبود بودجه این کار انجام نمی شود. افرادی که بتوانند موسیقی خوب و با کیفیت برای کودکان بسازند بسیارند ولی حمایت نمی شوند. 

نوازنده هایی که همه در عرصه موسیقی کودک درس خوانده اند تا به حال دست به قلم نشده اند تا برای کودکان موسیقی خوب و باکیفیت بنویسند. چرا؟ 

این یک کار تخصصی است. کسانی باید بنویسند که هم به این کار علاقه داشته باشند و هم علم کافی را دارا باشند. صرف اینکه کسی خوب ساز می زند نمی توان گفت معلم خوبی هم هست. افرادی که می توانند اینگونه کار کنند و خوب آموزش دهند، تعداد کمی دارند و افرادی هستند که از آنها کاری خواسته نمی شود و ممکن است مسائل مالی هم در میان باشد. به دلیل آنکه کسی که به تألیف و آموزش می پردازد، مطمئناً از کارهای دیگر خود بازمی ماند. موسیقی بخشی از فرهنگ است و نیاز است که کودکان از بچگی با موسیقی آشنایی پیدا کنند. لازمه این کار، سرمایه گذاری در این عرصه است. متأسفانه بخش دولتی که نمی تواند هیچ گونه کمکی به موسیقی کند چون نیروی متخصصی ندارد و اگر پشتوانه مالی هم نباشد، کسی کاری انجام نمی دهد و تنها حامی موسیقی کودک مراکز خصوصی می توانند باشند. 

برنامه های کودک پخش شده از رسانه های مختلف موسیقی دانش بالایی ندارند و مفهومی را به خصوص به کودکان منتقل نمی کنند. 

من برنامه های کودکی که ساخته می شود را دوست ندارم و نگاه نمی کنم ولی آنچه که سالها پیش می دیدم سطح کیفی پایینی را مشاهده می کردم که این مسئله یا به دلیل دانش پایین سازندگان این نوع موسیقی است یا به دلیل این است که در همان سطح کاری از سازندگان خواسته می شود. در بخشی از برنامه های کودک ما موسیقی با سطحی بسیار پایین و سخیفی ساخته می شود و موسیقی ای که بخواهد زودگذر باشد، عمق لازمه را ندارد و ماندگار نمی ماند. باید از کسانی که دانش و تبحر لازم را در این عرصه دارند، خواسته شود در این عرصه فعالیت کنند و نیازهای مالی آنها نیز تأمین شود. دلیل اینکه از آهنگسازان درجه دوم و سوم خواسته می شود تا موسیقی بسازند، آن است که دستمزد آهنگسازان درجه اول بالاست ولی برای اینکه کیفیت خوبی در موسیقی کودک داشته باشیم باید هزینه کنیم. 

حال با توجه به روندی که در حال طی شدن است و با این همه فراز و نشیب، آینده موسیقی کودک را در ایران چگونه پیش بینی می کنید؟ 

اگر موسیقی در دست بخش های خصوصی قرار گیرد وضعیت خوبی خواهیم داشت به دلیل اینکه نیروی متخصص و باتجربه ای در این حوزه وجود دارد. امیدوارم به همین موسیقی کودکی که در حال حاضر داریم، لطمه ای وارد نشود و زمینه خوبی برای آموزش مربیان موسیقی کودک فراهم شود. 

تفاوت موسیقی کودک در ایران با کشورهای اروپایی را در چه می بینید؟ 

در ایران هویت موسیقی کودک مشکل دارد، به دلیل اینکه هنوز معلوم نیست موسیقی ایرانی است یا غربی. ابتدا باید این مسئله مشخص شود که هویت موسیقی ما کجایی است. ما باید رنگ و بو و فرهنگ موسیقی خودمان را در موسیقی کودک بگنجانیم. 

از برنامه های آتی خود و از روز جهانی کودک بگویید. 

ما یک دهه است که روز جهانی کودک را جشن می گیریم و اولین گروهی بودیم که جشنواره موسیقی کودک را پایه گذاری کردیم تا امروزه شناخته شود و امیدوارم کودکان قدر و منزلت آن را بدانند و بفهمند. ما یک هفته برای روز جهانی کودک برنامه اجرا می کنیم و امسال نیز برای اولین بار در تاریخ موسیقی کودک، کار استاد دهلوی یعنی اپرای «مانا و مانی» را که تا به حال اجرا نشده است و ۳۶ سال از ساخت آن می گذرد را در بزرگداشت استاد دهلوی که زحمت زیادی در موسیقی ایران کشیدند، برگزار خواهیم کرد. بعد فرا مرزی این اثر بسیار بالاست و یک کار بین المللی و بزرگی است؛ به طوری که در سراسر دنیا کسی به این فکر نمی افتد تا برای کودکان اپرا بنویسد و یا به ندرت این اتفاق می افتد در حالی که ما ۶ ماه برای این اپرا وقت گذاشته ایم. 

اپرای «مانا و مانی» که قرار است ۱۷ الی ۲۱ مهر ماه در تالار وحدت اجرا شود، ۱۸۵نفر اجراکننده داشته و در ۵ گروه نمایشی حرکت و موسیقی، کر پارس، کر ملل و کر فیلارمونیک ایران به اجرا در خواهد آمد. امیدوارم مدیران و مسئولان فرهنگی مدارس به این امر توجه کرده و از این اپرا دیدن فرمایند.