حمزه‌زاده معاون هنری حوزه هنری در حاشیه روز هنر انقلاب که چندی پیش برگزار شد درباره ارزش‌های هنر انقلاب به سوالات ما پاسخ گفت.
ویژگی‌های هنر انقلاب چیست؟
هنر انقلاب اسلامی زائیده انقلاب است. پیش از انقلاب اسلامی در این زمینه هنرمندان چندانی نداشتیم؛ در زمینه رویکرد ها و مضامین نیز جهت‌گیری‌هایی که بتوان هنر انقلاب نامید وجود نداشت. شاید بهتر است بگوییم که هنر انقلاب، فرزند انقلاب است. در واقع هنر انقلاب واکنش هنرمندان به یکی از بزرگ‌ترین رخدادهای اجتماعی بود. موضوعی که نتیجه شعارهای انقلاب، منویات امام، و دغدغه‌های مردم بود. آنچه حاصلش نقاشی، پوستر، موسیقی، فیلم، و کتاب‌های انقلابی بود. هنر انقلاب اسلامی چند ویژگی مهم را شامل می‌شود. عدالت‌خواهی و آرمان‌گرایی و جران‌سازی و تحول‌گرایی و مبتنی بر چشم‌اندازیست که دین اسلام برای جامعه تدوین کرده است.
کدام هنر انقلاب را زودتر به خود راه داد؟ اگر بخواهیم نگاهی تخصصی به این هنر داشته‌باشیم؛ باید به این موضوع اشاره کنیم که هنر انقلاب در ورود به قالب هنرهای گوناگون تقدم و تاخر داشته‌است. شعر نخستین جایگاه ظهور هنر انقلاب بود. اولین نشانه‌های ظهور هنر انقلاب در شعر را می‌توان شعارهای انقلابی دانست. پس از آن هنرمندان حوزه هنرهای تجسمی آثاری را در تدوین شعارهای انقلاب و تفسیر اهداف آن ترسیم
” هنر انقلاب با شعر متولد شد. “
کردند. این آثار که در آن روزگار به صورت پوستر روی دیوار‌ها دیده می‌شد؛ موتیف‌های تکرارشونده‌ای چون چهره امام، مشی گره کرده مردم، اجتماع معترضین، نقوش اسلیمی، کعبه، خورشید، کبوتر و عناصری از این دست را در خود جای می‌داد. شاید بتوان ادبیات داستانی اندکی دیرتر به هنرهای انقلابی پیوست. می توان گفت؛ هنوز هم در بخش ادبیات داستانی انقلاب اسلامی دچار کم‌کاریست.
علت این موضوع چه بود؟
یکی از دلایل این موضوع فاصله اندک میان انقلاب و جنگ تحمیلی است. عکس‌العمل‌های ادبی نویسندگان بیشتر در این حوزه جلوه کرد.اما در مجموع آثار شاخصی در بخش ادبیات انقلاب به ویژه شعر انقلاب پدید آمد.
بخشی از هنر انقلاب با شروع جنگ تبدیل به هنر دفاع مقدس شد. به همین سبب روند تولید آثار هنری در زمنیه انقلاب اسلامی متوقف شد. همان‌گونه که در آثار هنرهای تجسمی این موضوع را می بینیم. چه عاملی سبب توقف روند این هنر شد؟ آیا اقتضا و نیاز زمان این موضوع را سبب شد؛ یا ورود یکباره هنر جنگ؟ نمی‌توان گفت با بی اعتنایی هنرمندان یا مرگ هنر انقلاب مواجهیم. انقلاب یک وجه تاریخی داشت که از 42 تا 57 امتداد یافت. به طبع به این سبب که انقلاب امواج پر قدرتی را در روند جامعه ایجاد کرد؛ هنرمندان درگیر با این موضوع شدند. اما انقلاب فراتر از یک اتفاق تاریخیست. انقلاب عبارت از یک آرمان و یک ایدئولوژی و یک سبک فکری و یک سبک زندگی. اگر از این رویکرد به هنر انقلاب بنگریم؛ جریان فکری انقلاب اسلامی نه تنها در آثار هنری ما کمرنگ
” جریان فکری انقلاب اسلامی نه تنها در آثار هنری ما کمرنگ نشده، بلکه پخته تر نیز شده‌است. “
نشده، بلکه پخته تر نیز شده‌است. آثار شاخص تر عرضه شده است. نمی توان گفت هیچ هنری پس از انقلاب محدود نشد اما می‌توان گفت که هنر انقلاب تحت تاثیر جریان هنر جنگ قرار گرفت.
این که یک رخداد در وجود هنرمند درک شود ، مستحکم شود و درونی شود؛ مستلزم زمان زیادیست و شاید بتوان گفت ده سال یا بیست سال زمان زیادی نیست تا این هنر به طور کامل بروز کند. هنوز راجع به انقلاب‌های بزرگ دنیا آثار هنری برجسته‌ای خلق می‌شود. چنان که از برخی از آن‌ها یک سده می‌گذرد. در نتیجه ما نه ناامیدیم و نه این عرصه را عرصه خلوت شده و محدود شده ای می‌دانیم. بلکه با درونی شدن این هنر، بطن دار شدن آن و معناگراتر و پخته‌تر شدن آن، توسعه مفهوم انقلاب از مفهوم تاریخی به محتوایی و مفهومی شاهد جلوه‌های اثرگذاری از آن هستیم.
اثرگذارترین حوزه هنر انقلاب در میان گونه‌های مختلف هنری، کدام است؟ از نظر کارکد ها اعتقاد داریم که شعر قابلیت آن را دارد که آرمان‌های ما را برای عموم عرضه کند. چون یکی از مشخصه‌های هنر انقلاب مردمی بودن آن است. به طبع ادبیات فارسی همه‌گیر و فراگیر است. سابقه بلند شاعری در ایران زیاد است و استعداد شاعری نیز در ایران بسیار است و شاید اگر بخواهیم از اولین ظرفیت استفاده کنیم؛ اولین موضوعی که بدان خواهیم اندیشید شعر است. از حیث گستردگی سینما جایگاه ویژه‌ای دارد. از حیث ماندگاری و درگیر کردن مخاطب به مرور زمان و بیان سبک زندگی می‌توان ادبیات داستانی را پیشرو دانست. از لحاظ فضاسازی هنرهای تجسمی برجسته‌تر هستند و در کاربرد رسانه‌ای هنر انقلاب توسط این هنرها امکان‌پذیر است. در هم‌نوا کردن مردم و تهییج و تبلیغ اهداف انقلاب موسیقی کارکرد برجسته‌ای دارد. و می‌توان گفت که هریک از این هنرها جایگاه و ارزشی دارند که دیگری قادر به تامین آن نیست.
