سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامي با همكاري بنیاد یونس امره تركيه، آيين بزرگداشت عبدالقادر مراغه‌اي، نخستین ردیف‌نویس موسیقی ايراني را عصر روز شنبه 11 مهرماه برگزار مي‌كند.
به گزارش هنرنیوز، آیین بزرگداشت عبدالقادر مراغه‌ای، نخستین ردیف‌نویس موسیقی و از مشاهیر ایرانی ثبت شده در یونسکو (در سال‌هاي 2014 و 2015 ميلادي) با همکاری سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامي و بنیاد یونس امره تركيه و با حضور جمعی از چهره‌های ادبی و فرهنگی دو کشور ایران و ترکیه برگزار مي‌شود.
اين آيين بزرگداشت روز شنبه 11 مهر، ساعت 17 در محل خانه هنرمندان ايران، برگزار خواهد شد.
معاون پژوهشي و آموزشي سازمان فرهنگ و ارتباطات، ریيس مؤسسه فرهنگي يونس امره تركيه، ریيس دفتر منطقه‌اي يونسكو، ریيس كميسيون ملي يونسكو، شهردار مراغه، رییس گروه فرهنگ كميسيون يونسكو و انديشمنداني از ايران و تركيه در اين آيين بزرگداشت، سخنراني خواهد كرد.
عبدالقادر مراغه‌ای
زادروز کمال‌الدین ابوالفضایل عبدالقادر بن غیبی الحافظ مراغی، شهره به عبدالقادر مراغه‌ای را نیمه سده هشتم قمری (۱۸آذر) ۷۳۲ نوشته‌اند. او در خانواده‌ای از تبار موسیقی‌دانان در مراغه به دنیا آمد و موسیقی را از پدرش آموخت و علوم عصر خود را فرا گرفت.
دوران زندگی او همزمان با عصری پرآشوب و آشفته سیاسی و اجتماعی از تاریخ ایران بود؛ چنانکه جنگ‌های آل‌جلایر درآغاز، یورش‌های امیرتیمور و حوادث پیچیده و نابسامان پس از تیمور در اواخر زندگی او پیش آمد.
عبدالقادر تا سال800 ه.ق در سمرقند به سر برد و در دربار تیمور، از منزلت بسیاری برخوردار بود. در جوانی برای کسب علم و دانش راه بغداد را در پیش گرفت. پس از کسب علم و هنر به شهر خود بازگشت که توجه حسین خان جلایر را جلب كرد. از این طریق راه به دربار یافت و مورد تکریم قرار گرفت. وقتی تیمور گورکانی سال ۷۹۵ه.ق بغداد را فتح کرد و فرمانروای بغداد سلطان احمد، به دمشق گریخت و هنرمندان دربار او را به سمرقند، پایتخت تیمور بردند. به سرعت جایگاه خوبی در دربار تیمور پیدا کرد، به طوری که تیمور او را «مولانا اعظم، قدوه الفصحا فی العالم، اوحد زمان، نادره جهان» خواند. سال 826 ه.ق از سمرقند به آسیای صغیر رفت و کتاب «مقاصد الالحان» خود را به مراد دوم، پادشاه عثمانی تقدیم کرد. در دربار شاهرخ فرزند امیر تیمور، ایلدیریم بایزید، سلطان خلیل میرزا و مراد دوم، سلطان عثمانی اعتبار یافت و در حمایت آنان قرار گرفت. در کنار اشعار فراوانی که به ترکی سرود و آهنگ‌های زیبایی که نواخت و کتاب‌هایی در علم موسیقی نوشت. نخستین اثرش «مجموعه نغمات» را در773ه.ق به شاهرخ میرزا، ولیعهد امیر تیمور تقدیم کرد. دومین اثرش در موسیقی «مقصدالنغمات» را در 782ه.ق تقدیم مراد دوم، سلطان عثمانی کرد. در سومین اثر «کتاب الادوار» که موسیقی مقامی آذربایجان را بررسی کرده و تاریخچه آن را آورده است.
وی را آخرین موسیقی‌دان بزرگ و وارث موسیقی کلاسیک (سنتی) ایران به شمار آورده‌اند. وی از هنرمندان بزرگ زمان خود بود که در علم و عمل موسیقی مهارت داشت، به مبحث ریتم و وزن آگاه و مبتکر موسیقی دو ریتمی به نام ضربین بود، در آهنگسازی و تصنیف استاد و خوش‌آواز بود. بر شعر چیرگی و در خوشنویسی، نقاشی و... تبحر داشت و عود را به خوبی می‌نواخت، چنانکه او را آمیزه‌ای از موسیقی، شعر، خط و ... دانسته و به او لقب گوینده و عودی داده بودند.
وی آذری‌زبان بود؛ ولی آثار خود را به پارسی می‌نوشت. در کتاب «کنزالالحان» نام تصنیف‌ها و آهنگ‌های خود را نوشته که از آن نسخه‌ای موجود نیست. برخی از آهنگ‌های او هنوز به نام «کیار» یا «قیار» در بین ترک‌ها متداول و او را همسنگ صفی‌الدین و مصنفی توانا می‌دانند. حافظ قرآن بود، به نوشته خودش؛ «غرض آن حضرت [پدرش] از تعلیم بنده در این فن آن بود که قرآن را حفظ کرده بودم، خواستند که معرفه نغمات کما ینبغی، این بنده حاصل شود تا چون به تلاوت قرآن کلام‌الله مشغول شوم به نغمات طیبه بدانم، ترنم کنم».
عبدالقادر خوشنویس بود و نسخه‌ای از کتاب «مقاصدالالحان» را خود نوشته و متن آن نسخ، حواشی و تصحیحات آن به نستعلیق ـ که (نسخه اصلی) اکنون در کتابخانه رضوی است ـ شعر می‌سرود و نمونه اشعار پارسی و ترکی او در «مقاصدالالحان»، «جامع‌الالحان» و برخی از کتاب‌ها آمده و چند صفحه آخر «مقاصد الالحان» پر از اشعار پارسی و ترکی است. در «مقاصدالالحان» با عنوان تأثیر شعر و موسیقی نوشته؛ «از من آهنگی برای ماه رمضان خواستند قبول کردم، خواجه رضوانشاه تبریزی گفت محال است. پس از تأییدیه شیخ الاسلام تصمیم گرفتم برای هر روز ماه رمضان آهنگ خاص بسازم، شعر عربی را جلال‌الدین عبیدی و شعر پارسی را خواجه سلمان ساوجی می‌گفت و در سی روز عرضه مجموع را اعاده کردم».
عبدالقادر سال‌های آخر عمر در هرات زیست و 838 ه.ق (۱۴۳۵م) بر اثر بیماری طاعون در هرات درگذشت و در این شهر که آن زمان جزو ایران بود، دفن است.
هنر در خاندان عبدالقادر موروثی بود، دو فرزندش نورالدین و عبدالعزیز در موسیقی سررشته داشتند و فرزند بزرگش موسیقی را از پدر آموخت. عبدالعزیز در دربار عثمانی بود و رساله «نقاره الادوار» در موسیقی را به نام سلطان محمد دوم، هفتمین فرزند سلاطین عثمانی (86-855ه.ق) نوشت. عبدالعزیز فرزندی به نام محمد داشت که کتاب «مقاصدالادوار» را به او نسبت داده‌اند. برای نخستین بار «گیزه وتر» (GizzeWetter / 1773-1850)، دانشمند آلمانی از عبدالقادر ریاضیدان، موسیقیدان و نوازنده ایرانی قرن نهم، به عنوان نظریه‌پرداز موسیقی نام برد. او وارث موسیقی کلاسیک ایران و ارتباط بین موسیقی ایرانی و ترکی از جمله پژوهش‌های اوست. او همراه با فارابی، ابوعلی سینا، صفی‌الدین ارموی و قطب‌‌الدین شیرازی از بزرگ‌ترین نظریه‌‌پردازان موسیقی ایران به شمار می‌رود. معلم ثانی موسیقی، درباره ویژگی سازهای زمان خود؛ کمانچه، قیچک، انواع عود، رباب و لوت‌های دسته بلند، مانند روح‌افزا، موسیقار و ... شرحی داده است.
شخصیت او نزد ترکان عثمانی به عنوان نوازنده، آهنگساز و نظریه‌پرداز فراتر رفت و تبدیل به یک اسطوره شد. آهنگسازان، نوازندگان و موسيقي‌شناسان ترکیه، عبدالقادر را به عنوان نياي معنوی در موسیقی مي‌شناسند؛ به طوري كه به ندرت نوازنده‌اي در تركيه نام او را نشنيده، قطعات او را اجرا نكرده و يا برايش احترام قایل نباشد.
حدود سی تا چهل قطعه در رپرتوار موسیقی عثمانی وجود دارد که منسوب به اوست و بسیاری از موسیقی‌شناسان، آنها را دارای اصالت تاریخی ارزیانی می‌کنند. عبدالقادر در نواختن ساز بربط استاد بود، موسیقی سریال «امام علی (ع)» ساخته فرهاد فخرالدینی، برگرفته از آثار اوست. برخی از آهنگ‌ها و تصنیف‌های عبدالقادر را گروهی متشکل از نه نفر با آواز همایون شجریان و به سرپرستی استاد درویشی بازسازی و دوباره‌نوازی کرده‌اند.
عبدالقادر آخرین عضو از سلسله موسیقیدان‌ها و نظریه‌پردازانی است که از فارابی آغاز و طی500 سال به او می‌رسد، حدود چهل تصنيف آوازي در ترکیه وجود دارد كه به او نسبت می‌دهند، اشعار آنان به زبان فارسي که اين قطعات نخستين بار پايان سده نوزدهم با نت‌نويسي امروزي نگاشته شد. به نظر ثريا آقايوا، محقق موسيقي آذربايجانی، تصنيف‌هاي مراغه‌اي تنها از ديدگاه موسيقايي اهميت ندارند، بلكه تصويري تاريخي از آن دوران را نشان می‌دهند، چرا كه هر یک از ساخته‌های او با رويدادي خاص در زندگيش ارتباط دارد. موسیقیدانان عثمانی هم عصرش بهره‌های زیادی از وی بردند.
تلاش‌های زیادی از سوی نویسندگان و هنرمندان در راستای بازشناسی این شخصیت انجام گرفته است، از جمله انتشار کتاب «عبدالقادر مراغی معلم ثانی» نوشته‌ طغرل طهماسبی، نمایش نامه «نغمه‌های فسونگر یک گوینده چالاک» نوشته‌ فریدون ولایی. هر دو بر اساس زندگی و آثار عبدالقادر نگاشته شده‌اند.
انتهاي پيام/