سال روز رحلت علامه محمدتقی جعفری (ره)
۲۵ آبان ۷۸ یادآور روزی است که آفتاب حیات بزرگ مردی از کاروان حکمت و معرفت، دین پژوه فرزانه، فیلسوف و فقیه برجسته معاصر علامه جعفری که از چهره های ماندگار تاریخ حکمت دینی در جهان اسلام است، غروب کرد. آثار علمی و دینی فراوانی از خود به یادگار گذاشت. یاد این بزرگ مرد عرصه علم و ادب و فضیلت گرامی باد.
تاريخ : دوشنبه ۲۵ آبان ۱۳۹۴ ساعت ۰۹:۵۸
به گزارش هنرنیوز؛استاد علامه محمد تقی جعفری رحمه الله در مردادماه سال ۱۳۰۴ در تبریز، دیده به جهان گشود. پدرش حاج کریم آقا به حرفه نانوایی اشتغال داشت و به راستگویی و صداقت مشهور بود؛
علامه جعفری، تحصیلات ابتدایی را در دبستان اعتماد تبریز آغاز کرد، ولی چون پیش از ورود به مدرسه، نزد مادر مقداری درس خوانده بود، به یک باره در کلاس چهارم مشغول تحصیل شد. ایشان با این که در کلاس پنجم ممتاز شده بود، ولی به علت فقر مالی ترک تحصیل کرد. پس از چندی، علامه با اجازه پدر در مدرسه طالبیه تبریز به فراگیری علوم اسلامی مشغول شد. در آن زمان ایشان نیمی از روز را کار می کرد و نیمی دیگر را به فراگیری درس های حوزه مانند ادبیات عرب، فلسفه و منطق می گذراند.
علامه جعفری در سال ۱۳۱۹ و در ۱۵ سالگی، جهت ادامه تحصیل عازم تهران می شود و ضمن سکونت در مدرسه مروی، تحصیلات خود را پی می گیرد. وی در آن جا به مطالعه و تحصیل رسائل و مکاسب مشغول و برای تکمیل سطوح عالی حوزوی، به درک محضر فقیه گران قدر مرحوم آیت اللّه شیخ محمد رضا تنکابنی نایل می شود. علامه سپس با باریابی به ساحت فیلسوف فرزانه، آیت اللّه میرزا مهدی آشتیانی بهره های بسیار می برد و نزد ایشان منظومه حکمت حاج ملاهادی سبزواری و مقداری از اسفار صدرالمتألّهین شیرازی را فرامی گیرد.
علامه جعفری در سال ۱۳۲۳ با هجرت به حوزه علمیه قم، اتمام دوره سطح را پی گرفت و در آن جا مدت یک سال به ادامه تحصیلات خود پرداخت.
استاد محمد تقی جعفری پس از یک سال اقامت در قم، خبر فوت مادر را دریافت کرده، به تبریز باز می گردد و در سال ۱۳۲۵، به اصرار آیت اللّه میرزا فتّاح شهیدی رهسپار نجف اشرف می شود. با تشرف به حریم حضرت امیرمؤمنان علیه السلام و پیوستن به حوزه علمیه نجف، دوران بلوغ و شکوفایی علمی و معنوی استاد آغاز می گردد.
پس از استقرار حضرت علامه در تهران وی با تکیه و اصرار آیت الله شهید مطهری و مرحوم آیتی، در دانشگاه های تهران، شهید بهشتی، صنعتی شریف و بعضی از دانشگاه های مراکز استان ها به سخنرانی های علمی پرداخت که مورد استقبال شدید اساتید و دانشجویان قرار گرفت.
مباحث مهم روز مانند: فلسفه از دیدگاه اسلام، جامعه شناسی، روان شناسی از دیدگاه اسلام، رابطه اخلاق و دین، رابطه علم و دین، فلسفه زندگی، رابطه حقیقت و علم، رابطه طبیعت و ما وراء الطبیعه و بسیاری مباحث دیگر، از جمله سخنرانی های استاد در دانشگاه های مختلف بود که به زیور طبع آراسته شده است.
استاد محمدتقی جعفری در زمانی کوتاه به دلیل علم و تقوا و اخلاق و تواضعی که داشت، در میان دانشجویان و اساتید دانشگاه جایگاهی رفع پیدا کرد. از این رو از وی دعوت شد تا به تدریس فلسفه بپردازد. ایشان که خود به فعالیت های طلبگی بسیار علاقه مند بود از پیش نهاد تدریس استقبال کرد و تا پایان عمر با برکت خود به تدریس معارف اسلامی (منطق، فلسفه، فقه و اقتصاد) پرداخت و شاگردانی فاضل به جامعه علم و دانش تقدیم کرد.
دانشجویان و اساتید علوم اسلامی همواره برای دست یازیدن به پاسخ علمی و حل مشکلات و شبهات خود، از وجودش بهره مند می شدند و حتی برای دریافت پاسخ به منزل محقر وی می رفتند. ایشان نیز با آغوش باز از آنان استقبال می کرد.
سیره اخلاقی علامه جعفری (ره)
استاد در عین حالی که در مسایل علمی مختلف از فلسفه و روان شناسی گرفته تا مباحث اقتصاد و. ... غور می کردند، ولی در خلال این مباحث، ارادتشان را نسبت به اهل بیت علیهم السلام به وفور نشان داده اند. علامه در شرح مثنوی، به تصریح از مولوی انتقاد کرده اند که چرا ایشان با این که از جریان عاشورا خبر داشته، زیاد به آن نپرداخته و به راحتی از آن گذشته است. استاد جعفری علی رغم پرداختن به مسایل بسیار پیچیده علمی و سفرهای خارجی و ارتباط با شخصیت های علمی مناطق مختلف دنیا، علاقه و ارادتشان نسبت به ائمه اطهار علیهم السلام، خصوصا وجود مقدس حضرت سید الشهدا علیه السلام مثال زدنی بود. یادم هست در ایام محرم غیر از ساعاتی که به هیئت می رفتیم، بچه ها را در خانه جمع می کردند و راجع به جریان عاشورا و شخصیت حضرت سید الشهدا علیه السلام برای ما صحبت می کردند؛ این صحنه ها برای همه فراموش ناشدنی است.
خاطراتی از استاد علامه جعفری (ره)
روزی، مدیر مدرسه اعتماد تبریز، برای بازرسی به کلاس رفت و به بچه‌ها گفت: دفترهای مشقتان را روی میز بگذارید. آقای مدیر وقتی دفتر مشق محمدتقی را دید، با ناراحتی پرسید: جعفری! این چه خطی است که تو داری؟! محمدتقی با خونسردی پاسخ داد: من ایرادی در خطم نمی‌بینم، خیلی خوب است! آقای اقتصادخواه با تعجب گفت: پس خودت می‌نویسی و خودت هم آن‌را تأیید می‌کنی؟! بیا بیرون ببینم! سپس با ترکه درخت آلبالو بر کف دست محمدتقی زد و گفت: این خط از نظر من خیلی هم بد است. باید از همین امروز یاد بگیری که خوش‌خط‌تر بنویسی؛ فهمیدی؟! محمدتقی، اندکی رنجید؛ ولی وقتی بیشتر در خط خود دقت کرد، به آقای مدیر حق داد و تصمیم گرفت خواناتر و بهتر بنویسد.
ده‌ها سال بعد(دردهه۵۰-۱۳۴۰) روزی دانشگاه مشهد، علامه محمدتقی جعفری را دعوت کرد تا در آن‌جا سخنرانی کند. جمعیت بسیاری جمع شده و همه صندلی‌ها پر شده و عده فراوانی نیز ایستاده بودند. محمدتقی که دیگر «علامه جعفری» نامیده می‌شد و اسلام‌شناس و صاحب‌نظری مشهور شده بود، پشت میکروفون قرار گرفت. در بین نگاه‌های مشتاق، چشمش به یک پیر دانا خیره شد.
بیاناتی از علامه جعفری (ره)
عرفان مورد نظر ما، عرفان مبتنی بر فرهنگ پیشرو بشری است؛ آن هم فرهنگی که از اصول قطعی پیشتازان مکتبی کاروان معرفتی بشر بر می آید، نه عرفان مبتنی بر کتاب های صوفیه و عملکردهای خانقاه نشینان.
عرفان باید کمال و عبودیت انسان را از رهگذر توجه به خلق و کار و کوشش میسر کند. چنین عرفانی نه تنها نسبت به مسائل اجتماعی بی اعتنا نمی باشد، بلکه برای مبارزه و جهاد بیرونی نیز همپای جهاد درونی اهمیت قایل است. این عرفان از لابلای آیات الهی، سخنان حضرت علی علیه السلام در نهج البلاغه و راز و نیازهای شبانه آن حضرت در نخلستان های کوفه، نیایش های حضرت حسین علیه السلام در بیابان عرفات و جهاد آن حضرت در عاشورا بر می آید. در این عرفان، توجه به درون، انسان را از عالم برون باز نمی دارد.
در مکتب استاد علامه جعفری (ره)
با این که دنیا گذران است و مرگ هر لحظه نزدیک تر می شود، هم دنیا زیبا و فریبا است، هم زندگی شیرین.با این که همه مردم می دانند که دنیا در گذر است و مرگ هر لحظه نزدیک تر می شود؛ و هیچ شیرینی ندارد مگر این که یک تلخی در دنبال خود می آورد؛ و هیچ آسایشی را به انسان نمی آورد مگر این که رنج و مشقتی در پی آن نهفته است؛ و از همه مهم تر آن که لطافت و ظرافت روح آدمی که مبنای کار و دیدگاهش کیفیت ها و رهایی و آزادی از خشونت ماده و کمیت ها است، مخصوصا اشتیاق ذاتی که روح برای آزادی از زنجیر قوانین طبیعت دارد.
آثار علامه جعفری (ره)
گستردگی مطالعات و دانش اندوزی های بسیار علامه جعفری، موجب تنوع آثار و نوشته های او شد. ایشان در عرصه هایی چون هستی شناسی، معرفت شناسی، انسان شناسی، مباحث کلامی و عرفان، فلسفه حقوق، هنرو زیبایی، شرح نهج البلاغه، تفسیر و نقد مثنوی، فلسفه تاریخ و تمدن شناسی، مبانی اندیشه سیاسی اسلام، شناخت خیام و نظامی و حافظ قلم زد و آثار گوناگونی از خود بر جای نهاد. آن چه در همه این آثار به چشم می خورد، نگاه جدید او به مسائل بشری است. در همه این آثار، مباحث انسان شناسی بیش تر جلب توجه می کند، به طوری که آن را می توان هدف فکر و رسالت قلم وی دانست. اگر او را بزرگ ترین متفکر انسان شناس جامعه خود بنامیم، سخنی به گزاف نگفته ایم.
علامه جعفری (ره) از نگاه دیگران
مقام معظم رهبری، حضرت آیت اللّه خامنه ای، دامت برکاته، در پیامی به مناسبت رحلت علامه محمدتقی جعفری و در تسلیت برای جامعه علمی و فرهنگی کشور و به ویژه خانواده آن مرحوم می فرمایند: «آن عالم بزرگ و متعهد در طول بیش از ۴۵ سال ـ از هنگامی که پس از تکمیل تحصیلات عالی و ممتاز خود قدم در وادی تألیف و تحقیق و تعلیم نهاد ـ آثار علمی با ارزشی پدید آورد و تفکر فلسفی را در دایره ای وسیع از مستفیدان و تحسین کنندگان جهانی خود، ارتقا بخشید. پس از پیروزی انقلاب نیز همواره افکار سازنده او در زمینه معارف دینی و نگاه فلسفی به مسائل اسلامی، با استقبال فرزانگان و تشنگان علم و معرفت روبه رو می گشت. سخنرانی های پرمغز این دانشمند عالی قدر که سرشار از نکته های عمیق و درس های به یادماندنی برای نسل جوان و دانش پژوه کشور بود، در شمار حسنات علمی و فکری دوران حاضر محسوب می گردد.»
