مریم اطیابی- به گزارش هنرنیوز، دو پرونده‌ی «قنات‌ها» و «بیابان لوت» که تا قبل از یکم فرویه ۲۰۱۵ به یونسکو ارسال شده است، قرار است در اجلاس ۲۰۱۶ مورد بررسی قرار گیرد.

قنات مون اردستان، قنات وزوان، قنات مزدآباد در استان اصفهان، قنات گوهر ریز جوپارکرمان و قنوات بم: (قنات اکبرآباد و قاسم آباد) از استان کرمان، قنات ابراهیم آباد اراک از استان مرکزی، قنات بلده از توابع فردوس در خراسان جنوبی قنات حسن آباد جنوب غربی شهر مهریز و قنات زارچ فهرج یزد و قنات قصبه گناباد خراسان رضوی ۱۱ قناتی هستند که پرونده حریم آنها برای ثبت جهانی تصویب و ابلاغ شده است. 

بهره‌برداری از قنات به اعتقاد پژوهشگران ابتدا در ایران شکل گرفته و در دوره‌ی هخامنشی ایرانیان این فن را به کشورهای عمان، یمن و شاخ آفریقا گسترش دادند سپس مسلمانان آن را به اسپانیا بردند. مهم‌ترین و قدیمی‌ترین كاریزها در ایران، افغانستان و تاجیكستان وجود دارد. گفته می‌شود ۳۴ كشور جهان از فن‌آوری قنات هم اکنون بهره ‌می‌برند اما ۴۰‌هزار قنات فعال در ایران گواه بر این است که همچنان تعداد قنات‌های ایران چند برابر بیش‌تر از مجموع قنات‌ها در سایر كشورهای جهان است.

تا سال ۹۰ عرصه ۸۵ قنات در مجموع ۱۵ استان کشور تصویب شده است. نخستین قنات‌های ثبت ملی شده شامل قنات «مرتاض علی» شیراز در سال ۵۴ و قنات «کت خاش» دشتستان بوشهر در سال ۸۲ و قنات «کهنه امیرآباد» چهارمحال و بختیاری مربوط به سال ۸۴ است.

همچنین بیشترین قنات ثبت ملی متعلق به استان فارس با ۱۸ قنات و پس از آن بوشهر با ۱۴ قنات، چهارمحال و بختیاری با ۱۰ قنات و خوزستان با ۷ قنات است. اما از این تعداد قنات فقط پنج قنات یعنی چاه «مرتاض علی» شیراز در استان فارس در سال ۸۱، قنات «ارونه» در شهرستان اردستان استان اصفهان در سال ۸۶، سیستم آبرسانی «سید ایاز» در قصر شیرین استان کرمانشاه سال ۸۸ و دو قنات در مجموعه تخت جمشید و نقش رستم به ترتیب با نام چاه‌های سنگی «کوه رحمت» و چاه‌های سنگی« گردلک» در سال ۹۰ در مرودشت استان فارس تعیین حریم شدند. 

محمد حسن طالبیان در گفت‌وگو با هنرنیوز در این باره توضیح می‌دهد:« برای تهیه پرونده‌ی زنجیره‌ای «قنات‌ها» دو وزارتخانه‌ی «نیرو»، «جهاد کشاورزی» و «سازمان میراث فرهنگی و گردشگری» همکاری کردند. همچنین سه دستگاه وزارت «جهاد کشاورزی»‌، «سازمان محیط زیست» و «سازمان میراث فرهنگی و گردشگری» برای تهیه‌‌ی پرونده‌ی جهانی «بیابان لوت» تعامل و همیاری داشتند. تهیه‌ی این دو پرونده که همکاری دستگاه‌ها و وزارتخانه‌های مختلف را به دنبال داشت، الگویی شد تا به دنبال آن سد طبیعی بین دستگاه‌ها شکسته و همکاری بین آن‌ها ایجاد شود.»

او با اشاره به اینکه این ۱۱ قنات نماینده‌ی دیگر قنات‌های زنده در سطح کشورند، ادامه می‌دهد:« قنات‌ها یک نوع «نبوغ بشری» هستند که در واقع «پرستار زمین» محسوب می‌شوند که هر کدام از آنها شاخصه‌های خاص خود را دارند. از این رو جریان آموزش کارشناسی برای مردم محلی و جامعه بومی با هدف باز زنده سازی و حفظ و احیای قنات‌ها باید مورد توجه قرار گیرد.

معاون میراث فرهنگی تأکید می‌کند که نمی‌توان برای قنات‌ها قدمت مشخصی تعیین کرد فقط می‌توانیم از روی استقرار آن، درباره‌ی عمر بنا حدسیاتی مطرح کنیم.

او با اشاره به پرونده باغ‌های ایرانی، مساجد و کلیساهای ایران در قالب پرونده‌های زنجیره‌ای می‌گوید:« حُسن پرونده‌های زنجیره‌ای ارسالی به یونسکو آن است که اگر بتوانیم هر کدام از قنات‌های مورد نظر در کشور را به مرور احیا و زنده کنیم، در آینده می‌توانیم آنها را به عنوان یک پرونده الحاقی به پرونده‌های جهانی اضافه کنیم.»

مسئول تدوین پرونده‌های ثبت جهانی همچنین «بیابان لوت» را به عنوان یک پهنه‌ی فرهنگی – تاریخی ‌، روستایی و طبیعی گسترده‌ی در منطقه که سه استان را نیز دربرمی‌گیرد.

او تأکید می‌کند:« باید تلاش کنیم ساختارهای مهم کشور را در پروژه‌های چند رشته‌ای تعریف و با نگاهی پژوهشی فرهنگی وارد این کار شویم» .