هم اكنون تعداد انگشت شماری از یخچال های گنبدی و زیرزمینی در حومه شهر های ایران باقی مانده که به مخروبه هایی بدل شده اند.



به گزارش هنرنیوز ، آب مایه حیات جانداران و نغمه خوان زندگی است . اما شاید در هیچ جا قدر این گوهر گرانقدر را نتوان به اندازه مناطق گرم و خشک و کویری دریافت . گذشتگان ما برای استفاده بهینه از این نعمت خدادای که همیشه در ایران به دلیل قرار گرفتن در موقعیت جغرافیایی گرم وخشک یکی از چالشهای اساسی حیات تلقی می‌شد ابتکارات جالبی به کار بردند و با حفر قنات و چاه‌های عمیق و نیمه عمیق ، ، برکه ، نهر ، آبگیر ، سد ، و ساخت آب انبارهای بادگیر دار حوضخانه و یخچال های بزرگ خشتی به کار می بستند تا خود را از گرما و کم آبی در فصول گرم سال و در زمانهای خشکسالی نجات دهند .یکی از مهمترین آثار به جا مانده از روش های ابداعی نیاکان ما یخچال ها هستند که مانند آب انبارها استفاده از آن برای عموم مردم ازاد بوده است .

اما شاید ذکر این نکته جالب باشد که در جنوب کشور که دما به ندرت به زیر صفر می رسد و یا سواحل شمالی به دلیل رطوبت بالا یخطبیعی نمی تواند وجود داشته باشد برای همین در هنگام بارش برف ، آن رابه صورت متراكم لای حصیرو یا كاه پیچیده و برای مصرف تابستان در داخل زمین چال می كردند.

برخلاف آب گوارای آب انبارها یخ یخچالها با خاک و خاشاک اندوه بود بنابراین با آمدن یخچالهای نفتی و برقی به سرعت این یخچالها از بین رفتند اما هنوز آب انبارها مخصوصا در مناطق جنوبی و یا کویری ایران کارایی دارند .

هم اكنون تعداد انگشت شماری از یخچال های گنبدی و زیرزمینی در حومه شهر های ایران باقی مانده که به مخروبه هایی بدل شده اند. بعضی جاها نیز فقط اسم یخچال را یدک می‌کشند مثل محله یخچال در قلهک تهران .

یخچال گنبدی میبد در استان یزد با 15 متر ارتفاع از جمله بلندترین ساختمان های شهر كویری میبد و یکی از نمونه های خوبِ بازمانده از یخچال های خشتی گنبدی ایران است که ویژگی هایی همچون بهره برداری از سرمای هوا در زمستان ، حفظ سرمای یخ در محیط عایق « پاچال » برای استفاده در فصول گرم سال ، ذخیره آب های جاری و قنات در فصول پرباران به صورت یخ ، بهره برداری از مصالح ساختمانی در دسترس و برگرفته از محیط طبیعی، در آن به خوبی رعایت شده است . این یخچال در کنار « نارین قلعه » ، « آب انبار کُلار » و « چاپارخانه » ، یک مجموعه معماری تاریخی ارزشمند را تشکیل می دهد .

قدمت یخچال میبد به بیش از دوران قاجار باز می گردد ؛ هر چند که تاریخ دقیق ساخت آن مشخص نیست و احتمال می رود که در محل بنایی قدیمی تر ساخته یا بازسازی شده باشد.این بنا به ثبت ملی رسیده است .

دو یخچال قلعه جلالی واقع در شهر تاریخی كاشان که ضخامت پوسته گنبد یکی از یخچالها در پایه آن 2.40 متر است و در نوك آن به عرض یك خشت می رسد از دیگر یخچالهای معروفند. در داخل این یخچال تزیینات زیبای خشتی سالم مانده است. آب مود نظر این دو یخچال از چشمه ساری كه از فراز كوه های كركس سرچشمه می گرفته تامین می شده است.

سه یخچال مجاور هم در جنوب جاده تهران - مشهد در جنوب شهر سبزوار نیز از زمره یخچالهای معروفند . این سه یخچال غربی‌ترین یخچال ها نسبت به دیگر یخچال های سبزوار است.

طاق و تونیزه آجری یخچال ساوهنیز محل توجه است .دریچه های هوای این نوع یخچال ها در طی ایام سرد سال باز و پس از آن بسته می شده است .

یخچال های بدون طاق شامل یك دیوار سایه انداز بلند و یك استخر بزرگ نیز در شهر اصفهان مورد استفاده قرار می گرفته است. یخچال روستای زواره در استان اصفهان یكی از بلندترین بنا های روستای كویری است. یخچال بم مجاور ارگ تاریخی بم در استان كرمان نیز محل توجه است . همچنین پارك جدید الاحداث و دیوار بلند سایه انداز با ارتفاع 9.40 متر یخچال مویدی كه كلاً مرمت شده در استان کرمان از دیگر یخچالهای مهم است.