به گزارش هنرنیوز؛ ایران در زمینه برگزاری حراج های هنری سابقه چندانی ندارد اما توانسته در طول سال‌های گذشته حضور تأثیرگذار و موفقی را در حراج های خارجی بویژه حراج موسسه کریستیز در دوبی تجربه کند به طوری که اکنون بخش مهمی از فروش این حراج به آثار هنرمندان ایرانی اختصاص دارد و در بسیاری از دوره ها نیز رکورد فروش آثار به نام هنرمندان ایرانی ثبت شده است.

به دنبال توفیق هنر ایران در این حراج ها، چند سالی است که شاهد برپایی نخستین حراج هنری ایران با عنوان «حراج تهران» هستیم که با استفاده از دانش و تجربه حراج های بین المللی در زمینه هنر مدرن ایران برگزار می شود و توانسته با رعایت استانداردهای بین المللی به فروش های میلیاردی دست یابد.

«حراج ملی» نیز به عنوان دومین تجربه در زمینه برگزاری حراج های هنری، دومین دوره خود را مهرماه سال جاری پشت سر گذاشت. این حراج به فروش آثار نقاشی، خوشنویسی، نگارگری، نقاشی خط، تذهیب، نسخ خطی و صنایع دستی اختصاص دارد که البته جای خالی آن احساس می شد. برگزاری این رویداد فی نفسه نویدبخش رونق خرید و فروش این دسته از آثار و حمایت از هنر و هنرمندان ایرانی در زمینه هنرهای سنتی و ایرانی است. خبر برگزاری حراج ملی اگر چه هنرمندان این حوزه را شادمان کرد اما حاشیه های شکل گرفته پیرامون این رویداد، دلسردی جمعی از این هنرمندان را به دنبال داشت.

شیوه برگزاری دومین حراج ملی از همان ابتدا با انتقاداتی همراه بود از جمله این که بیشتر آثار با قیمت پایه به فروش رسید و کسی حاضر نشد بالاتر از آن رقمی را پیشنهاد کند بنابراین رقابت ها در این حراج زیر قیمت پایه شکل می گرفت و با رسیدن به کف قیمت، متوقف می شد که این موضوع از هیجان برگزاری حراج که از جمله خصلت های این رویداد است، می کاست.

دوم آن که در جریان برگزاری مراسم برخی از متقاضیان از اعلام خرید خود منصرف شدند که این موضوع دو بار اتفاق افتاد و برای جلوگیری از تداوم این روند، تذکر آتیلا پسیانی به عنوان آکشنر و به نمایندگی از سوی برگزارکنندگان حراج را به همراه داشت.

نکته سوم تفاوت قیمت برخی از آثار در کاتالوگ و بروشور حراج بود که این اختلاف اندکی باعث سردرگمی آتیلا پسیانی و خریداران آثار شد.

همچنین اطلاعات نادرستی از سوی امین ضیایی آکشنر جوان این مراسم درباره یک اثر ارائه شد که با تذکر یکی از حاضران در سالن تصحیح شد.

در این مراسم از مجموع ۷۶ اثری که برای فروش ارائه شد، ۷ اثر فروخته نشد، اما در پایان مراسم مسئولان حراج اعلام کردند که یکی از متقاضیان همه آثار فروش نرفته را به قیمت پایه خریداری کرده است. اینها مواردی بود که در شب برگزاری دومین حراج رخ داد.

هنرمندانی که آثارشان چکش خورد اما فروخته نشد

اکنون سه ماه از برگزاری این حراج می گذرد و اخباری مبنی بر نارضایتی برخی از هنرمندان و مجموعه داران شرکت کننده در این دوره به گوش می رسد چراکه آثار چکش خورده آنها در این حراج، بعد از مدتی به صاحبان آثار بازگردانده شده است.

محسن آقامیری، محمد نباتی، بهرام مهربان کردستانی، سلینا پوریا و زینب شاهی در حوزه نگارگری و تذهیب از جمله هنرمندانی هستند که آثارشان در شب حراج ملی چکش خورد اما اکنون این آثار به صاحبان آنها بازگردانده شده است.

در این زمینه با تعدادی از این هنرمندان گفتگو شده و سپس پاسخ زهرا محمودوند دبیر این دوره از حراج نیز آورده شده است.

محمد نباتی  درباره چگونگی بازگردانده شدن اثرش توضیح داد: اثرم را خیلی وقت است که تحویل گرفته ام و دوبار پس از آن با من تماس گرفتند که این اثر مشتری دارد و خواستار فروش اثر بودند اما خودم دیگر موافق این پیشنهاد نبودم.

محسن آقامیری هنرمند نگارگر نیز با بیان این که علاوه بر تابلو خود او، آثار فروخته شده هنرمندان دیگر نیز به صاحبان آثار بازگردانده شده است، درباره دلیل بازپس فرستادن این آثار گفت: اعلام کردند که اطلاع رسانی ها در خبرگزاری ها و مطبوعات اشتباه بوده و این آثار فروخته نشده است.

خوشحال شدم که اثرم فروخته نشد

آقامیری درباره دلیل بازپس گرفتن اثر خودش نیز توضیح داد: حدود ۲۰ روز پیش کارم را پس گرفتم چرا که ابتدا اعلام کردند خریدار بیعانه گذاشته است و زمانی که از مسافرت بازگردد، مابقی پول را به شما پرداخت می کنیم اما بعد از آن مرتب امروز و فردا کردند تا جایی که دیگر تصمیم گرفتم تابلوی خودم را پس بگیرم و خوشحال هم شدم که اثرم فروخته نشد.

این هنرمند با اعتراض به نحوه رفتار مسئولان حراج اظهار کرد: معلوم نشد ماجرا چیست و هر بار حرف متفاوتی می زدند.

آقامیری با اشاره به پیشنهاد مسئولان حراج برای برخی دیگر از هنرمندان یادآور شد: به برخی از هنرمندان هم پیشنهاد کرده بودند که اثر شما مشتری نداشته است اما اگر به قیمت کمتر از رقم پیشنهادی خودتان حاضر به فروش اثرتان باشید، شاید بتوانیم برای آن مشتری پیدا کنیم اما آن طور که من اطلاع دارم هیچ کس حاضر به قبول این پیشنهاد نشد.

وی همچنین با تأکید بر این که در دوره های بعدی این حراج شرکت نخواهد کرد، گفت: مسئولان برگزاری حراج از هنرمندان می خواستند که بابت قاب گرفتن آثارشان که حدود ۳۰۰ هزار تومان بیشتر هزینه نداشت، حدود یک میلیون تومان پرداخت کنند و این روش درستی نیست.

خریدار نیامد

زینب شاهی نیز از دیگر هنرمندانی است که تابلو او بازگردانده شد.

شاهی دراین باره بیان کرد: من از جمله کسانی بودم که در خبرگزاری ها اعلام شد اثرم فروخته شده است اما کارم را به من بازگرداندند و اعلام کردند که فروش نرفته است.

وی افزود: به من گفتند که این اثر با قیمت پایه ۲۰ میلیون تومان فروخته شده و بیعانه هم دریافت شده است اما یک ماه بعد از پایان حراج کارم را پس دادند و گفتند بیعانه دریافت شده اما خریدار نیامده تا مابقی پول را بپردازد و تابلو را ببرد.

کارم را پس گرفتم چون خیال فروش نداشتند

سلینا پوریا نیز با تأیید خبر بازگردانده شدن اثرش گفت: کارم را خیلی وقت است پس گرفته ام، اگر چه گفتند این اثر مشتری دارد اما من دیگر موافق نبودم و خودم کارم را پس گرفتم.

وی درباره دلیل پس گرفتن اثرش بیان کرد: چون خیال فروش نداشتند و بی دلیل اثر من را نزد خودشان نگه داشته بودند، احساس کردم ممکن است همین طور زمان بگذرد و یک باره بگویند کارتان گم شده است چون از این اتفاقات در رویدادهای دیگری غیر از این حراج رخ داده است.

پوریا ادامه داد: روزی که خواستم کارم را پس بگیرم، به من گفتند فردا قرار است خریدار بیاید و تابلو را بخرد اما من دیگر موافق نبودم و کارم را پس گرفتم چرا که زمانی نسبتاً طولانی گذشته بود و احساس کردم ممکن است اثرم گم شود.

این هنرمند با بیان این که برای شرکت در دوره بعدی این حراج مردد است، بیان کرد: من خیلی امیدوار به این حراج بودم وب سیار مایل بودم با آنها همکاری داشته باشم اما با این وضعیتی که پیش آمده دیگر معلوم نیست که در دوره بعدی رغبتی برای شرکت داشته باشم.

پوریا با انتقاد از رفتار با هنرمندان یادآور شد: برنامه ریزی های کارشان اصلا خوب نبود، ابتدا به تعدادی از نگارگران اعلام کردند که آثارتان را برای ارائه در حراج ملی بیاورید، اما بعد از مدتی گفتند کار نگارگری نمی خواهیم و آنها را پس دادند.حتی یکی از استادان بزرگ نگارگری هم جزو آنها بود که این رفتار اصلاً در شأن یک استاد نگارگری نبود.

بهرام مهربان کردستانی نیز درباره وضعیت فروش اثرش گفت: چند روز پیش با من تماس گرفتند که به تهران بیایم و درباره شرایط فروش اثرم صحبت کنیم بنابراین هنوز تکلیف این اثر مشخص نیست.

علاوه بر این هنرمندان، شنیده شده است که برخی از مجموعه داران نیز نسبت به بازگردانده شدن برخی از آثار فروخته شده خود، گلایه دارند.

بر اساس گفته های این هنرمندان به نظر می رسد که حراج ملی هنوز قانون مشخصی برای برگزاری این رویداد در اختیار ندارد که خریداران را متعهد و مکلف به خرید آثار کرده و در صورت انصراف از خرید، متعهد به پرداخت خسارت ناشی از آن کند.

صاحبان آثار مخالف فروش آثارشان بودند

و اما زهرا محمودوند دبیر دومین حراج ملی درباره دلیل بازگرداندن برخی از آثار این حراج چنین توضیح داد: علل بازگرداندن برخی از آثار دومین حراج ملی متفاوت است. در برخی از موارد به خود صاحب اثر توضیح داده شد که خریدار، اثر شما را با این شرایط طالب است آیا با این شرایط موافق هستید که خود صاحب اثر مخالفت کرده و کارش را پس گرفته است.

وی با تأکید بر نمایشی نبودن این حراج بیان کرد: این طور نبوده که اثری چوب حراج بخورد و بعد ما به هنرمند اعلام کنیم که اثر شما فروخته نشده است. آثاری که بازگردانده شده با توافق خود صاحبان آثار بوده است و برخی از آنها اعلام کردند که با این شرایط حاضر به فروش آثارشان نیستند.

دبیر حراج ملی ادامه داد: حتی یکی از هنرمندانی که اثرش فروخته شده بود، اثرش را پس گرفت و از فروش آن منصرف شد و غیر از این ها موارد دیگری نبود.

محمودوند درباره پیشنهاد مسئولان حراج تهران به برخی هنرمندان برای فروش آثارشان به مبلغ پایین تر از قیمت پیشنهادی در حراج توضیح داد: حتی اگر قیمت پایین تری هم اعلام شده است، مجموعه حراج ملی از درصد خودش کسر کرده و ربطی به قیمت خریدار ندارد چرا که وقتی قراردادی با درصد مشخص وجود دارد، مجموعه حراج ملی نسبت به درصد خودش می تواند درباره تخفیف آن صحبت کند.

محمودوند درباره قوانین خرید و فروش آثار در این حراج و ضمانت خرید آثار از سوی خریداران بیان کرد: ما در قرادادی که با صاحبان اثر داشتیم، بندی را گنجانده ایم که اگر هنرمند اثرش را ببرد، مشمول جریمه مادی می شود. در حالی که ما از هیچ کس حتی هنرمندی که وجه فروش اثرش را دریافت کرده و بعد از مدتی بنا به دلایلی آن را پس داد، جریمه نقدی نگرفتیم. به هر حال این فضا برای قانونمند شدن، اتفاقاتی را نیاز دارد. این موارد بیش از صاحبان اثر برای حراج ملی که روی این آثار هزینه کرده است، ضرر مادی به همراه دارد.

دبیر حراج ملی یادآور شد: قانونی داریم که خریدار ظرف مدت زمان مشخصی می تواند هزینه خرید آثار را به حراج ملی بپردازد و حراج ملی نیز این پول را در موعد معینی به صاحبان آثار پرداخت کند اما متاسفانه زمانی که خبر فروش این آثار به گوش صاحبان اثر می رسد، می خواهند در همان زمان وجه خرید آثارشان را دریافت کنند در حالی که به این نکته فکر نمی کنند که بر اساس این قراداد ممکن است خریدار چکی برای ۶ ماه و یا یک سال آینده ارائه کند و مشکلی که ما داشتیم همین موضوع بود. در حالی که در تمام حراج های دنیا این مرسوم است که یا پول را نقدی همان زمان پرداخت می کنند و یا در یک بازه زمانی خود را متعهد می دانند که این پول را پرداخت کنند.

وی افزود: ما این مشکل را حتی با یکی از بزرگان نگارگری هم داشتیم که چون چک برای ۶ ماه آینده بود، کارش را پس گرفت.

محمودوند با بیان این که روال عادی و مرسوم یک حراج هنوز در کشور ما جا نیفتاده است، یادآور شد: این همه انتقاد و نوع نگاهی که به حراج ملی وجود دارد به خاطر شفاف بودن حرکت ماست. این مشکلات هم برطرف می شود وبرای دوره سوم دیگر این مشکلات را نخواهیم داشت.

قانون مدونی برای برگزاری حراج نوشته نشده است

محمودوند با اشاره به ضرورت تدوین قانونی برای این حراج اظهار کرد: وقتی قانون مدونی برای حراج نوشته شود دیگر مشکلاتی از این دست را در دوره های آتی نخواهیم داشت.اما اکنون چون قانون مدونی ندارد، این مشکلات بوجود آمده است که در وهله اول حراج ملی را متضرر می کند، نه هنرمندی که از فروش اثرش پشیمان شده و آن را پس گرفته است.

وی در پایان سخنانش تصریح کرد: اگر چه ما برای حراج ملی هزینه کرده و به دلیل این مشکلات متضرر می شویم اما هیچ اشکالی ندارد چرا که برای رونق گرفتن این فضا، دادن این هزینه ها لازم است.

بر اساس آن چه در این حراج به وقوع پیوست به نظر می رسد که برگزاری حراج ملی فارغ از محاسنی که برای رونق خرید و فروش در بخش هنرهای سنتی و ایرانی می توانست به همراه داشته باشد، به شکلی شتابزده برگزار شد و نداشتن یک قانون مشخص که خریداران آثار را متعهد و مکلف به پرداخت وجه آثار در موعد مشخص کند، منجر به بروز نارضایتی های شرکت کنندگان در حراج شده است.

این در حالی است که به طور معمول در برگزاری یک حراج، مهلت دو هفته ای برای پرداخت وجه آثار خریداری شده تعیین می شود و در صورتی که خریدار وجه اثر خریداری شده را پرداخت نکند، لازم است که طبق قرارداد قانونی، خسارت ناشی از آن را به هنرمند و حراج بپردازد.

آن چه مسلم است، حراج ملی هنوز راه درازی را برای اجرای یک حراج حرفه ای و معتبر در پیش دارد و معامله آثار هنرمندان در چنین شرایطی در نهایت به نفع حراج ملی، هنرمندان و خریداران آثار هنری نخواهد بود.

مهر نوشت:به اذعان صاحبنظران، یک حراج هنری یا باید در بهترین شکل ممکن خود برگزار شود تا به رشد و اعتلای هنری در جامعه کمک کند و یا تا زمانی که آمادگی کامل برای برگزاری یک رویداد شایسته را ندارد، بهتر است برگزار نشود.

گزارش از فاطمه حامدی خواه