به گزارش هنرنیوز به نقل از روابط عمومی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، رضا وحید‌زاده مرمت گر اشیا تاریخی، در کارگاه حفاظت پیشگیرانه که در پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری برگزار شد گفت: موضوع پیشگیری و توجه به نگهداری آثار و اشیاء تاریخی و بهبود شرایط نگهداری آن‌ها موضوعی جدید و تنها مربوط به این دوره نیست.
وی با اشاره به کتاب چشم اندازهای تاریخی حفاظت پیشگیرانه نوشته استینفورث افزود: دراین کتاب می‌توانیم انواع شواهد، اشارات و تمام آن چیزی که پیش از قرن بیستم در متون مکتوب گذشتگان در مورد توجه این افراد به موضوع حفاظت پیشگیرانه وجود داشته را بیابیم.
به گفته او در اولین اندیشه‌های مرتبط باموضوع حفاظت نظریه پردازان اصلی این علم تأکیدشان بر مسئله پیشگیری قبل از درمان بوده است.
وحید‌زاده بیان کرد: آن چیزی که بیشتر از همه در آسیب زدن به یک اثر تأثیر می‌گذارد این است که شرایط نگهداری از این اثر به نحوی تغییر کند که ارزش‌هایش دیگر منتقل نشود.
این مرمت گر با اشاره به اینکه، کلید واژه حفاظت پیشگیرانه به تدریج از اواخر دهه ۷۰شمسی در مقالات مطرح شده است اظهار داشت: درابتدا تفاوت مشخصی بین حفاظت پیشگیرانه و نگهداری به معنای عام در نگاه همکاران حفاظت گر و مرمت گر دیده نمی‌شد. اما رفته رفته با برگزاری همایش‌های مرمت و قرار گرفتن این موضوع درمحورهای پذیرش مقالات نظر مرمت گران ایرانی به سمت حفاظت پیشگیرانه جلب شد.
او با اشاره به این نکته که، حفاظت پیشگیرانه شامل تمام ملاحظات مربوط به نگهداری از یک شی تاریخی بدون مداخله در ساختار و فرم فیزیکی اثر است اظهار داشت: بر خلاف حفاظت مستقیم که همراه مداخله است در حفاظت پیشگیرانه تنها شی در حالت فیزیکی و شیمیایی خود نگه داشته می‌شود.
وحید‌زاده تصریح کرد: حوزه‌های حفاظت پیشگیرانه بر اساس تجارب موجود به سه حوزه تقسیم بندی می‌شود که عبارت از مدیریت تهدید‌ها، کنترل محیطی، محافظت قانونی است. در مدیریت تهدید‌ها رسیدن به یک الگوی نگهداری متناسب با بودجه، ارزش و امکاناتی است که برای اشیاء در نظر داریم و در واقع شامل ارزیابی وضعیت اثر و تلاش برای کاهش نقش عوامل آسیب رسان احتمالی می‌شود.
وحید‌زاده کنترل محیطی را تمامی تدابیری دانست که برای قرار دادن شی در محل امن و برخوردار از محیط مناسب و پایدار در نظر گرفته می‌شود.
به اعتقاد وی حفاظت قانونی نیز همان اجرای مقررات است که در مقابله با سرقت، قاچاق و رفتارهای غیر علمی انجام می‌شود.
وی با اشاره به تعریفی از استاندارد جعبه سیاه که یک ایدآل ذهنی است بیان کرد: در این طرح اگر اثر را در یک محیط تاریک و در فضایی به دور از هر گونه واکنش شیمیایی مخرب قرار دهیم که جنبش مولوکولی در آن به حداقل می‌رسد شی بدون هیچ آسیبی حفظ خواهد شد. این روش که برای هر یک از آثار (سفال، فلز، بافته و...) قابل تعریف است، بهترین روش برای حفظ یک اثر است که این امکان را به شی می‌دهد که سالیان سال بدون آسیب باقی بماند اما این شرایط در موزه‌ها وجود ندارد.
این مرمت گر افزود: حفاظت قانونی آنطور که در سرقت، قاچاق و... پیگیری می‌شود در درون ساختار مرمت و حفاظت هنوز چارچوبی ندارد و برای مقابله با متخلفین در این امر با خلا مواجه هستیم.
او با اشاره به این نکته که هر مرمتی هر چقدر خوب عوارضی هم خواهد داشت افزود: موضوعی که در مرمت آثار مورد توجه قرار می‌گیرد اصل برگشت نا‌پذیر بودن اثر است یعنی هر مرمتی هر قدر هم اصولی باشد تا حدودی در اصالت اثر دخل و تصرف می‌کند. و این حداقل مداخله که یک تخریب محسوب می‌شود، نیازمند حفاظت پیشگیرانه است و به همین خاطر از یک قرن پیش حفاظت پیشگیرانه به یکی از مسائل مهم در مرمت اشیا تاریخی تلقی می‌شود.
وحید‌زاده تصریح کرد: در سال‌های اخیر مفهوم حفاظت درجا نیز به صورت جدی تری مورد توجه نهادهای مسئول قرار گرفته است به این شکل که اشیا همانگونه که بدست می‌آیند حفاظت شوند که البته این کار مستلزم آن است که شرایط محیطی مهیا باشد تا شی به همان شکل در منظر بینندگان قرار گیرد. دراین راه، مشارکت طلبیدن از ذی نفعان، بازدید کنندگان و افردی که در رابطه با اثر تعلق خاطر دارند به عنوان پیشگامان حفظ اثر می‌تواند کمک شایانی کرده و مانع خیلی از وقایع مخرب در ارتباط با اثر شود.
به اعتقاد وی، این همان فرهنگ سازی و همکاری با آموزش است که جایگاه خاصی در حفاظت پیشگیرانه دارد.
