به گزارش هنرنیوز، ملیله‌کاری همواره بعنوان یکی از اصیل‌ترین صنایع دستی استان زنجان مطرح بوده است. ملیله به مفهوم ظریف‌کاری نقره است که با استفاده از مفتولها و نوارهای ظریف نقره و بکارگیری طرحهای اسلیمی و منظم ساخته می‌شود. مصنوعات ساخته شده شامل: سرویس چایخوری، شکلات‌خوری، گلدان، شمعدان، قاب عکس و انواع زیورآلات هستند.
با
محمد جزء موسوی، متولد ۱۳۴۸ از زنجان که مدت ۲۵ سال سابقه در زمینه ملیله سازی دارد و در اجلاس نم هنر خود را در معرض دید مهمانان خارجی گذاشت به گفت و گو نشستیم.
در نمایشگاه‌های خارجی هم شرکت داشتید؟ استقبال چگونه بوده است؟
۳ سال دبی بودم و سال ۸۶ به ایران برگشتم. کار ملیله ایران در کشورهای عربی ضعیف است. بیشتر اعراب کارهای ضمخت، پرحجم و سنگین دوست دارند اما کارهای ایرانی ظریف است مثلاً عربستانی‌ها از ملیله ایران استقبال نمی‌کنند چون کارهایی حجیم را دوست دارند.
دبی از فروردین تا شهریور آرام است اما از شهریور تا بهمن ماه با حجم گردشگر روبه رو است که استقبال از هنر ملیله‌کاری در این ایام بد نیست اما روی هم رفته اروپاییان استقبال خیلی بهتری از این هنر ایرانی می‌کنند.
آیا این هنر در وضعیت مناسبی به سر می‌برد؟
در یک نگاه کلی در حال از بین رفتن است. ما در سال ۶۳ ده نفر بودیم که می‌توانم بگویم ملیله‌کاری در آن زمان تقریباً از بین رفته بود و قرار شد ما با کمک اداره صنایع دستی آن را دوباره احیا کنیم.۱۰ نفر بودیم ۱۰تا کار آموز هم آمدند ۲۰ نفر شدیم اما تا پارسال هیچ حمایتی در این زمینه نشد.
حدود ده سال است که تهران هستم.اینجا هم حمایت‌ها ضعیف است. در شهرستان باز وام‌ها و کمک‌های بهتری ارائه می‌شد
آیا در دانشگاه هم این رشته تدریس می‌شود؟
برای تدریس در دانشگاه باید سال ۷۰ اقدام می‌شد که زیر نظر سازمان هم بودیم. بین سال‌های ۶۱ تا ۷۲ همکار سازمان بودم.الان هم کد پیگیری دارم، می‌گویند باید دنبال رتبه باشی. در مجموع هیچ اقدامی نشده است.
در مورد مشکلات آموزشی توضیح دهید؟
من خودم دارای یکی از نهادهای آموزشی هستم و تمام امکانات را دارم. اما از لحاظ مواد اولیه واقعاً این رشته در مضقیه است. وضعیت مالی مردم ضعف است و هنرجو برای تهیه مواد مشکل دارد. ما در کار اصلاً از مس استفاده نمی‌کنیم مگر برای پایه گیره استکانها آن هم جهت استقامت اما در حال حاضر همه صحبت از بکارگیری مس برای کم شدن هزینه‌ها است که اخلاق حرفه‌ای به من چنین اجازه‌ای نمی‌دهد.
به نظرم مواد مشکل اصلی است بقیه وسایل دیگر را هرچند گران شده می‌توان تهیه کرد اما در مورد تهیه مواد اولیه واقعاً در مضیقه هستیم. نورد، میز ملیله ساز، کوره، دستگاه هوا گاز را با ۲-۳ میلیون می‌توان مهیا کرد. اکثر وسیله‌های کاربردی ابتکار دست خودمان است. از یک میخ می‌توان یک دستگاه خوب درست کرد که هر کس نگاه کند فکر می‌کند یک دستگاه پیشرفته است. انبر، پنس، سندان گیره و.. هم هست.
در قدیم ملیله‌کاری در کجا کاربرد داشت؟
ملیله‌کاری یکی از صنایع دستی اصلی زنجان است. در این شهر کالاهای نقره مانند سینی، قندان، گیره استکان، گل‌سینه و... با روش ملیله‌کاری ساخته می‌شود.
نقره به کار رفته در این هنر عیار ۱۰۰ دارد. شمش‌های نقره را با چکش یا دستگاه نورد به شکل مفتول‌های چهارپهلو باریک می‌کنند و ابتدا نقش‌های کوچک را می‌سازند سپس آنها را در کنار هم در یک قالب قرار داده و با نقره‌ای با عیار پایین‌تر لحیم می‌کنند.
نقش‌های معمول ملیله‌کاری، بته جقه، ریزه جقه، برگ فرنگ، برگ، غنچه، پیچ، جفت پیچ، پیچک، سه چشمه و... نام دارند. سمت شوش بیشتر این آثار را پیدا کردند ۶۰ سال پیش ملیله‌کاری کامل از بین رفته و به انقراض رسیده بود. که از مردم زنجان دسته‌ای به تهران، اصفهان مهاجرت کردند و دوباره آن را زنده کردند.
در تهران ۱۰-۱۵ طلاساز هستند که جسته گریخته فعالیت می‌کنند اما بیشتر ملیله‌کاران اهل زنجان بودند شاید هزار نفر اما در دوره‌ی ما ۵-۴ استاد ۹۰ ساله بودند.آنها می‌گفتند زمانی اینقدر سرشان شلوغ بوده که یک کار را ۶ ماه دیگر تحویل می‌دادند.
در حال حاضر در کدام شهرها ملیله‌کاری رونق دارد؟
علاوه بر شهرهای تهران و اصفهان تبریز هم تقریبا شبیه زنجان این کار را انجام می‌دهد. یزد و ترکیه هم در حد ضعیفتر کارهایی ارائه می‌دهند.
ملیله چه قابلیت‌هایی برای ارایه به خارج از کشور یا قرار گرفتن در خانه‌های مردم دارد؟
هم ارز آور است هم کار آفرین. به نهاد دریاست جمهوری توضیح دادم ما با یک پنس و قیچی می‌توانیم هنرآفرینی کنیم اما متاسفانه هیچ حمایتی نشده است. بین سال‌های ۶۹-۶۸ در زنجان ضرری کردم که با یکسال و نیم کار در حوزه ملیله این ضرر جبران شد. مثلاً گرم ۲ هزار تومان کار را به بازار می‌دهیم و برای آنها گرمی ۱۰ هزارتومان فروش دارد. خودتان حساب کنید چقدر سود آوراست.
آیا ملیله‌کاری روی طلا هم وجود دارد؟
بله،صد در صد فقط نوع لحیم آنها فرق می‌کند.
پس چرا بازار طلا از این طرحهای شکیل ملیله استفاده نمی‌کند و طرحهای کشورهای دیگر را در بازار با افتخار ارایه می‌کند؟
باید افتخار کند! بازار خوبی داریم در کل بازار تهران قلب طلای ایران ۱۰۰کیلو کار ملیله نمی‌توانید پیدا کنید! یعنی تولیدات ما درحدی نیست که بگوییم ماهانه ۵۰۰ کیلو یا ۱ تن طلای ملیله کاری تهیه می‌شود. شاید به زور به ۱۰۰ کیلو برسد.
این یک کار نفیس است ما جزو اتحادیه طلاسازانیم اما هر موقع صحبت کردیم آنها می‌گویند شما به اندازه سرمایه‌تان سود می‌برید. گرمی هزار، دو هزار از ما می‌خرند اما خودشان چند برابر سود می‌برند. قاعدتاً باید هم ببرند اما نسبت به تورمی که هست صنعتکار هم باید سودی عایدش شود. یک وسیله ۴۰ هزار تومانی مخصوص این کار را این هفته ۱۴۰ هزار تومان خریدم.
نسبت به این استهلاک دستمزد ما از سال ۷۰ پایین‌تر آمده که بالا نرفته است. سال ۷۰ یک سینی ملیله‌کاری یک کیلویی ۵۰ هزار تومان دستمزدش بود با نقره کیلو ۲۵-۳۰ هزارتومان به عبارتی یعنی دو برابر هزینه‌ی صرف شده دستمزد می‌گرفتیم. اما در حال حاضر ۱ میلیون هزینه ساخت، ۳۰۰ هزار اجاره، ۲۰۰ هزار تومان هزینه‌ی استهلاک، ۱۰۰هزار تومان پرتی، واقعا در نهایت دستمزدت هیچ نیست. به نظرم ما مجنون این کاریم. فقط علاقه است اگر راننده تاکسی می‌شدم وضعیفم بهتر بود.
ملیله‌کاری را بسیار دوست دارم اما خسته می‌شوم. اگر این کار علاقه است باید درآمد هم داشته باشد، اما ندارد. در حال حاضر ترکیه و تایوان ملیله به ایران می‌آورند. یک کالسکه را قیمت کردم ۳ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان یک کار ظریف اما در حد کار ایران نیست. تقریباً از نظر من کار درجه ۱۰ حساب می‌شود. من پیشنهاد دادم این طرح را با درجه یک ما انجام دهیم اما دستمزدش ۵ میلیون گفتند نه این را راحت می‌فروشیم. گفتم کارمرغوب‌ترمشتری ندارد پاسخ دادند : چرا اما بیش از این دستمزد نمی‌دهیم.
گردنبندی را که در ایران گرمی ۲۰ هزار تومان تمام می‌شوند از ترکیه گرمی۷۰ هزار تومان می‌آورند این در حالی است که کار ایرانی ۵ تا ۱۰ برابر بهتر است.
مریم اطیابی
