آرامگاه روحالله خالقی، داریوش رفیعی، ابوالحسن صبا و قمرالملوک وزیری؛
علاقهمندان به موسیقی اگر تهران آمدند به گورستان ظهیرالدوله سری بزنند
از اماکن دیدنی تهران که میتوان در ایام نوروز به بازدید از آن پرداخت گورستان ظهیرالدوله است که بین امامزاده قاسم و تجریش در شمال تهران واقع شده.
تاريخ : سه شنبه ۲۳ اسفند ۱۳۹۰ ساعت ۱۱:۴۴
به گزارش هنرنیوز، در این گورستان اغلب بزرگان هنر و بهخصوص بزرگان عرصه موسیقی مدفون هستند. بزرگانی چون روحالله خالقی، از استادان موسیقی ایرانی، آهنگساز سرود «ای ایران»، و نوازنده که تلاش او برای احیای موسیقی ایرانی در دورانی که توجه رسمی به این موسیقی کاهش یافته بود، تأثیرگذار و مهم شمرده میشود. او کتابی به نام سرگذشت موسیقی ایران درباره سرگذشت موسیقی، موسیقیدانان و نوازندگان ایرانی همعصر خود و کتابی به نام نظری به موسیقی شامل نظریهای برای موسیقی ایرانی و غربی نوشته است.

ابوالحسن صبا، استاد برجسته موسیقی ایرانی، آهنگساز و نوازنده سرشناس ایرانی که شاگردان بزرگی چون: حسین تهرانی، حسن کسایی، داریوش صفوت، فرامرز پایور، غلامحسین بنان، لطفالله مفخم پایان، علی تجویدی، جهانگیر کامیان، همایون خرم، اسدالله ملک، رحمتالله بدیعی، ساسان سپنتا، ابراهیم قنبری مهر، مهدی خالدی، عباس شاهپوری، مهدی مفتاح، محمدعلی بهارلو، حبیبالله بدیعی، محمد طغانیان دهکردی، سعید قراچورلو، شهریار، بابک رادمنش، حسین خواجه امیری (ایرج), ایرج کیایی و فرهاد فخرالدینی را به جامعه موسیقی معرفی کرد.
درویشخان، از هنرمندان نامی و استادان موسیقی ایرانی در اواخر دوره قاجاریه است که ایرج میرزا در وصف او از زبان «زهره» در منظومهً «زهره و منوچهر» گفتهاست:
تار نهم در کف درویش خان /// تا بدمد بر بدن مرده جان
قمرالملوک وزیری، پرآوازهترین خواننده زن آوازهای سنتی ایران که روی سنگ قبر او چنین نوشته شده:
تنها نه قمر بود هنرمند به عالم /// روح ملکی بود که در جسم بشر رفت
آتشی درسینه دارم جاودانی /// عمر من مرگیست نامش زندگانی
رحمتی کن کز غمت جان میسپارم /// بیش از این من طاقت هجران ندارم

داریوش رفیعی، خواننده تصنیفهای بهیاد ماندنی, «شب انتظار» با مطلع : شب به گلستان تنها منتظرت بودم و «گلنار» با مطلع:
” در این گورستان اغلب بزرگان هنر و بهخصوص بزرگان عرصه موسیقی مدفون هستند. “
گلنار، گلنار، کجایی که از غمت ناله میکند عاشق وفادار... و بسیاری ترانه مشهور دیگر شد.
مرتضی محجوبی، نوازنده پیانو ایرانی که یکی از بنیان گذاران موسیقی ملی ایران به حساب میآید. او سالها تکنواز پیانو در برنامه گلهای رنگارنگ بود. مرتضی محجوبی در محافل هنری ایران به نام مرتضی خان و یا مرتضی خان محجوبی معروف است.

حسین یاحقی، آهنگساز، نوازنده ویولن و کمانچه و رهبر ارکستر که پرویز یاحقی خواهرزاده او بود که به احترام او با نام یاحقی به فعالیت هنری میپرداخت.
حسین تهرانی، از استادان برجسته موسیقی ایرانی و نوازنده برجسته ضرب (تمبک) بود.
رضا محجوبی، نوازنده و آهنگساز ایرانی که از شاگردان مشهور او روح الله خالقی و نیز مجید وفادار (آفریننده ترانههای: گلنار، گل اومد بهار اومد، شمع شبانه) بودند.
همچنین در رابطه با تاریخچه این گورستان میتوان ابراز داشت، وقتی که علی خان ظهیرالدوله در روز سه شنبه بیست و چهارم ذیقعده سال ۱۳۴۲ هجری قمری در اثر سکته قلبی در باغ خود در جعفر آباد شمیران در گذشت، در جوار باغ خود در قبرستان عمومی که بین تجریش و امام زاده قاسم واقع بود، دفن گردید. سابقا در این محل گورستان کهنهای قرار داشت و بعدها خانقاه ظهیرالدوله نیز به همین محل منتقل شده بود. اما پس از دفن ظهیرالدوله، مریدانش، این گورستان قدیمی و خانقاه را «آرامگاه ظهیرالدوله» خواندند.
محل دفن ظهیرالدوله، درست در زیر درختی بود که داغداغان نامیده میشد و ظهیرالدوله در طی ایام حیات خود، اغلب در سایه همین درخت مینشست. وی قبل از دفن، به وسیله مولوی رشتی که بعدها خود او هم در همین جا دفن گردید، تغسیل گردید و انجمن اخوت، این قبرستان عمومی را محصور ساخته و قبرستان (ظهیرالدوله) نامیدند.
از آنجا که ظهیرالدوله مورد قبول اکثر طبقات اجتماعی بود، بسیاری از هنرمندان، سیاستمداران و دانشمندان وصیت کردند که در این آرامگاه دفن شوند و به همین جهت متولیان خانقاه و مریدان ظهیرالدوله، از جهت فروش زمینهای مقبره، عواید سرشاری بدست آوردند.
از سالهای ۱۳۴۰ به بعد دفن اموات در این مجموعه ممنوع شد و دفن افراد در سالهای ۴۰ تا ۵۰ با اجازه نامه خاص و آنهم بصورت محدود انجام میشد. آخرین تدفین درآرامگاه ظهیرالدوله در سال ۱۳۵۹ انجام شدهاست.