از جشنواره جوان راضی بودید؟ آیا به نسبت دوره قبل آن‌را کم اشتباه تر می‌دیدید؟
جشنواره هنرهاي تجسمي جوانان امسال بسيار بهتر از سال گذشته برگزار شد تعداد كشورهاي شركت كننده امسال بيش از سال گذشته بود. كشورهايي از جمله تركيه، اتريش، سوئد و ... در اين جشنواره شركت كردند.
امسال شكل برگزاري جشنواره نيز متفاوت از سال گذشته بود جشنواره هنرهاي تجسمي جوانان كه تقريبا هر سال بسيار بي‌نظم برگزار مي‌شد امسال بسيار منظم‌تر برگزار شد.
همچنين فضاي كاري بازتر و شور و شوق شركت كنندگان بيشتر بود. امسال به آيين آغازين جشنواره نرسيدم اما آيين پاياني برعكس سال قبل از نظم خوبي برخوردار بود.
داورها هم كماكان همان داوران سال گذشته بودند البته با اندكي تغيير. با وجودي كه انتظار داشتيم جوايز رشته كاريكاتور بيش از حد كنوني باشند اما به نسبت سال گذشته جوايز بيشتر و متناسب‌تر به نظر مي‌رسيد.
البته اين جشنواره نيز مانند ساير جشنواره‌ها مخالفين و موافقيني داشت. از سوي برخي تحسين و از سوي برخي مورد انتقاد قرار مي‌گرفت.
به عنوان مثال فردي كه سال گذشته برگزيده بود و امسال دوباره برگزيده نشد به داوري اعتراض كرد. البته هيچ مسابقه‌اي وجود ندارد كه همه شركت كنندگانش از نحوه برگزاري رضايت داشته باشند. هر كس مقام نياورد انتقاد مي‌كند و افرادي كه مقام كسب مي‌كنند مدعي هستند كه توانايي خودم سبب شد تا مقام كسب كنم.
یادم می‌آید موضوع جشنواره کودک نیز در همان زمان مسابقه تغییر کرد. در جشنواره جوان هم این تغییر صورت گرفت. این تغییر به چه سبب است؟
امسال موضوعات را تغيير داديم چرا كه ممكن است شركت كنندگان با دانش قبلي در جشنواره حضور يابند به عنوان مثال پرتره‌هاي خود را آماده كنند البته اين تصور من بود.
موضوع كاريكاتور چهره و هم كارتون موضوعي را كه بي‌ارتباط با موضوع جشنواره نبود اندكي تغيير داديم البته شركت كنندگان از توان كافي براي خلق اثر برخوردار هستند به هر صورت مجموعا كيفيت آثار خلق شده در سطحي مطلوب بود.
با توجه به اين كه داور جشنواره جوان هستيد تصور شما از كاريكاتوريست‌هاي نسل بعد چيست آيا آنها به اندازه نسل پيش از خود حرفه‌اي هستند و آيا ميتوانند جايگاه ايران را در سطح جهاني حفظ كنند؟
در حال حاضر چندين جشنواره نوجوان و جوان به صورت دوره‌اي برگزار مي‌شوند. جشنواره‌هايي از جمله جشنواره جوانان، جشنواره نوجوانان، جشنواره مسلمانان دنيا از جمله اين جشنواره‌ها است. قطعا سطح آثار دوره‌هاي قبل با دوره‌هاي اخير قابل مقايسه نيست.
بسياري از هنرمندان كاريكاتوريست اكنون بيش از ۲۵ سال سن دارند و همين موضوع سبب مي‌شود ديگر قادر به شركت كردن در جشنواره نباشند اما هنوز تعداد زيادي از جوانان در اين رده سني وجود دارند. بسياري از اين هنرمندان را هر سال در جشنواره گرگان ملاقات مي‌كنم و از ديدار دوباره‌شان خرسند مي‌شوم. برخي هم به سبب كسب مقام‌هاي متعدد ملي و بين‌المللي برايم آشنا هستند و بارها نامشان را شنيده‌ام. همين جشنواره‌ها زمينه‌اي براي كشف استعدادهاي انهاست. اين جشنواره را به فال نيك مي‌گيرم به هر حال نسل نوجوان و جوان اميدهاي آينده كاريكاتور محسوب مي‌شوند.
در ميان اين افراد هيچ ارتباط مستمر و دوستي سالم برقرار است. كاريكاتوريست‌هاي جوان با هم در ارتباطند و يكديگر را در جريان اخبار و اطلاعات روز دنيا قرار مي‌دهند. چنين فضايي در هر هنري بسيار مورد پسند است اما در همين حين ميان بزرگان كاريكاتور گاه به گاه اختلافاتي شايع مي‌شود كه ناراحت كننده است و تا آن روز نمي‌توان گفت كه از فضاي كاريكاتور رضايت محض داريم. تا چند سال قبل كاريكاتوريست‌هاي پيشكسوت ارتباط نزديك و دوستانه‌تري با هم داشتند اما اين يك دستي مدتي است كه خدشه‌دار شده است.
شرایط اشتغال در میان کاریکاتوریست‌ها مطلوب هست؟ به نظر می‌رسد تعداد مطبوعات ما با تعداد کاریکاتوریست‌ها در توازن نیست. این موضوع تا چه حد صادق است؟
بزرگنمايي يا به عبارتي غلو است اگر بگوييم كاريكاتوريست‌ها جايي براي شغل ندارند. تعدادي از آنها در بازار كار به فعاليت مشغول‌اند. مهم اين است كه كاريكاتور جايي وسيع براي رقابت است. قطعا رقابت در اين رشته بسيار است و افرادي كه بهتر كار مي‌كنند هميشه خواهند توانست صاحب شغل باشند.
هرچند تعداد كاريكاتوريست‌ها بسيار زياد است. اما مجله‌ها و روزنامه‌ها ميتوانند از ظرفيت بالقوه آنها استفاده كنند. پيش از انقلاب كمتر كسي مي‌توانست در جرايد و نشريات كار كند اما اكنون بسياري از تصويرگران در نشريات كار مي‌كند. اگر فعاليت در هر نشريه بر مبناي اصالت استوار باشد و كاريكاتوريست اجازه انتقاد داشته باشد در اين حوزه مشكلي نمي‌بينم.
وابستگی کاریکاتوریست‌های جوان به جشنواره به این حرفه آسیب نمی‌رساند؟
بسياري از كاريكاتوريست‌ها وابسته به جشنواره هستند. از يك ديدگاه مي‌توان اين موضوع را خوب ارزيابي كرد. چرا كه كاريكاتوريست‌ها مايه افتخار خود و تمام كاريكاتوريست‌هاي ديگر سرزمينشان خواهند بود. اما حكايت به اينجا ختم نمي‌شود. تعداد ثابتي از كاريكاتوريست‌ها به طور دائمي در جشنواره‌ها موفق به کسب رتبه‌هاي برتر می‌شوند و صاحب آثار برگزيده هستند. اما اين تعداد همان‌طور كه گفتم ثابتند يعني تعداد مشخصي از كاريكاتوريست‌ها كه از نظر سطح كاري برجسته هستند، هميشه جايزه‌ها را از آن خود مي‌كنند و در نتيجه كسب مقام شامل حال همه كاريكاتوريست‌ها نيست
كاريكاتور تا چه حد به حمايت‌هاي دولتي نياز دارد؟
نه در واقع كاريكاتور به واسطه ارزش‌هاي هنري خود به حمايت خاصي نيازمند نيست تنها نياز ما در مسائل مربوط به برنامه‌ريزي‌هاي كلان است تمام رخدادهايي كه بايد در سراسر ايران مورد برنامه‌ريزي قرار گيرد و قائم به شخص نيست يعني نمي‌توان آنها را به صورت فردي اداره كرد نيازمند برنامه‌ريزي براي دولتي است. اين كه در استان‌ها همه افرادي كه در اين حوزه فعاليت مي‌كنند افرادي ثابت هستند جشنواره‌ها را پيگيري مي‌كنند و نمايشگاه‌هايي برگزار مي‌كنند در واقع عملكرد شهرستان‌ها قائم به شخص است. اما در تهران به حمايت‌هاي دولتي نياز داريم اما نياز به دولت به برنامه‌ريزي ختم مي‌شود و در موارد ديگر بايد به شيوه كار و هنر خود متكي باشيم هنرمندان كاريكاتوريست در هنر خود بيرقيب هستند و تنها كسي كه نياز به حمايت دولتي دارد جرايد هستند.
در شرايطي كه به يكباره روزنامه و يا نشريه‌اي مجوز انتشار خود را از دست مي‌دهد نمي‌توان به راحتي انتقاد كرد كاريكاتور كشيد چرا كه كاريكاتور رسالت انتقاد از وضع كنوني را دارد.
بايد شرايط پذيرش انتقاد مهيا باشد اين تنها درخواست ماست اما نبايد كاريكاتوريست‌ها را محدود كرد. چرا كه ما هم مانند همه انسان‌ها گاه اشتباه مي‌كنيم. بايد مسير آزمايش براي هنرمندان و اهالي مطبوعات فراهم باشد. اما محدوديت‌ها نبايد سبب شوند كه هنر دچار ركود شود در واقع بايد انتقادپذير باشيم و از خطا كردن نترسيم.
البته براي رسيدن به چنين آرماني زمان زيادي لازم است اما در شرايط كنوني كار ديگر نمي‌توان كرد.
جشنواره برای یک کاریکاتوریست مطلوب‌تر است یا چاپ اثر در جراید؟
در واقع وسيع‌ترين امكان براي ديده شدن اثر يك كاريكاتوريست مطبوعات است. در واقع آثار چاپ شده در رسانه‌هاي مكتوب از آثار نمايشگاهي مخاطب بيشتري دارند. اگر تيراژ وسيع و تعداد زياد بازديد كنندگان اين رسانه‌ها را با توجه به تعداد رسانه‌هاي مكتوب بررسي بكنيم و تازه اين نكته را به خاطر بياوريم كه روزنامه به خانه‌های مردم راه می‌یابد و تمام اعضاي خانواده آن كاريكاتور را مي‌بينند متوجه مي‌شويم كه اثرگذاري يك كاريكاتور چاپ شده در مطبوعات قابل مقايسه با كاريكاتورهايي نيست كه در يك جشنواره به نمايش در مي‌آيند.
چرا كه يك جشنواره ساليانه يا دو سال يكبار برگزار مي‌شود اما يك رسانه مكتوب هر روز و با هزاران تيراژ تعداد زيادي از مخاطبان را در بر مي‌گيرد.
گفتگو: مینا عبدی
