مقدمه
هنر فعالیتی است که زیبایی را نمودار می سازد و سعی دارد آن را در درون انسان وارد سازد و رغبتی در ما پدید اورد که حاصل آن عروج روحی ،‌احیای عواطف و تلطیف روان خواهد بود تا در سایه آن فضایل اخلاقی تثبیت و پستی ها و رذایل ریشه کن شوند .
براین اساس کار هنر از یکسو پاسداری ارزشهای انسانی ، ارتباط و انتقال مبانی زیبایی و زشتی ، درست و نادرست و از سوی دیگر رسوخ دادن مبانی فکری در ذهن ، پروراندن اندیشه و آشکار ساختن حقایق درونی و تفسیر از طبیعت از طریق آثار حسی است .


 هنر دینی
هنر چون اسلحه ای محکم  در دست مومنان است که دارای قدرت تحول انگیزی و دگرگون سازی است افراد را می تواند به حرکت در اورد و به تلاش و جنبش وادارشان سازد.
• هنر راستین جهت دهنده است .
• افراد را به سوی لایتناهی حرکت و پرواز می دهد
• هنر راستین متعهد و مسئول است در برابر جریانات اجتماعی
• در برابر ظلم و ستم بی تفاوت نمی ماند
• آدمی را در برابر ستمکاران و استثمارگران به حرکت وامیدارد
• هنر راستین در صدد پرکردن خلاء های اجتماعی است
• هنر راستین ما را در شکوفا ساختن استعدادهایمان یاری می دهد
• هنر متعهد می کوشد که بیابد آدمی در چه راهی و چگونه به سعادت می رسد
• هنر متعهد آفرینندگی ایجاد می ند ،‌عشق به خدا محبت به مردم را در دلها زنده می کند .
• خشم ها و نفرت ها را از میان بر می دارد
• هنر متعهد موجب خلاقیت است و نهان پنهان را آشکار می سازد
پس باید گفت خصایص هنر دینی عبارتند از : ارائه برنامه یا عملکردی که دارای خصایص زیر باشد:  خلاقیت ،‌هشیار بخش ،‌بیدار کنندگی ، سازندگی ،‌جهت دهی ، اعتلا بخشی ، ایجاد روح قوی ،‌ شجاعت و شهامت ،
‌زنده کننده تمایلات به اوج گیری و فرو نهادن قید و بندها
جلوه هایی از هنر متعهد
• هنر مقاومت : در برابر شداید و دشواریها  و در مواجهه با صحنه های سخت زندگی
• هنر سکوت : در دل هزاران سخن دارد ولی برای حفظ مصالح سکوت می کند
• هنر نرمش : با نرمش در عین قدرت می توان راه را ادامه داد
• هنر مبارزه : گاهی هدف در خطر است و تنها راه مبارزه است
• هنر ایثار : گاهی با ایثار می توان رسیدن به هدف را میسر کرد
• هنر حرکت زیرکانه : به هنگام اشتغال و سرگرمی دشمن به برنامه های خاص از فرصت سود جسته و در طریق تقویت هدف کوشید.
• هنر عفو : در عین قدرت و در اوج هیجان بر احساسات غلبه کردن
توانمندی هنر متعهد
• آئینه تحولات است
• جوابگوی نیازهاست
• متاکی به رعایت ضرورت هاست
• موید حیات اخلاقی است
• با شعور دینی تطابق دارد
• حذف کننده خرافات است
• موجه وحدت است
• شرف آفرین است
 
هنر در فرمایشات مقام معظم رهبری


هنر عبارتست از کیفیت بیان و اداء یک مطلب به شکلی زیبا و ظریف و توام با ذوق  0000 در هنر اصل این که آن هنرمند یک پیام و مقصود و مضمونی در ذهن داشته باشد و بخواهد آنرا به مخاطبین خودش تعلیم بدهد و به ذهنها و دلها برساند و در آن رسوخ بدهد و دوم اینکه این کار را با ظرافت و زیبایی و بصورت جاذبه دار انجام دهد که این را ما هنر می گوئیم ( روزنامه جمهوری اسلامی 21/10/64)


محتوای حقیقی هنر باید روح تقوی و طهارت را در انسانها زنده کند و ما که از هنر استفاده می کنیم باید مواظب باشیم که آن خنجر تیز آبدیده هنر در ما  آن حقیقت و جوهر ارزشمند تقوی را در هم نشکند و نابود نکند ( همان منبع )


هنر در صورتی ارزش دارد که یک محتوایی داشته باشد و یک چیزی را بیاموزد خطی را که مردم آن را تعقیب می کنند روشن می کند در کل برای سعادت و رستگاری مردم یک عامل باشد این هنر را هنر متعهد می نامند ( مجله پیام انقلاب 4/3/1359)


حافظ شیرازی تنها هنرمند نیست بلکه معارف بلندی نیز در کلمات او وجود دارد این معارف فقط با هنرمند بودن بدست نمی آید بلکه پشتوانه ای فلسفی و فکری لازم دارد ( فصل نامه هنر دینی شماره 8 )


کار هنر با محتوی پایان نمی یابد قالب نیز ارزش بسیار دارد ظرف نازیبا مظروف زیبا را زشت جلوه می دهد ( پیام رهبری به کنگره شعر و ادب 26/6/63 )


هنرمند هم در فرم و قالب هنر خود و هم در قالب مضمون تعهد دارد ( فصلنامه هنر دینی شماره 8 )


هر ایده ،‌اندیشه و انقلابی که در قالب هنر نگنجده ماندهی نخواهد بود ( جمهوری 12/3/64)



شاخص های هنر اسلامی
شناسایی هر پدیده ای از طریق تعیین شاخصه و ارزیابی آن پدیده از تعیین معیار و استاندارد مسیر است. هنر نیز از این قاعده مستثنی نیست ، هنر دینی حوزه ای وسیع از هنر است . هنگامی هنر حادث شد می توان با توجه به شاخص ها آن را مورد شناسایی قرارداد .
با توجه به تحقیق انجام شده شاخص های هنر دینی عبارتند از :
• باورهای اسلامی ( اعتقاد ، ایمان و یقین به فرامین و دستورات اسلام و قرآن و اهل بیت )
• قداست بخشیدن به آرمان ها و اهداف مکتب اسلام
• ایجاد کننده روح تعهد و مسئولیت پذیری
• امیدواری به خداوند
• اعتقاد به ولایت و تأسی به اهل بیت (ع)
• داشتن بینش سیاسی و اعتقاد به مبارزه و ستیزه جویی با کفار و منافقین
• داشتن روحیه امر به معروف و نهی از منکر ( دعوت به خوبیها و نهی از زشتیها )
• اعتقاد به جاودانگی دین اسلام
• اعتقاد به جاودانگی انسان بعد از مرگ ( نمایش بعد جاودانی انسان )
• تقویت روحیه ایثارگری در جامعه ( روح حماسی )
• ایجاد روحیه شهادت طلبی ( تصویر پردازی از شهادت و شهید )
• مبارزه با اسراف و مصرف گرایی
• بالا بردن روحیه کار و تولید
• مبارزه با فقر و فساد و تبعیض
• زنده نگه داشتن یاد شهداء
• نمایانگر وحدت و هماهنگی خدا ، انسان و طبیعت
• دعوت به فطرت
• نمایانگر بندگی خدا و آزاد کردن انسان از بندگی غیر خدا
• داشتن زبان مردمی
• دعوت و تشویق به ارزشهای انسانی و الهی
• بیانگر فرهنگ تشیع
• بیدار کردن عواطف و احساسات انسانی
• ایجاد کننده شادابی و سر زندگی
• تفکر بیدار کننده تفکر
• ایجاد کننده روحیه و انگیزه
• احساس موثر بودن
• درهم شکستن آداب و رسوم و سنت هایی که برخلاف تعلیم اسلام و سد راه گسترش اسلام است و جانشین کردن آداب و رسوم اسلامی


 





 


دکتر جعفر رحمانی