در مورد انقلاب و تئاتر انقلابي ،با توجه به اين كه رشد کمي و کيفي تئاتر مذهبي در سال‌هاي اخير چشمگيرتر بوده است،مي توان گفت همه هنرها ، به خصوص تئاتر، بزرگترين نقش را در آگاهي عمومي و زمينه سازي براي انقلاب ها ايفا مي كنند . پيش از انقلاب اسلامي،‌ تئاتر مذهبي آهسته آهسته و کم رنگ از سوي برخي از هنرمندان کشورمان پيگيري مي‌شد كه اين حرکت خودجوش كه در آن دوران به هيچ وجه سفارشي نبود، پس از انقلاب اسلامي ايران، از طريق مساجد، کانون‌هاي فرهنگي مذهبي،‌ مدارس و بسيج و سپاه و حوزه هنري تبليغات اسلامي پيگيري شد وتوانست به رشد كمي بسياري دست پيدا كند.

در اين دوره زماني، مطرح شدن مسايل مذهبي ملاک بود و تئاتر، راهي بسيار مناسب براي آموزش احکام و فرامين ديني به عموم بود. بنابراين تئاتر مذهبي آغازين پس از انقلاب، کاملاً ساده و آموزشي بود تا در فضاي مذهبي باز آن زمان، هر آن‌چه پيش از انقلاب ممنوع شده بود به عنوان شعائر مذهبي در اختيار عموم قرار دهد.

در زمان جنگ، باورهاي مذهبي مانند ايثار،‌ جهاد، ‌شهادت و ...جزء مضامين تئاترهاي مذهبي شدند، تا از اين طريق آدم‌ها براي حضور در جنگ آمادگي ذهني و رواني بيشتري پيدا کنند. تعداد اين آثار زياد بود و در هر مدرسه و مسجد و جبهه‌اي مي‌شد اين نوع کارها را با حضور رزمندگان،‌ دانش‌آموزان،‌ دانشجويان و غيره ديد. اين نوع تئاتر،اثري ساده مردمي شده بود و در بين توده‌ها به دنبال اهداف انقلابي و تبليغي بود و رفته رفته با پايان گرفتن جنگ از رونق افتاد. اما هنوز هم رگه‌هايي از آن را در تئاتر دفاع مقدس مي‌بينيم، که شايد اين بار سادگي و آموزشي بودن و تبليغي شدنش جزء آسيب‌هاي آن به شمار آيد. اما روزگاري جزء لاينفک آن تئاترها به شمار مي‌آمد.


مي توان برداشت كرد كه پيشرفت در همه چيز به خصوص هنر، نتيجه تحولات مثبت جامعه و انقلابهاست كه هنر تئاتر نيز از اين جريان برخوردار مي شود.تئاتر انقلابي،مذهبي،دفاع مقدس و ... پس از پيروزي انقلاب اسلامي به اوج شكوفايي خود دست پيدا كرد.البته هميشه تئاتر متاثر از يك جريان سياسي اجتماعي نيست بلكه گاهي خود تئاتر نيزمي توانند جريان ساز باشد،كه در طول تاريخ پس از انقلاب ،شاهد اين گونه آثار بوده ايم.
ارائه دادن تعريفي مشخص براي تئاتر كاري بسيار دشوار است به دليل اين كه تفاوت در هويت انقلاب ها، ما را در ارائه يك تعريف واحد از تئاتر انقلاب دچار مشكل مي كند اما در يك تعريف كلي مي توان گفت كه تئاتر انقلاب، تئاتري است كه بر مبناي بستري سياسي، فلسفي و ايدئولوژيك نقش خود را در آگاهي بخشي ، تبيين اصول انقلاب و ترويج انديشه هاي انقلاب در بستر مبارزه جويانه ايفا مي كند.
پس از گذشت ساليان متمادي از انقلاب ها مي توانيم به معيارها و شروطي براي انقلابي بودن تئاتراشاره كنيم. شرط اول و از همه مهمتر اين گونه آثار،وجود نيروهايي است که ضرورت انقلاب را ايجاد كند ودر مقابل آن ها نيروهايي كه براي بروز اشكال در كار گروه اول اعتراض كنند به طوري كه امكان مصالحه بين دو نيروي ياد شده وجود نداشته باشد.
اگر تئاتربه معني واقعي در جامعه اي وجود داشته باشد و مردم آن جا قابليت هاي آن را بشناسند و در كنار آن ها هنرمنداني معتقد و متعهد به انقلاب حضور داشته باشند،تئاتر انقلاب مي تواند از رشد كمي و كيفي بيشتري برخوردار شود.


چيزي كه در اين ميان ايجاد مشكل مي كند اين است كه اکثرمتون نمايشي انقلابي بر اساس تجربيات ذهني خود هنرمندان است و شناخت دقيق ازانقلاب و انقلابيون که چند لايه و پيچيده هستند به وجود نيامده كه اين امر مي تواند لطمه اي بزرگ بر پيكر اين گونه تئاتري وارد كند.
حضور انجمن تئاتر انقلاب و دفاع مقدس به مديريت حسين مسافرآستانه در ميان ساير انجمن هاي تئاتري در ايران كه داراي كانون هاي متفاوتي است و پشتيباني آن ها از تئاترهاي دفاع مقدس و انقلابي، كمك قابل ملاحظه اي براي هنرمندان تئاتري است كه علاقمند به دنبال كردن اين گونه تئاتري هستند و مي تواند راهگشاي بسياري از موانع و مشكلات هنرمندان باشد و آن ها را در جهت بالا بردن سطح كيفي آثار كمك كند.

منبع: برنا