حاشیه ای بر نمایشگاه عکس های گنجینه موزه هنرهای معاصر؛
عکس آئینه ای مستند از جهان معاصر
نمایشگاهی از نخستین عکس های تاریخ عکاسی در موزه هنرهای معاصر تهران برپاست. ازینرو در یادداشتی کوتاه به عکاسی و جایگاه آن نگاهی دوباره می افکنیم.
تاريخ : پنجشنبه ۲۶ آبان ۱۳۹۰ ساعت ۱۱:۲۲
عکاسی در دامن علم متولد شد، با صنعت پیشرفت کرد و سپس با هنر آمیخت. این فن در طول مسیر رشد و شکوفایی خویش ، بنا بر شرایط ، جایگاه و وظیفه ای متغییر داشته است؛ و همان طور که در ابتدا عکاس جای طراح و نقاش را در روزنامه ها و مجلات خبری گرفت، به مرور زمان و با پیشرفت تکنولوژی، تلویزیون همان نقش را برای عکاسی بازی کرد. همان گونه که عکاسی تنها مسیر نقاشی را به سویی دیگر تغییر داد، تلویزیون نیز باعث شد تا عکاس با فراغ بال به کنکاش های تصویری جدیدتری در دنیای واقعی بپردازد. به جای مستند سازی با چشمهای تیزبین دوربینش زوایایی از زندگی را تثبیت و منتقل کند که تا کنون دیده نشده و بدین ترتیب دریچه ای نو به واقعیت بگشاید.
امروزه صدای شاتر دوربین، در گوشه وکنار زندگی روزمره چنان طبیعی و آشناست که سخت است، تصور دورانی که ثبت یک قسمت از دنیای واقعی به سالها تجربه ی استاد کاران و نیز مدتها زمان برای بازنمایی آن لحظه، لازم بود. و این داستانی است که ابتدای نا معلوم آن به هزاران سال قبل باز می گردد، به انتهای تاریک غارهای باستانی.
” همان گونه که عکاسی تنها مسیر نقاشی را به سویی دیگر تغییر داد، تلویزیون نیز باعث شد تا عکاس با فراغ بال به کنکاش های تصویری جدیدتری در دنیای واقعی بپردازد. “
و همین نشان از نیازی غریزی ست که نوع بشر را در هر دوره ی زمانی و در هر موقعیت مکانی به ثبت تصویر وا می داشت.
به تصویر کشیدن آرزوها، ترسها و دانشها و انتقال آن به آیندگان، آرمانی ست کهن. تلاشی که بشر را به طراحی، نقاشی، خط، و سرانجام عکاسی رساند.
و حقیقتا نیز نمی توان تاریخ عکاسی را به دویست سال گذشته محدود کرد که عکاسی به واقع از دیواره ی غارها آغاز گشت و بشر مشتاقانه به تلاش خود در این مسیر ادامه داد؛ تا آنجا که توانست از تلاشهای سالیانه اش برای ثبت ناکامل بخشی از دنیای بیرون، به ثبت عین به عین آن در کسری از ثانیه برسد. اکنون عکاسی چنان با لحظه لحظه ی زندگی انسان گره خورده است که بی شک تصور دنیای بدون عکس دشوار و حتی غیر ممکن می نماید.
به علاوه عکاسی مادر سینما و تلویزیون محسوب می شود، دو مقوله ای که هر کدام موجد ابعاد جدیدی در زندگی کنونی بشر هستند، به گونه ای که در دوران جدید سیاست، اقتصاد و تجارت، آموزش، ارتباط و بسیاری دیگر از مهمترین وجوه اجتماع انسانی، اهداف خود را از طریق این سه مجرا به پیش می برند. و بنا براین بایسته است که در قبال خوش خدمتی های این فن آمیخته با هنر، هر از چند گاهی زمان و مکانی به مرور دوباره ی سالهای پیدایش و افراد و حوادث مؤثر در این زمینه تخصیص داده شود. ایده ای که مدتی است موزه ی هنرهای معاصر تهران به آن ترتیب اثر داده است و در اقدامی برای اولین بار نمایشگاهی از عکسهای موجود در گنجینه ی موزه که روند تحولات تاریخی عکاسی را نشان می دادند، برگزار کرده است.
هرچند پیش از انقلاب مجموعه ای از این عکسها به نمایش در آمده بود و تعدادی از این عکسها در کتابی تحت عنوان عکاسی ابداعی به چاپ، و پس از انقلاب هم در سال ۱۳۸۶ صمدیان در نمایشگاهی با عنوان "چشم درون " تعدادی از عکس
” عکاسی مادر سینما و تلویزیون محسوب می شود. “
های این گنجینه را به نمایش در آورده بود، اما برای اولین بار است که این مجموعه ی ارزشمند به صورت کامل در معرض دید عموم قرار می گیرد. و کم نظیر بودن این مجموعه چنان است که تاکنون هزاران نفر،از داخل و خارج کشور برای بازدید آن جذب شده اند.
چیدمان این نمایشگاه مبنی بر تاریخ عکس هاست و دسته بندی خاص و یا موضوعی را در بر نمی گیرد، اما می توان گام به گام با پیشرفت عکاسی موضوعاتی مشابه را در برهه های مختلف زمانی مشاهده کرد، که از پرتره ها و وقایع اجتماعی سالهای آغازین پیدایش عکاسی شروع می شود و در ادامه به ذهن گرایی و پیکتوریالیسم(تصویرگرایی) اوایل قرن بیستم می رسد و سپس با بروز خشکسالی در آمریکا موضوع اصلی عکسها به سمت مستند سازی و واقع گرایی سوق پیدا می کند. و در انتهای نمایشگاه به عکسهایی می رسیم که غلبه دوباره ذهن گرایی و مکاتبی چون سوررئالیسم را نشان می دهد. و به دلیل اینکه تمامی عکسها پیش از انقلاب خریداری شده اند، سیر نمایشگاه با عکسهای دهه ی ۷۰ میلادی متوقف می شود.
همچنین مجموعه ای از ادوات و ابزار عکاسی مربوط به محمد علی جدیدالاسلام در جای جای نمایشگاه بر غنای آن افزوده است. علاقه مندان می توانند برای بازدید از این گنجینه ی پر ارزش تا ۲۱ آذر ماه به موزه ی هنرهای معاصر تهران مراجعه نمایند.