این رمان به دلیل جنس موضوع، زمانی که به ناشر سپرده شد با مشکلاتی در جهت گرفتن مجوز مواجه گردید؛ به واقع موضوع «زوال کلنل» ماجرای یک سرهنگ ارتشی است که در سالیان مصادف با انقلاب اسلامی با جریانات خاصی از جانب فرزندانش مواجه می‌شود.
«زوال کلنل» در سال ۱۳87 برای نخستین بار به نشر چشمه سپرده شد و این ناشر کوشید تا برای این اثر مجوز نشر اخذ کند اما وزارت ارشاد در انتشار این اثر اندکی تامل یا به عبارتی تعلل نمود؛ تعلل وزارت ارشاد سبب شد تا این اثر به سرعت به زبان‌های دیگر ترجمه شود کمااینکه بهمن نیرومند اقدام به ترجمه آن به زبان آلمانی کرد و بالافاصله پس از آن «زوال کلنل» در سوییس منتشر شد.
تلاش برای انتشار این اثر به طور همزمان در ایران و سایر کشور‌ها ادامه داشت تا اینکه اداره کتاب به صراحت از بحث ممیزی آن خبر داد و کتاب همچنان در لیست انتظار انتشار باقی ماند؛ در اهمین اثنا وزارت ارشاد لیستی از اصلاحات کتاب را به ناشر ارائه داد که بالغ بر ۶۱ مورد اصلاحات بود و مولف به سبب تمایل به انتشار کتاب در ایران به ناچار لیست اصلاحات را در اثر خود اعمال کرد اما در نهایت باز هم این تعامل به در بسته خورد و لیست اصلاحات تازه وزارت ارشاد دست مولف را بسته گذاشت.
در سالیان اواخر دولت دهم موضع مشخصی از جانب وزارت ارشاد نسبت به انتشار این اعلام نشد و رویه در پیش گرفته شده برای آن مدارا با شرایط به صورت کجدار مریز بود تا جاییکه بهمن دری معاون فرهنگی وقت، در نشست هفته کتاب جمهوری اسلامی به صراحت از عدم لزوم انتشار «زوال کلنل» در ایران خبر داد و دلیل آن را انتشار این اثر در خارج از کشور دانست.
این در حالیست که هرکتابی که به زبان اصلی یک کشور نگارش می‌یابد باید در همان کشور منتشر شود اما بهمن دری به تسامح یا تعمد این عبارت را به کار برد که «این کتاب چون در خارج از کشور منتشر شده است، ضرورتی ندارد در ایران منتشر شود، البته یک نسخه از کتاب را به من هم داده‌اند که بخوانم.» این مسئله سبب انتقاد مولف کتاب شد؛ زیرا او تمام تلاشش را کرده بود که کتاب نخست در ایران منتشر شود و انتشار این اثر در خارج از کشور به معنای عدم تمایل نویسنده از انتشار این اثر در ایران یا موضع خاصی از جانب او نبود.
اما سرگذشت این کتاب در خارج از کشور جالب‌تر از فراز و فرودهای آن در ایران بود چراکه انتشارات یونیون زوریخ «زوال کلنل» را با عنوان «کلنل» در سال گذشته منتشر نمود؛ این اثر پس از آنکه با استقبال گسترده‌ای در اروپا مواجه شد به عنوان کاندیداتور در جوایز متعدد ادبی خوش درخشید لیکن متاسفانه این جریان سبب ایجاد حواشی نامتعارفی در نهادهای دولتی شد.
مسیر انتشار این کتاب در خارج از کشور با چنان توفیقی ادامه یافت که در سال گذشته پتردیل در انگلستان آن را ترجمه کرد و این کتاب نامزد جایزه بهترین ترجمه کتاب آمریکا شد.
«زوال کلنل» همچنان در مسیر خود جاری بود تا اینکه چندی پیش به عنوان سه نامزد نهایی جایزه «یان می‌خالسکی» سوییس انتخاب شد که برنده اینجایزه، ۵۰ هزار فرانک علاوه بر انتشار کتاب را در کارنامه خود به ثبت می‌رساند که قرار است نتایج نهایی اینجایزه در ماه نوامبر اعلام شود.
به نظر می‌رسد «زوال کلنل» و «طریق بسمل شدن» در دولت یازدهم راه‌های منعطف تری در مسیر انتشار داشته باشند زیراکه نقاط عطفی از جانب وزیر ارشاد در این باب دیده شده است و از آنجا که محمود دولت آبادی یکی از بهترین نویسنده‌های تاریخ معاصر ایران است شایسته است تا درباره آثار او تاملی ویژه صورت پذیرد و در جهت انتشار آن تعاملی صحیح بین وزارت ارشاد با نویسنده برقرار شود.
مریم خاکیان
