به گزارش هنرنیوز،صد و سی و هفتمین جلسه گفتمان‌های نقد معماری و شهرسازی با عنوان «باززنده سازی میدان توپخانه» راه‌گشای احیای مرکز تاریخی.- فرهنگی تهران به همت انجمن صنفی «مشاور معمار و شهرساز» و جامعه‌ی «مهندسان معمار ایران » و با ارائه طرح مذکور توسط «مهندسین مشاور آمود» عصر دوشنبه، پنجم خرداد در خانه هنرمندان برگزار شد.
مهندس سعید سادات نیا - مسئول طرح باززنده سازی میدان توپخانه – دراین جلسه گفت: این پروژه سه بار طی ۲۰ سال گذشته طراحی شده و به کمسیون ماده ۵ در شورای عالی معماری و شهرسازی رفته است. در مرحله آخر با تغییراتی که در سازمان زیباسازی شهرداری بوجود آمد یک تیم راهبردی متشکل از مهدی حجت، سید محمد بهشتی، سید محسن حبیبی، اسکندرمختاری،جهانشاه پاکزاد،کوروش گلکار و...بیانیه چشم‌اندازی را طراحی کردند تا مشاور آمود طرح باززنده سازی میدان توپخانه را بازبینی کند.
وی با بیان این که سه بار طرح باززنده‌سازی میدان امام( توپخانه) توسط شرکت آمود طراحی شده است،افزود: ابتدا شکل تاریخی و عناصر ارزشمند و خاطره‌انگیزی آن بررسی شد و از کمسیون ماده ۵ مصوبه گرفت اما مخالفت‌هایی با توجه به تغییر نگرش دنیا در مرمت شهری بوجود آمد که عنوان می‌کرد دوره این گونه بازسازی‌ها گذشته است.
این معمار با اشاره به حضور تیم جدید در سازمان زیباسازی،نگاه جدید آنها و بیانیه‌یی در حمایت از طرح تشریح کرد: بر این اساس طراحی شهری در محدوده میدان توپخانه انجام شد تا با نگاه امروزی میدان را مهمترین حلقه اتصال و ورود به محدوده‌های تاریخی- فرهنگی تهران بداند تا شاید احیا آن گام بسیارمهمی در احیا محوطه‌ها و مجموعه‌های مرکزی تهران به عنوان پیاده رو‌های یا محوطه‌هایی با الویت پیاده در مرکز پایتخت باشد و بتواند پذیرای گردشگران شود و بدین ترتیب از حالت کاسبکاری و شب مرگی شدید آزاد و احیا شود.
سادات‌نیا با اشاره به وجود ساختمان‌های تاریخی ارزشمند فراوان که اثر بهترین معماران جهان و ایران در این قرن است، افزود: ساختمان بانک مرکزی، بانک ملی، سینگر، پست و تلگراف و ساختمان‌های محدوده میدان مشق، کاخ گلستان تا بازار،ساختمان بانک ملی بازار، کارهای استاد سیحون در پارک شهرکه بسیار ازشمندند به همراه خانه‌های تاریخی همگی تلفیقی از معماری تاریخی ایران است. اینها شناسنامه معماری ما در دوران قبل از ورود مدرنیزم و ابتدای مدرن بوده و نشان می‌دهد که ما چگونه توانستیم در این دوره با این تغییرات برخورد منطقی داشته باشیم و معماری منسجمی بر جای بگذاریم .
او ادامه داد: بر این اساس، اندیشه‌ی نو را برای باززنده سازی میدان توپخانه طراحی کردیم که در حقیقت ورود به این میدان حس ورود به یک مرکز تاریخی- فرهنگی شهر را القا کند. همان مرکزی که دریچه به شهر مدرن هم بوده است و در دوره خودش نخستین گام‌ها را به طرف مدرن شدن از همین خیابان‌های لاله زار، حافظ، سعدی و فردوسی برداشته است. و شهر تهران توسعه مدرنش به سمت خیابان انقلاب و دانشگاه تهران و... از اینجا آغاز کرده است.
سادات‌نیا اظهار کرد: ما یک پیشنهاد در کلیت حصار ناصری ارائه کردیم که ترافیک عبوری حذف شود. البته برنامه میان‌مدتی است و با سرعت قابل اجرا نیست.
وی با بیان این که در این طرح حلقه‌هایی از حصار ناصری تا حصار طماسبی بوجود آوریم،تأکید کرد: پیشنهاد ما این است که حصار طهماسبی کامل پیاده رو شود و فقط اورژانس و دسترسی‌های محلی باقی بماند. در حد فاصل حلقه‌های وارد شده از حصار ناصری تا طهماسبی هم میدان‌هایی بوجود آید که این میدان‌ها مراکز تفریحی- فرهنگی باکیفیتی شود که فضاهای زندگی در آن شکل بگیرد.
این معمار با اشاره به این که در طرح ابتدایی باززنده‌سازی میدان توپخانه برخورد تندی با ساختمان مخابرات داشته، افزود: با نگاه جدید ما این ساختمان را به عنوان نماد جدید معماری مدرن در ایران پذیرفتیم. باید گفت به لحاظ معماری نیز بنای مذکور توسط دفتر فرمانفرماییان به خوبی ساخته شده و نمادی از معماری بین‌المللی درآن دوره است.
او گفت: بنابراین فقط باید کاربری آن را تغییر داد چرا که با تغییرات عجیب و غریب در حوزه مخابرات ما دیگر به ساختمانی با چنین کاربری احتیاج نداریم.
وی افزود: پیشنهاد ما تبدیل آن به یک مرکز دیجیتال است. تا جوانان ۲۴ ساعته بتوانند در آن ارتباطات جهانی و دیجیتال داشته باشند. درست مانند یک کافی‌نت اما در ابعاد وسیع.
او توضیح داد: در ضلع شمالی به جای بلدیه قدیم، پیشنهاد بازسازی دوباره آن ساختمان را به عنوان « خانه شهر» داریم. این بنا دوطبقه در زیر زمین و دوطبقه در بالای زمین با توجه به ضوابط میراث فرهنگی ایجاد می‌شود. و از طبقه ۲- آن به مترو راه دارد.
وی ایجاد کافه کتاب و سالن اجتماعات ۴۰۰ نفره، موزه کتاب و سایر موزه‌ها را از دیگر برنامه‌های اجرایی در این بنا دانست که قرار است از طریق آن میدان توپخانه از شب مرگی رها شده و به یک حس تعلق برسد.
او گفت: این اقدامات باید به گونه‌ای باشد تا مردم احساس کنند حیات تهران قدیم و حس تعلق خاطر در میدان بوجود آمده است. و حلقه اتصالی بین بخش تاریخی- فرهنگی پایتخت با سایر نقاط شهر بوجود آمده است.
سادات نیا توضیح داد: دروازه‌ها را به صورت نمادین و ساده در جای خود خواهیم گذاشت. در حقیقت با یک معماری ابتدایی مدرن قرار است حلقه‌یی ارتباطی بین معماری قدیم دوره تاریخی قاجار به قبل با معماری مدرن احساس شود تا بتوان حس این تحول معماری در تهران را القا کرد. و با ورود شهروندان حس احترام به محیط شهری بوجود آید و نسبت به آن احساس تعلق شود.
سادات نیا در بخش دیگری از سخنانش به چگونگی رسیدن به این طرح پرداخت.
او با اشاره به این که ۲۰ سال پیش با آغاز نابسامانی‌های جدی در تهران این مسأله را مطرح کرد که ارزشهای تهران کجاست، افزود: تهران دارای دو حصار است که از دوره شاه طهماسب باقی مانده و تاریخ ۴۰۰ اخیر تهران را در برمی‌گیرد. اما بستر تهران بیش از ۸ هزار سال تمدن از ری تا نظرآباد و از لواسانات تا قیطریه دارد چرا که جایی که زلزله خیز و دارای آب است و امکان یکجانشینی را فراهم کرده است.
او ادامه داد: حصار نخست تهران حصار شاه طهماسبی است که محدوده‌ی آن در زمان این شاه برای سکونت پسندیده شد و پس از فروپاشی ری برای اولین بار در اینجا شهری بنا شد. به مرور یک سری باغات و فضاهای اطرافش گسترش یافت که در دوره دوم یعنی قاجار با پایتخت شدن این رشد رو به افزایش نهاد و در حکومت ناصرالدین شاه این گسترش به حدی رسید که منجر به شکل‌گیری حصار دوم ) حصار ناصری)یا همان دروازه‌ها و خندق شد.
وی با اشاره به این که این محدوده شناسنامه تهران و در برگیرنده ارزشهای تاریخی و فرهنگی آن است، گفت: طی این ۲۰ سال با شهرداری، سازمان زیباسازی، سازمان میراث فرهنگی قرادادهایی جهت ارائه این طرح از سوی شرکت آمود منعقد شد.
او با اشاره به پیاده‌راه‌های پیشنهادی و اجرای آن در محدوده این حصار و بیرون اضافه کرد: البته بهتر بود به جای پیاده‌راه محدوده امام حسین به شهدا این طرح در خیابان لاله‌زار انجام می‌شد تا کمک بیشتری به اجرای طرح محدوده تاریخی می‌شد.
مسئول طرح باززنده سازی میدان توپخانه گفت: در گام بعدی پیشنهاد دادیم این محدوده را از ترافیک عبوری نجات دهیم. البته این پیشنهادات کلی بوده و رسماً پذیرفته نشده است. هرچند آقای قالیباف در جلسه‌ای گفتند این فکرخوبی است اما عملاً نه پروژه مشخصی دارد و نه به جایی نرسیده است.
وی تشریح کرد: این محدوده شامل ارزشها، خاطرات،باغ‌ها، سفارتخانه‌ها، میدان‌ها، بویژه در مرکز بازار، میدان ارگ،پارک شهر، کاخ گلستان است که در بخش شمالی محدوده ارزشمند میدان مشق، لاله‌زار و در سمت غرب پاستور و پادگان حر و طرف شرق مسجد سپهسالار و محوطه مجلس،باغ نگارستان و میدان بهارستان را در بر می‌گیرد و محور خوبی برای پیاده راه‌سازی است.
او بیان کرد:به هر حال پیشنهاد اولیه ما بر روی این منطقه ۱۸ سال پیش تدوین و روی میدان توپخانه، حسن آباد و بهارستان، پارک شهر ، میدان مشق و بازار متمرکز شد.
وی با اشاره به تلاش برای نجات این محدوده از آزمندی بساز و بفروش‌ها افزود: در یکی از طرح‌ها پیشنهاد کاربری قطار سبک شهری با کمک مشاور خارجی را دادیم که بعدها شهرداری قطار لاستیکی ساده را جایگزین کرد.
سادات نیا به اجرای طرح پیشنهادی دیگری درمحدوده تاریخی تهران اشاره کرد و گفت: آغاز احیا میدان حسن آباد از سال ۷۱ و ۷۲ ، نیز کاری دشوار بود چرا که اجرای طرح مترو کاملاً این میدان را از بین می‌برد. بنابراین زیرگذری در محدوده خیابان حافظ ایجاد کردیم. بانک ملی را که روزگاری دفتر فروغی بوده به عقب برگرداندیم، از شیشه‌هایی با رنگ خنثی نیز در محیط بهره گرفتیم تا میدان خاطره‌انگیز هشت گنبد دوباره احیا و نقشه‌های مترو و دسترسی به آن هم اصلاح شد.
او توضیح داد: متأسفانه در این پروژه کف سازی و گسترش آن به سمت محوطه اطفائیه،تمکیل موزه آتش نشانی، مرمت ساختمانی از سیحون و تغییر کاربری آن، احیا ساختمان دوران رضاشاه در اطفائیه و ایجاد آتش‌نشانی جدید با تغییر کرباسچی – شهردار وقت تهران- متوقف شد.
سادات‌نیا در باره میدان توپخانه نیز با اشاره به بازبینی ایستگاه مترو و تبدیل دو خروجی به پنج تا، تصریح کرد: محوطه‌های جنوبی را آزاد و راهی به بازار بازکردیم. همچنین خروجی به سمت سردر غورخانه باز شد.
وی افزود: احیا محوطه غورخانه و ترغیب سازمان بازنشستگی برای خرید زمین‌های اطراف و آزادسازی محوطه آن و پروژه تبدیل میدان مشق به موزه ملی که فاز نخست آن به اتمام رسید از دیگر برنامه‌های این طرح بود که متأسفانه با تغییر مدیریت آقای بهشتی پروژه ناتمام ماند و خوشبختانه ظاهراً در دوره جدید دوباره صحبت‌هایی در مورد آن مطرح است.
