با عدم ارسال پرونده ثبت محور تاریخی- فرهنگی اصفهان به یونسکو، فرصتی استثنایی برای ثبت همزمان ۳۹۹ اثر تاریخی و ثبت بلندترین محور تاریخی به طول ۶ کیلومتر به نام ایران از دست رفت. پس از تغییرات مدیریتی در اداره میراث فرهنگی اصفهان، با وجود وعده‌های محسن مصلحی، سرپرست این اداره و مسئولان وقت پرونده محور تاریخی– فرهنگی مبنی بر ارسال این پرونده در موعد مقرر به یونسکو، این امر تحقق نیافت و پرونده ای دیگر جایگزین آن شد و فرصت دفاع، پیگیری و رفع موانع موجود جهت تکمیل پرونده نیز از حامیان و دوستداران آن گرفته شد. گزارش‌های منتشر شده در رسانه‌ها طی یک ماه و نیم گذشته نشان می دهد که پس از علنی شدن تغییر مدیریت سازمان متولی این امر، یعنی اداره میراث فرهنگی اصفهان، بسیاری از سازمان های مردم نهاد، نهادهای خصوصی، مراکز دانشگاهی و به عبارتی دیگر بیشتر کارشناسان مستقل با این تغییر به مخالفت برخاستند و اعلام نمودند که این تغییر مدیریت درست یک ماه مانده به ارسال پرونده ثبت محور تاریخی، ضربه جبران ناپذیری بر پیکره آن وارد آورده و مانع از تحقق آن خواهد شد.

اما علویان صدر، معاون سازمان میراث فرهنگی در اوایل دی ماه سال جاری، خبر اتمام ۹۵ درصد از مراحل پروژه و در نتیجه آن برنامه ریزی دقیق مسئولان مربوطه برای ارسال پرونده در اواخر دی ماه سال جاری را اعلام کرد ولی متاسفانه ۵ درصد مراحل باقی مانده که بنابر سخنان وی مستلزم همکاری نهادها و سازمان های مرتبط با این محور نظیر شهرداری ها، تمامی ادارات آب، برق، گاز و ... در ارائه اطلاعات مورد نیاز بود تا بتوان پلان مدیریتی محورتاریخی – فرهنگی اصفهان را در موعد مقرر تدوین نمود، به علت عدم همکاری پاره‌ای از نهادها میسر نشد. هرچند که علت اصلی را باید در یک ماه توقف و تعلل در روند پروژه در طی مدت زمان خروج مدیر سابق و انتصاب سرپرست جدید جستجو نمود.

به این ترتیب در زمانی که سرپرست و معاون میراث فرهنگی اصفهان به مخالفت با اکران فیلم نقش نهان دل‌مشغول بودند، پرونده‌ای دیگر جایگزین پرونده محور تاریخی- فرهنگی شد و به همین سادگی فرصت طلایی ثبت همزمان ۳۹۹ اثر واجد ارزش از ایران و ثبت طولانی‌ترین محور تاریخی – فرهنگی – طبیعی جهان با طول بیش از شش کیلومتر ، به یک باره از دست رفت و به منافع ملی و محلی شهروندان ایرانی و اصفهانی و همه دوستداران میراث فرهنگی در سراسر جهان، در عرصه میراث فرهنگی و گردشگری لطمات جبران ناپذیری وارد آورد. کارشناسان برخی از این منافع را به شرح زیر برمی شمرند:

۱- امکان استفاده از تجربیات کارشناسان جهانی در حفظ این آثار.

۲- همکاری برای به روزرسانی اطلاعات تمامی کشورها از ارزش‌های فرهنگی – تاریخی و گردشگری این آثار.

۳- فراهم آورن بستر مناسب برای جلب گردشگران از سراسر جهان که منافع اقتصادی بسیاری برای کشور دارد.

۴- معرفی شهر و بناهای واقع در محور فرهنگی- تاریخی به بیش از سی زبان مختلف در رسانه‌ها و پایگاه‌های اطلاع رسانی بین المللی.

۵- تبدیل این محور به نقاط امن در زمان جنگ، چرا که به همه جهانیان تعلق دارد.

۶- از لحاظ داخلی نیز توجه بیشتر دولت و مردم، افزایش کیفیت حفاظت، فراهم سازی زمینه های بهتر و بازتر برای پژوهش و ...

رییس دانشگاه هنر اصفهان درباره اهمیت ثبت این محور گفت: «ثبت جهانی محور فرهنگی تاریخی اصفهان این فرصت را فراهم می‌کرد تا پس از گذشت سال‌ها این محور مجددا به محور توسعه شهری اصفهان تبدیل شود.»

مظفر افزود: «پس از ثبت جهانی محور فرهنگی – تاریخی، مجموعه عناصر قرار گرفته در این محور به عنوان بخشی از تاریخ و تمدن جهان محسوب می‌شد و با توجه به اینکه برای اولین بار در کنار محور فرهنگی – تاریخی، محور طبیعی نیز ثبت می‌شد، این اقدام اعتبار و حیثیت اصفهان و ایران را در زمینه میراث فرهنگی در سطح جهان بالا می‌برد.»

رییس دانشگاه آزاد خوراسگان نیز با اشاره به ضرورت ثبت محور تاریخی اصفهان گفت: «اگر مناطق تاریخی و باستانی جهان را بررسی کنیم به طور قطع هیچ شهری را نخواهیم یافت که در یک محور تاریخی فرهنگی آن حدود۴۰۰ اثر تاریخی با ویژگی‌های منحصر به فرد وجود داشته باشد چون در محور فرهنگی تاریخی اصفهان آثار شاخصی مثل مجموعه دولتخانه صفوی، میدان تقش جهان، پل‌های تاریخی سی و سه پل، خواجو، مارنان و شهرستان قرار دارد که هر کدام به تنهایی خود واجد شرایط ثبت به عنوان عناصر خاص معماری و شهرسازی در فهرست آثار جهانی یونسکو هستند همچنان که میدان نقش جهان و باغ چهلستون در حاضر به عنوان عناصر خاص معماری شهر اصفهان در این فهرست قرار دارند.»

احمد علی فروغی افزود: «ثبت محور فرهنگی تاریخی اصفهان به طول شش کیلومتر به عنوان بزرگترین محور فرهنگی - تاریخی جهان می‌توانست در معرفی و اعتبار بخشی شهر اصفهان و ایران در حوزه میراث فرهنگی بسیار تاثیر گذار باشد.»

اکنون که جریان پرونده محور فرهنگی- تاریخی اصفهان با وجود همه وعده‌های محسن مصلحی و ناصر طاهری معاون این اداره، به انحراف کشیده شد و به یونسکو ارسال نشد، این پرسش مطرح است که چه کسانی، به چه علت و با چه انگیزه ای چنین ضربه ای را بر پیکره شهر اصفهان وارد نمودند و حال چه دلیلی برای توجیه کارشکنی های خود دارند؟ آیا پرونده محور تاریخی – فرهنگی اصفهان طی سال‌های آینده به یونسکو ارسال می‌گردد یا سال آینده نیز به بهانه‌ای دیگر دوباره این فرصت از اصفهان گرفته می‌شود؟ آیا عدم ارسال این پرونده به یونسکو، دست شهرداری اصفهان، سازمان قطار شهری، و شرکت‌های پیمانکاری را برای انجام پروژه‌هایی که بافت تاریخی را به شدت تهدید می‌کنند، باز خواهد گذاشت؟ 

شاهین سپنتا