نشست مطبوعاتی بررسی دستاوردهای سفر نویسندگان به عتبات صبح امروز با مهدی قزلی مدیر بنیاد ادبیات داستانی، ابراهیم زاهدی مطلق معاون بخش داستان بنیاد، مصطفی محدثی خراسانی، مجید قیصری اعضای کاروان نویسندگان در سفر عتبات و حسین سیدی مترجم و نویسنده در سالن کنفرانس بنیاد برگزار شد.
در آغاز این نشست، مهدی قزلی مدیر بنیاد ادبیات داستانی با تاکید بر اینکه ثبت تجربه نویسندگان از سفرهای گونانگون اعم از زیارتی و غیر آن، از وظایف ذاتی بنیاد ادبیات داستانی است گفت: تلاش بنیاد بر این است تا هنرمندان و به خصوص نویسندگان را برای ثبت تجربیات خود از رهگذر سفر به مناطق مختلف اعزام کند.
وی پشت میز نشینی را از دردسرهای حوزه ادبیات خواند و گفت: همواره بر آن بوده ایم تا ادبیات را کاربردی تر و زنده تر ارائه کنیم. جدا کردن نویسنده از اتاق کار و توجه دادن او به نکات پیرامونی بنای اتخاذ این تصمیم بود.و گاهی باید نویسنده را در جریان اوضاع و احدال پیرامونش قرار داد که سفر می توانست گزینه خوبی برای راهبردی کردن این تصمیم باشد.
وی با بیان این مطلب افزود: وقتی بحث عتبات علیات مطرح شد و عتبات اعلام آمادگی کرد تا اسنادی برای بازنویسی در اختیار نویسندگان قرار ‌دهد من مخالفت کردم و نظرم این بود که دلیلی ندارد بهترین نویسندگانمان را بفرستیم که درباره مصالح و عملکردها گزارش بنویسند چراکه معتقد بودم اهالی قلم خودشان می دانند چه کنند و موارد را احصاء و شهود می کند و می نویسند.
قزلی با شاره به اینکه بنیاد ادبیات داستانی در حال حاضر آمادگی دارد در صورت فراهم شدن زمینه ها از سوی اعضای تیم مذاکره هسته ای نویسندگانی را به آنجا اعزام کند، اظهار داشت: این اتفاق از سلسله اتفاق هایی است که ما دوست داریم برای نویسندگان و شاعرانمان رقم بخورد و با تجربیات غیر ادبیاتی مواجه ادبیاتی داشته باشند، برخی را منتظر پیشنهاد هستیم و برخی را خودمان پیشنهاد می دهیم. برای مثال بازدید یکی از این پیشنهادها بازدید از بزرگترین پایانه نفتی دنیا توسط چند نفر از نویسندگان ما بود که با همکاری شرکت فلات قاره و چند شرکت دست اندرکار نفت انجام شد و آنها توضیحات خوبی دادند که مشغول به چه کاری هستند و از دوران مختلف همچون ایام جنگ و غیر از آن گفتند. همانجا برخی نویسندگان به تکاپو افتادند و ایده هایی را درباره نگارش گزارش این بازدید مطرح کردند.
وی با تاکید بر اینکه هدف بنیاد این است که برنامه هایی از این دست رها نشود و مستدام باشد گفت: این برنامه تا بدانجا برای ما مهم بود که گفتیم اهالی رسانه ها نیز بیایند و مطالب را از زبان بازدیدکنندگان بشنوند. موضوع فقط سفر نیست بلکه دستاوردهای بعد از آن مهم است. به نظر من همانطور که اهالی رسانه نقش اطلاع رسانی دارند نویسندگان و شاعران ما نیز می توانند با تفاوت هایی در زبان و عمق، نقش رسانه داشته باشند.
در ادامه این نشست زاهدی مطلق مطلق در خصوص پیشنهاد ستاد بازسازی عتبات برای اعزام نویسندگان توضیح داد: ستاد بازسازی عتبات به دنبال انعکاس مثبت که از کتاب «پنجره های تشنه» بر آن شد تا در این طرح اقدام به اعزام نویسندگان کند تا بازسازی اماکن متبرکه در عراق انعکاس خوبی پیدا کند. ما نیز از این طرح استقبال کردیم.
درباره برنامه اعزام اهالی قلم کربلای معلا توضیح داد: ستاد بازسازی عتبات اعلام آمادگی کرده است هر کدام از شاعران و نویسندگانی را که همراه ما بودند به مدت یکماه در عتبات اسکان خواهد داد تا شرایط پژوهش، بازنگری و نوشتار برای نویسندگان و شاعران فراهم باشد.
زاهدی مطلق همچنین درباره رویکرد نوشتار از وقایع مهم گفت: زمانیکه زلزله بم اتفاق افتاد عکاس روزنامه همشهری بهترین عکس خبری جهان را از این رویداد گرفت اما هیچ اثر داستانی شاخصی از آن موقعیت عجیب خلق نشد با اینکه میشد بهترین آثار از زلزله بم نوشته شود. ما رویکردی که نسبت به اعزام نویسندگان به عراق داشتیم هم همین بود که به آنها صرفا سازه ها را نشان ندهیم بلکه آدمها و چیزهایی را نشان بدهیم که قابلیت تبلور در شکوه نوشتار را دارند.
در ادامه این نشست محدثی خراسان شاعر کاروان بازدید کننده از عتبات ضمن تقدیر از حرکتهای خوب بنیاد ادبیت داستانی گفت: لازم میدانم از بنیاد ادبیات داستانی به خاطر این اقدام هوشمندانه تشکر کنم. قراردادن اهالی قلم اعم از شاعران یا نویسندگان در معرض دغدغه هایی که به یک ملت ربط پیدا می کند کار بسیار ارزشمندی است و یکی از وجوه ادبیات انقلاب اسلامی این است که از آنجا که اصلی ترین مخاطبان آن مردم هستند و پرداختن به دغدغه آنها بسیار اهمیت دارد حال چه دغدغه ای بزرگ تر از عتبات که در دل مردم جای دارد و با وجود آنها هم پیوند است.
وی با بیان این مطلب افزود: سفربرای ما گشوده شدن افق هایی بود که به هیچ وجه نمی شد آنها را با شنیده هایی که تا کنون داشتیم تجربه کرد. قرار گرفتن در آن کوران و مرکز ثقل ارادت و محبت برای خود من منشا تحول بود. نکته مهم این است که در طول تاریخ بسیاری از ایرانیها خیلی ها به عتبات عالیات رفتند و تلاش هایی چه به شکل گمنام و چه پادشاهان ما که نام آنها هست مثل ناصرالدین شاه در آنجا داشته اند. وجه تمایزی شرایط فعلی در آنجا این است که به دلیل مشارکت ملت ایران گویی تمام مردم ایران آنجا حضور دارند و در واقع متولیان بازسازی عتبات عالیات یک ملت هستند و در تک تک آجرها و سنگهایی که آنجا چیده می شود احساس می شود که ملات آنها محبت و اردات مردم است چراکه هرگز در طول تاریخ به این شکل که یک ملت برای بازسازی عتبات بسیج بشود وجود نداشته است و هرکسی با هر توان مالی اگرچه به قدر یک اسکناس هزار تومانی در این واقعه مهم دخیل است. حاصل اتفاقی که در آنجا می افتد واقعه ای را رقم خواهد زد که در طول تاریخ ایران و اماکن متبرکه اتفاق خجسته و بی سابقه خواهد بود.
وی بازسازی عتبات را دارای ابعاد وسیع فرهنگی و هنری برشمرد و از ساخت نماهنگی با شعری در این باب خبر داد و گفت: قطعا هر هنرمندی می تواند با نگاه عظیمی به این محیط نگاه و این عظمت را منعکس کند. پس از بازگشت از سفر عتبات تصورم این بود که می شود در قالب شعری که قابلیت موسیقی داشته باشد یک نماهنگ برای این حرکت بزرگ ساخته شود و این عظمت را نشان دهیم . نشان دادن وجه تمایز این دوره از مشارکت ایرانیان در بازسازی عتبات نشان دادن حضور یک ملت است و این نماهنگ می تواند انگیزه مشارکت مردم را از لحاظ مادی و معنوی انگیزه ارتقا بخشد . طرح هایی را بدین منظور در ذهن دارم و در حال توسعه آنها هستم.
در ادامه مجید قیصری نویسنده اعزام شده به عتبات گفت: این سفر و شکوه بازسازی عتبات برای خود ما حیرت انگیز و شوک آور بود؛ اینکه یک نهاد و ستادی از نویسندگان و شاعران دعوت می کند که وارد این کار بشوند هم به آن اضافه شد. قریب به ده سال که این فعالیت عظیم شروع شده است و انتقادی که از جانب نویسندگان مطرح میشد این بود که شما چرا دیر به نگارش درباره این حرکت بزرگ اقدام کردید با این حال همین الان هم می شود آثار درخشانی از این واقعه تولید کرد.
این نویسنده با اشاره به خاطرات خود از این سفر تصریح کرد: در عتبات عالیات هر نقطه ای از حرم را که دست بگذاری اعم از مسجد یا بقعه متبرکه ستاد وارد شده و از کف محل شروع کرده اند به کار بازسازی و از تجربیات قبلی استفاده شده و کار و هنر جدیدی در آنجا خلق شده است. به هر حال کار به حدی بزرگ است که از تصور ما خارج است. ای کاش چنین حرکتهای در تاریخ و به خصوص زمان صفویه با بازسازیهای عظیم هنرمندانه صورت میگرفت تا امروز مکتوب آن در دسترس ما قرار داشت.
قیصری با اشاره به نقش هنر ایرانی در تمام وجوه بازسازی عتبات تصریح کرد: همه هنرها در آنجا درگیر هستند. از این هنرها به کرات عکسبرداری و فیلم برداری شده است اما اثر مکتوبی در این باره باقی وجود ندارد. در گذشته همواره به صورت یک زائر به آنجا رفته بودم ولی اینبار به عنوان یک نویسنده ایرانی رفتم و با این نگاه به عتبات پرداختم. هرکجای حرم پا میگذاشتم ردی از ایرانیت ما از قبل از صفویه و در آن دوران صفویه وجود داشت و یک ایرانی را دچار احساس غرور می کرد. هر استانی از ایران مسئولیت بخشی از تدارکات کار بود و به طور کل هنر کشور درگیر این واقعه عظیم بود. وجود اشعار فارسی بر سردرهای عتبات خطاطان عراق را تشویق به رقابت با هنرمندان ایرانی کرده است و این نشان میدهد هنر ایرانی در آنجا دارای چه شکوهی است. حرکت خوبی بود و امیدواریم منشا خیر بشود. ما در آنجا دریافتهای شخصی متفاوتی داشتیم امیدوارم که ما هم بتوانیم ادای دینی داشته باشیم.
در خاتمه این نشست حجت الاسلام سیدی که به عنوان مترجم و نویسنده با کاروان اهالی قلم در سفر عتبات همراه بود گفت: در طول تاریخ همیشه اینگونه بوده است که اوج هنر را به مقدس‌ترین وجود تقدیم می‌کردند، اوج هنر معماری، اغلب در کلیساها و مساجد دیده می‌شود و در همه جای جهان این قانون حاکم است.
وی با اشاره به جایگاه معنی و عظیم عتبات عالیات بیان داشت: جدای از هر تفکر متعصبانه ای نسبت به هنر ملی باید گفت نازک‌اندیشی ایرانیان باعث خلق آثار بسیاری شده است؛ ایرانیان همواره به بعد آرامش و سکینه قلبی در اماکن متبرکه توجه داشتند چرا که گمشده انسان امروز آرامش است، اما اگر از آن اتمسفر آرامش‌بخش بگذریم، به زیبایی‌اندیشی هایی که از جهت ساختار به تعالی این حس آرامش کمک می کنند باید توجه ویژه داشت.
وی با بیان این دیدگاه که برخی معتقدند کاری که برای رضای خدا انجام می شود را نباید تبلیغ کرد، توضیح داد: انگیزه و موتور حرکت باید برای خدا باشد کما اینکه امام حسین(ع) هم برای ثبت واقعه کربلا خبرنگارانی با خود داشت که حضرت امام سجاد (ع) یکی از آنها بود و بودند کسانیکه شمشیر در آن واقعه به دست نداشتند و قلم همراهشان بود تا لحظه به لحظه را بنویسند و این نشان دهنده هوشمندی سیدالشهدا (ع) است. لذا بیان این شکوه در عتبات نیز که ناشی از زیبایی اندیشی و زیبایی سازی است مهم و قابل تبلیغ است.