این روزها به نظر می‌رسد که نقد رسانه ملی دچار اشکالاتی است؛ از جمله اینکه در پس بسیاری از این انتقادات نوعی سوءظن و بدبینی نهفته است؛ و در نتیجه انتقادات دچار آفت‌هایی از جمله بی‌انصافی یا اغراق و سیاه‌نمایی و حتی بعضی موارد تخریب و یا تهمت‌زدن به مسئولان می‌شود. همه می‌دانیم که هیچ دستگاهی در کشور ما بی‌نقص و بدون انتقاد نیست. خواه در دولت، خواه مجلس و قوه قضاییه و خواه نهادهایی مانند صداوسیما؛ یا سایر نهادهای فرهنگی و رسانه‌ای. اما فلسفه انتقاد اصلاح است و نه تخریب یا اتهام زنی. به نظر می‌رسد که فرهنگ انتقاد منصفانه و نقدپذیری متواضعانه که مقام معظم رهبری بسیار روی آن تاکید داشته اند هنوز در کشور ما نهادینه نشده است.
در اینجا روی صحبت من بیشتر متوجه رسانه ملی است. بر هیچ کس پوشیده نیست که این دستگاه عظیم و بزرگ دارای نقاط ضعف و اشکالات بزرگی است که یک شبه اصلاح نخواهد شد. به هیچ وجه نمی‌خواهم بگویم چرا نقد شدند و قصد دفاع از رسانه ملی را ندارم و فقط برای اینکه جایگاه نقد و انتقاد با برخی رویه‌های ناصحیح مخدوش نشود؛ چند نکته ای را باید متذکر شوم؛ چرا که لازمه بهبود و رشد و ارتقاء در میدان تولید و پخش آن هم با این مخاطب میلیونی شنیدن انتقادات است. اما آیا واقعا نیت همه انتقادات اصلاح است؟ آیا با مطالعه برخی انتقادات جز سیاه‌نمایی و بعضا تخریب و اتهام‌زنی چیزی یافت می‌شود. نه تنها در عرصه رسانه ملی بلکه در تمام عرصه‌ها می‌بایستی تقوای نقد رعایت شود.
چندی پیش تعدادی از سریال تلویزیونی مانند «تا ثریا» و «شیدایی» و ... که البته بسیار پرمخاطب هم بودند به سبب موضوع و محتوا از سوی بسیاری از منتقدین به باد حمله گرفته شدند. در اینکه بعضی از این انتقادات صحیح بود و برخی صرفا نظر و سلیقه‌های شخصی برخی بود و البته برخی هم چندان درست نبود شکی نیست! ولی به هر حال یک مقام و مسئول در رسانه ملی که این انتقادات متوجه او بوده است پس از بررسی و جمع‌بندی این نظرات طی اقدامی تقاضای توقف ساخت چنین سریال‌هایی را می‌نماید. اقدامی که از یک حیث بسیار ارزشمند است و آن توجه به سلیقه‌های مختلف و انتقادات موجود و نیز احترام به نظرات مخاطبین یا کارشناسان است. حال نبایستی این اقدام به یک جنگ زرگری یا حرکت نمایشی برای فریب افکار عمومی تعبیر شود.و یا اینگونه یک طرفه به قاضی رفت که از این دو حالت خارج نیست؛یا مسئول مربوطه از اوضاع زیر دستش خبر ندارد که بعد از چندماه تذکر می دهد یا جنگ زرگری است! و در هر دو حالت هم مسئول مربوطه نالایق یا خدای ناکرده فریبکار است..! چه خوب است که همین نقد هم با رعایت اصل تقوا و البته با نیت واقعی اصلاح انجام می‌شد. این همان آفت نقدهای ماست. یعنی سوءظن و تهمت زدن.
ضمن اینکه در اینجا باید این نکته را یادآور شد که علاوه بر ادبیات نقد مذکور که دارای اشکالات اساسی بود؛ در محتوای نقد هم ایرادات اساسی وجود داشت. منتقد محترم باید بداند که معاون سیما نه تهیه کننده است، نه ناظر کیفی و نه هر مسئولیت دیگری که قبل از پخش سریال ها بتواند تمام آنها را ببیند و سپس تصمیم به پخش یا عدم پخش آن بگیرد! به هر حال هر کس اندک آشنایی با شرایط مدیریتی سیما داشته باشد متوجه می شود که نه رییس سازمان و نه معاونینش اگر تمام روز را هم به تماشای سریال ها و سایر برنامه های مربوطه بنشینند باز هم قادر به بررسی همه آنها نیستند و این مسئولیت مراکز یا کمیته ها و قسمت های دیگری در رسانه ملی است. بله، در اینکه همه مدیران از آنچه در زیرمجموعه شان می گذرد باید مطلع باشند و خبر داشته باشند شکی نیست ولی این دلیل نمی شود که اگر مجموعه ای روی آنتن رفت و حال بر اساس یک تحلیل غلط یا پیش بینی غیرواقعی و یا به هر دلیلی این مجموعه دچار اشکالاتی بود پس از صدر تا ذیل صدا و سیما زیر سوال برود.
هر چند به نظر من این امری طبیعی است که فرضا پس از بحث و بررسی یک تیم تهیه ساخت و تولید فیلم و سریال به هر دلیلی ممکن است با توجه به شرایط اجتماعی و احتمالا جمع بندی و تحلیل نظرات مخاطبین موضوع خاصی انتخاب شود و سپس با انتقاداتی مواجه شود. اصولا این امری طبیعی بوده و اختلاف سلیقه و حداکثر اشتباه نباید به دور زدن یا سوء استفاده از بیت المال تعبیر شود.
چه قدر خوب است که روی دیگر سکه هم دیده شود! اینکه پس از دریافت این بازتاب از سوی اهالی رسانه و احتمالا بخشی از مخاطبین به این نظرات و دیدگاهها احترام گذاشته می شود و اقدام جدی صورت می گیرد نباید نادیده گرفته شود. خب بدیهی است که تا نظرات و دیدگاهها و واکنش های مخاطبین و منتقدین دریافت نشود نمی توان جمع بندی خاصی داشت. چه بسا به راحتی برخی بخواهند بگوین این مختارنامه چه سریالی بود؟! سراسر حزن و اندوه و خشونت و خونریزی و خیانت و ...! باید دید هدف از ساخت این مجموعه چه بوده است! و آیا به هدف خود رسیده است یا نه. حال غرض این است که به هر حال از ساخت مجموعه‌هایی که در ابتدا اشاره شد اهدافی دنبال می‌شده است؛ اما به هر دلیلی چه محتوایی و چه شکلی؛ با نظرات مخالف برخی روبرو شده است و البته به این نظرات هم احترام گذاشته شده است. ما حق نداریم بگوییم که «شك نكنيد چندماه ديگر باز هم چنين مجموعه هايي روي آنتن مي رود و تازه بعد از پخش هم مراسم تقدير و تشكر آن برگزار مي شود!». آیا به لحاظ عقلی و شرعی و حقوقی چنین رویکردی صحیح است؟ بنده هم با تمام انتقاداتی که دارم و البته نقاط قوت و مثبت خوبی هم مشاهده نمودم که فعلا در این مجال ذکر هر دوی آنها جایز نیست، فکر نم‌کنم چنین برداشتی درست بوده باشد و این اقدام مسئولین مربوطه در احترام به انتقادات مطرح شده را تحسین می‌کنم.

محمد جواد جعفریان