به گزارش هنرنیوز؛ هم‌اندیشی تخصصی اکسپوی ۲۰۲۰ و آسیب‌شناسی معماری پاویون ایران در نمایشگاه‌های جهانی روز گذشته ۱۵ دی‌ماه با حضور علیرضا امتیاز، پیروز حناچی، ایمان رئیسی، حسین شیخ زین‌الدین و جمعی دیگر از معماران در اندیشگاه فرهنگی کتابخانه ملی برگزار شد.
علیرضا امتیاز نخستین سخنران این مراسم بود که در سخنانی گفت: غرفه سوئیس از بهترین غرفه‌های برپا شده در اکسپوی میلان بود، چرا که آنها یک روز پس از اتمام اکسپوی شانگهای چین برای حضور در اکسپوی میلان برنامه‌ریزی‌هایشان را شروع کردند. این در حالی است که ایران هنوز مشغول رفع خستگی حضور در اکسپوی میلان است و برای شروع پروژه بعدی در اکسپوی دوبی تصمیم جدی گرفته نشده است.
وی با بیان اینکه هدف از برگزاری این نشست، تصمیم‌گیری برای حضور در اکسپوی ۲۰۲۰ است، یادآور شد: اکسپوی شانگهای به لحاظ سطح برگزاری آن نسبت به سایر اکسپوهایی که تاکنون برگزار شده، با ۷۰ میلیون نفر بازدیدکننده به عنوان بزرگترین همایش انسانی در گینس ثبت شده است، اما اکسپوی دوبی با انتخاب سایتی به اندازه شانگهای در ابعاد ۴۳۵ هکتار قصد دارد بزرگترین اتفاق در میان اکسپوها باشد. این در حالی است که چین کشور بزرگی است و فقط ۱۰ درصد از بازدیدکنندگانش را خارجی‌ها تشکیل می‌دادند، اما دوبی اعلام کرده است که می‌خواهد ۸۵ درصد بازدیدکننده خارجی داشته باشد.
امتیاز درباره موضوع اکسپوی دوبی بیان کرد: اکسپوی دوبی با موضوع اتصال مغزها و خلق آثار برگزار می‌شود و این کشور مدعی است که با اتصال افکار به یکدیگر این امکان وجود دارد که مشکلات جهان را حل کنیم. همچنین مدعی شده است که اگر چه اکسپوها از سوی دولت ها برگزار می‌شود، اما دولت ها تسهیل‌گرانی هستند تا ملت ها را به نمایش بگذارند، بنابراین بستری را فراهم می‌کند تا محتوای آن را تک‌تک افراد بسازند.
این هنرمند معمار با اشاره به برنامه‌ریزی‌های دوبی برای اکسپو اظهار کرد: دوبی انتظار دارد اکسپوی آن فراتر از ۶ ماه برگزاری باشد و در واقع تبدیل به یک فیس‌بوک و اینستاگرام شود که محلی برای به اشتراک گذاشتن افکار باشد.
وی درباره دلایل دوبی برای گرفتن فرصت میزبانی اکسپوی ۲۰۲۰ توضیح داد: دوبی زمانی که قصد داشت برای رقابت در میزبانی اکسپوی ۲۰۲۰ شرکت کند، اعلام کرد که این کشور پیوند دهنده شرق و غرب است و اگر چه خودش مرکز تولید اندیشه نیست، اما می‌تواند مکانی برای این اندیشه‌ها باشد.
این مهندس معمار درباره مزایای اکسپوی ۲۰۲۰ دوبی برای ایران، گفت: این اکسپو به لحاظ مکانی نزدیکترین رویداد در طول ۱۵۰ سال گذشته است و به لحاظ ژئوپلیتیک حضور ایران در اکسپوی دوبی بسیار مهمتر از سایر اکسپوهاست، چراکه اولین بار است این اکسپو در خاورمیانه برگزار می‌شود و این ضرورت توجه به آن را بیشتر می‌کند. اگر این رویداد تبدیل به اتفاقی همچون فیس‌بوک شود، اهمیت آن بیشتر می‌شود چرا که نزدیک به کشور ما چنین اتفاقی رخ می‌دهد و این یک پتانسیل برای کشور ما محسوب می‌شود.
پیروز حناچی سخنران بعدی مراسم بود که به ذکر نکاتی درباره اکسپوها پرداخت و گفت: اکسپوها در دنیای امروز یک فرصت تلقی می‌شوند، هم برای جامعه جهانی که به اصلی‌ترین شعارهای جامعه بشری بپردازد و هم برای میزبانان یک فرصت محلی برای توسعه فراهم می‌آورد.
وی با اشاره به غرفه ایران در اکسپوی ۲۰۱۵ میلان یادآور شد: از تجربه حضور در اکسپوها باید کار کردن در مقیاس جهانی را بیاموزیم و با این تناسبات آشنا شویم. غرفه ایران از این لحاظ نقص‌هایی داشت، چرا که فقط ایران را معرفی کردیم و پیامی برای اکسپو نداشتیم.
وی افزود: سابقه و پیشینه معماری ما حرفی برای گفتن دارد، اما ما می‌توانیم هم آن را بهتر معرفی کنیم و هم با موضوع اکسپو کار را ارائه کنیم.
حناچی با اشاره به اینکه حضور ایران در اکسپوی میلان بهتر از دوره‌های قبل بوده است، ادامه داد: در این اکسپو غرفه‌های قزاقستان، آلمان و فرانسه بسیار قابل تأمل بود به خصوص قزاقستان که اسمی در دنیا نداشته است، اما غرفه آن، حس کشوری را داشت که آماده جهیدن است. شاید به این دلیل که در میان‌دوره یعنی بین اکسپوی شانگهای و میلان، میزبان بوده است.
وی با انتقاد از تغییر در روند حضور ایران در اکسپوها بیان کرد: سال ۲۰۱۱ قرار بود که کیفیت حضور در اکسپو را بالاتر ببریم و برای اولین بار مسابقه معماری برگزار کردیم. اکنون این انتقاد به دولت تدبیر و امید وارد است که باید به همین مسیر احترام می‌گذاشت و آن را ادامه می‌داد. البته دولت نیز توجیهاتی در این زمینه داشت که من آنها را می‌پذیرم اما در جامعه حرفه‌ای این توجیهات پذیرفته شده نیست. اگر به مسابقه یا به نتایج آن اعتراض داریم شرکت نمی‌کنیم، اما دور زدن مسابقه معماری سنت حسنه‌ای نیست.
حناچی همچنین اظهار امیدواری کرد که با وجود اتفاقات سیاسی اخیر بتوانیم در اکسپوی دوبی شرکت کنیم و در پایان اضافه کرد: ما گل به خودی زیاد می‌زنیم. عربستان که باید پاسخگوی افکار عمومی جهان باشد، اکنون مدعی شده است و امیدوارم بتوانیم با این شرایط در اکسپوی دوبی خوش بدرخشیم.
در بخش بعدی این هم‌اندیشی ایمان رئیسی درباره کتاب اکسپو، جهان در پوست معماری که در این مراسم رونمایی شد سخن گفت و به نقد و بررسی آن پرداخت.
رئیسی، رویکرد خلاصه‌گویی و انتشار مقالات تألیفی در این کتاب را از جمله ویژگی‌های مثبت آن ذکر کرد و از برخی مقالات که منبع درون متنی نداشتند و عکس‌هایی بدون ذکر منبع به کار گرفته بودند، انتقاد کرد.
وی همچنین پروژه‌های این کتاب را شامل سه رویکرد گذشته‌گرا، منطقه‌گرا و آینده‌گرا دسته‌بندی کرد و توضیح مختصری درباره این رویکردها ارائه کرد.
در ادامه این نشست، اسپهبدی معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت و رئیس هیات مدیره نمایشگاه‌های بین‌المللی ایران وارد مراسم شد و درباره رویکرد دولت در این اکسپوها سخن گفت.
اسپهبدی گفت: در قوانین اکسپوها، فقط دولت ها مجاز به برگزاری آن هستند که سابقه حضور ایران در اکسپوهای بین‌المللی به دوران صدارت امیرکبیر بازمی‌گردد که برای نخستین‌بار به دستور او ایران در اکسپوی لندن شرکت کرد و بسیار موفق هم بود. در دوران پیش از انقلاب هم ایران در اکسپوهای جهانی مشارکت داشت و در دوره بعد از انقلاب به جز دوران جنگ همچنان در اکسپوهای جهانی حضور داشته‌ایم.
معاون وزیر با اشاره به حضور ایران در اکسپوی میلان بیان کرد: در اکسپوی میلان برخلاف انتقادهایی که به ما وارد شد، حضور یافتیم و موفق به کسب رتبه دوم جهانی شدیم.
وی افزود: به ما انتقاد کرده بودند که طرح معماری شما خوب نیست و از ظرفیت معماری ایران بهره نگرفته‌اید در حالیکه ما از معماران ایرانی استفاده کرده بودیم و طرح نهایی ماحصل مشاوره تیم معماری ۵۰ نفره بود که به اجرا درآمد. روز آخر هم هیات ژوری اعلام کرد غرفه ایران در میان غرفه‌های زیر ۲۰۰۰ متر عنوان دوم جهان را کسب کرده است که این برای ما افتخار بزرگی است؛ چرا که در نمایشگاه قبلی هیچ عنوانی کسب نکرده بودیم.
اسپهبدی به کتاب «اکسپو، جهان در پوست معماری» نیز انتقاداتی وارد کرد و گفت: با احترام به همه زحماتی که برای انتشار این کتاب کشیده شده است، اما باید نکاتی در آن رعایت می‌شد. مثلا یکی از معماران اعلام کرده بود که ایران بهتر است به اکسپوی ۲۰۱۵ میلان نرود، در حالی که ما رفتیم و عنوان دوم جهانی را هم به دست آوردیم.
وی یادآوری کرد: اکسپوها صرفا پرداختن به معماری نیستند، بلکه شامل تاریخ، سنت و فرهنگ کشورهاست و معماری بخشی از کار اکسپو است.
حسین شیخ زین‌الدین مهندس معمار در ادامه این نشست به ذکر نکاتی درباره از دست رفتن فرصت‌ها اشاره کرد و گفت: وقتی شنیدم که دوبی اعلام کرده پیوند و اتصال میان شرق و غرب است تا میزبان اکسپوی ۲۰۲۰ باشد من دلم به درد آمد، گرچه دوبی کار غلطی نکرده و تلاشش را برای هدف خود انجام داده است، اما من به فرصت‌سوزی خودمان فکر کردیم چرا که تاریخ ایران نشان داده همیشه منطقه استراتژیک از نظر ارتباط میان شرق و غرب بوده است، بنابراین حرف های گسسته از واقعیت همیشه خساراتی را به کشور ما می‌زند که اگر این خسارات تکرار شود در اکسپوی دوبی موفق نخواهیم شد.
وی تاکید کرد: اگر اندازه عقلانی نداریم باید اندازه عقلایی داشته باشیم و از عقلا پیروی کنیم، همان‌طور که دوبی بدون سابقه تاریخی و فرهنگی عقلایی رفتار کرده است و ما هم فرصت تاریخی خود را با داشتن جاده تاریخی ابریشم و محل اتصال شرق و غرب به دوبی تقدیم کردیم.
شیخ زین‌الدین با بیان اینکه در آموزش باید فروتن بود به کتاب تازه داریوش شایگان با عنوان «هویت چهل تکه» اشاره کرد و گفت: به گفته شایگان ما دارای سه هویت قبل از اسلام، اسلامی و مدرن هستیم که نباید این سه هویت را در مقابل هم قرار دهیم.
وی تاکید کرد: جامعه‌ای که از دهه ۳۰ تا امروز مشغول بحث سنت و مدرنیته است علامت خطرناکی برای درجا زدن دارد. اگر طرفدار حرکت در انتهای مدرنیته یا زندگی در عمق مساجد صفویه هستیم باید گفت فرصت بزرگی را از دست می‌دهیم. بنابراین بهتر است از این سه هویت کنار هم بهره ببریم و اگرچه نمی‌توان از گذشته جدا شد، اما نباید رو به گذشته حرکت کرد.
شیخ زین‌الدین یادآور شد: ما برای اکسپوی بعدی استعداد هنری کم نداریم، اما نمی‌توانیم همه چیز را با هم داشته باشیم. پاویون ایران در میلان قدم بزرگی بود، اما باید توجه داشت که یک فرم مدرن نمی‌تواند به یک حوض کاشی برسد و این اجماع همه سلیقه‌ها ناممکن است.
علیرضا امتیاز در پاسخ به سخنان اسپهبدی بیان کرد: اگر در اکسپوی میلان دوم شدیم، در بخش معماری نبوده است بلکه در زمینه محتوا و تجهیزات داخلی دوم شده‌ایم.
تغابنی از مهندسان معمار ساکن خارج از ایران نیز یادآور شد: توان معماری ایران بالاتر از آن پروژه اکسپوی میلان است و اگر غرفه ایران با استقبال روبرو شده به دلیل این بود که اکسپو یک رویداد پاپ است، در حالی که به لحاظ معماری ساختمانی، طراحی متوسط و اجرای بد داشتیم.
اسپهبدی نیز پاسخ داد: مجری این طرح از طریق مناقصه برنده شد که ایرانی نبود و بعد متوجه شدیم بازسازی واتیکان را نیز انجام داده و مجری پاویون خود ایتالیایی‌ها نیز بوده است، اما با این حال هیچ‌گاه مدعی نبوده‌ایم که کار ما بهترین بوده است.
مهر نوشت:در پایان این هم‌اندیشی میزگردی با همین موضوع برگزار شد.
