زمانی که غرب در دوران توحش و نادانی پس از سقوط امپراطوری روم بسر می‌برد، بزرگان ایرانی که شیمی، طب، ریاضی و ادبیات و. . . را به نهایت شکوفایی خود رسانده بودند و همه چیز را به آنها یاد دادند. تمدن عظیم جهانی وامدار بزرگان زیادی از حوزه فرهنگی ایران زمین است. زمانه جالبی است تحریم علمی شده‌ایم، انگار نمی‌دانند تاریخ را نمی‌توان انکار کرد، غرب به فرهنگ غنی ایرانی مدیون است. برای مثال در سال ۱۱۳۰ در بزرگترين كتابخانه اروپا در «تولدو» يك مدرسه ترجمه ایجاد شد که شاگردان و محققان بسياري را از سراسر اروپا جذب خود كرد. علم طب اسلامي تاثير زیادی بر پيشرفت طب در اروپا گذاشت. نخستين استادان طب در دانشگاه‌هاي تازه تاسيس اروپا در قرن دوازدهم همگي شاگردان سابق دانشمندان عرب زبان بودند. «قانون»، اثر مشهورترين استاد طب ابن‌سينا، شش قرن در همه دانشكده‌هاي مهم پزشكي اروپا تدريس مي‌شد کار تا به آنجا پیش رفت که در سال ۱۵۸۷ هنري سوم پادشاه فرانسه به منظور گسترش تحقيقات پزشكي در فرانسه يك كرسي زبان عربي در كالج «رويال» تاسيس کرد.
پزشکی یکی از شاخه‌های خدمات ایرانیان به جامعه جهانی است. نفوذ دیگر علوم و حتی ادبیات ایران بر اندیشه و افکار بزرگان ادبیات اروپا و امریکا به کرات توسط خود آنها بیان شده است. در مطالب زیر می‌خواهیم به کارها و چهره‌های غربی و غیر ایرانی اشاره کنیم که روی میراث بزرگان ایرانی کار کرده‌اند، تاثیر پذیرفته‌اند و یا در معرفی آنها به هم وطنان خود و دیگران نقش داشته اند.

تواین، الیوت، گوتیه، ژید و تاثیرات خیام

خیام در جهان به عنوان یک شاعر، ریاضیدان و منجم شناخته شده‌است. هر چند که شناخت جهان از خیام پس از ترجمه شعرهای وی به وسیله «ادوارد فیتزجرالد» نویسنده انگلیسی آغاز شد. البته باید گفت که خود فیتزجرالد به‌ خاطر نخستین و معروف‌ترین ترجمه رباعیات خیام به زبان انگلیسی نزد انگلیسی زبانان شناخته شد. با این وجود بسیاری از پژوهشگران تعدادی از شعرهای ترجمه ‌شده به وسیله فیتزجرالد را سروده خیام نمی‌دانند و این امر موجب تفاوت‌هایی در شناخت خیام در نگاه ایرانی‌ها و غربی‌ها شده‌است. خیام بر بسیاری از نویسنده‌های ادبیات غرب مانند«مارک تواین» و «تی. اس الیوت» تاثیر گذاشته و به نماد فلسفه شرق و شاعر محبوب روشنفکران جهان شناخته می شود.
«جورج سارتن» پدر تاریخ علم با نام بردن از خیام به عنوان یکی از بزرگ‌ترین ریاضیدانان قرون وسطی چنین می‌نویسد:
خیام اول کسی است که به تحقیق منظم علمی در معادلات درجات اول و دوم و سوم پرداخته، و طبقه‌بندی تحسین‌آوری از این معادلات آورده‌است، و در حل تمام صور معادلات درجه سوم منظماً تحقیق کرده، و به حل (در اغلب موارد ناقص) هندسی آنها توفیق یافته، و رساله وی در علم جبر، که مشتمل بر این تحقیقات است، معرف یک فکر منظم علمی است؛ و این رساله یکی از برجسته‌ترین آثار قرون وسطائی و احتمالاً برجسته‌ترین آنها در این علم است.
در سال ۱۸۷۵ میلادی «گارسن دوتاسی» خاورشناس معروف فرانسوی ۱۰ رباعی از خیام را به فرانسه برد، ولی یک دهه بعد کنسول فرانسه که به زبان فارسی مسلط بود ولی اشرافی بر فلسفه و اندیشه و اعتقاد خیام نداشت، او را یک صوفی معرفی کرد و تعداد زیادی از رباعیات خیام و منسوب به او را به فرانسه برد. همین بی خبری از تفکر خیام موجب شد که«تئوفیل گوتیه» شاعر و منتقد فرانسوی او را شاعری رند بنامد. نظر گوتیه نسبت به خیام و شرح و تفصیل اشعارش موجب شد که فرانسویان نسبت به این شاعر ایرانی علاقه زیادی نشان دهند.
در سال ۱۸۹۲ م. انجمن عمر خیام در لندن توسط گروهی از دانشمندان و ادیبان و روزنامه‌داران بنا نهاده شد. این انجمن تا سال ۱۸۹۳ م. سه مراسم بزرگداشت برای خیّام برگزار کرد و شرکت کنندگان در این مراسم شعرهایی در ستایش خیام خواندند. در رمان «گرگ دریا» نوشته «جک لندن» میان دوتن از شخصیت‌های اصلی بحثی در مورد خیام شکل می‌گیرد که تاثیر خیام بر این نویسنده انگلیسی را نشان می‌دهد.
«موریس بوشور» شاعر و نمایشنامه‌نویس فرانسوی، نمایشنامه‌ای را با نام «رؤیای خیام» در همان سال ۱۸۹۲ میلادی روی صحنه برده و در آن گفته بود که «من یکی از پیروان خیام هستم». همچنین«ارمان رنوو»، «آندره ژید» هم از خیام الهام گرفته اند. «دو کامارگو»شاعر اسپانیایی نیز افکار خیام را در قالب شعر نو ریخت و متن اسپانیایی آنها را در سراسرآمریکای لاتین و متن فرانسوی را در اروپا منتشر کرد. در بین دیگر شاعران فرانسه می‌توان به«ژان لاهور»اشاره نمود که رباعیات خیام را مطالعه کرده بود و البته در این راه از ترجمه‌های«ژان باتیست نیکلا» و آثاری که بوشور درباره‌ی خیام نوشته بودند، نیز بهره گرفته بود. دیگر از کسانی که از خیام الهام گرفته اند و یا به تمجید او پرداختند عبارتند از«شارل گرولو»، «ژان مارک برنارد» و «شاپلن».
در سال ۱۹۵۶ فیلمی به نام عمر خیام توسط «ویلیام دیترله» کارگردان آلمانی و در سال ۲۰۰۵ هم فیلم دیگر به نام میراث دار: افسانه عمر خیام به کارگردانی «کیوان مشایخ»کارگردان ایرانی الاصل هالیوود ساخته شد. در چند فیلم دیگر هم مانند فیلم برنده جایزه اسکار «تصویر دوریان گری(The Picture of Dorian Gray)» که با یک رباعی از خیام آغاز و همچنین پایان می‌یابد و نشان از الهام گرفتن اثر از این رباعی است یا فیلم «بی وفا» (Unfaithful) و. . . مستقیما به اشعار خیام اشاره می‌شود.
خیام بین سیاست مدارها نیز محبوب است برای نمونه «ولادیمیر پوتین» رئیس جمهور روسیه، «آبراهام لینکن» شانزدهمین رئیس جمهور آمریکا و «مارتین لوتر کینگ» رهبر سیاهان آمریکا (که در سخنرانی‌های خود از کلام خیام استفاده می‌نمود) همیشه قبل از خواب رباعیات خیام می‌خواندند.
خیام در آفریقا هم شناخته شده است بگونه ای که در تونس هتلی به نام خیام ساخته شده‌ است و در شهر آدیس آبابای اتیوپی هم رستورانی به نام خیام وجود دارد. جالب است بدانید یکی از حفره‌های ماه به افتخار خیام «عمر خیام» نامیده شده‌است.