ازآنجاكه فضاي اين ماه وحال وهواي مخاطبان، رجوع آنها را به تلويزيون ورسانه ملي بيشتر از ديگر اوقات سال مي‌سازد، از همين رو شبكه‌هاي متعدد و مختلف سيما تلاش مي‌كنند تا در اين وانفسا، مخاطبان بيشتري را دست‌چين كنند. گذشته ازاينكه، آيا اساساً اينگونه رقابت‌ها براي شبكه‌هايي كه همگي زير مجموعه يك مديريت واحد هستند، درست است يا نه؟ وآيا اين رقابت براي شبكه‌هايي كه هركدام تعريف مشخصي دارند و قراراست در رنگين كمان رسانه ملي هركدام كاركردي داشته باشند تا چه حد مي‌تواند آنها را به چشم اندازهاي پيش رو و اهداف تعيين شد‌ه‌شان نزديك و يا دور سازد؟ اما همين فضا باعث شده تابرنامه‌هاي تلويزيون در ماه مبارك رمضان زير ذره بين مردم، منتقدان و حتي مسئولان و علما قرار گيرد وكمترين دست آورد اين حساسيت‌ها، ارتقاء سطح كيفي آثار وعملكرد رسانه ملي خواهد بود.
شايد به همين دليل است كه مديران ارشد رسانه ملي نيز به اين رقابت‌ها دامن مي زنند تا فضاي حاكم بررسانه ملي در اين سال‌ها همين فضاي رقابتي باشد. رقابتي كه به دليل علاقه مخاطب به برنامه‌هاي نمايشي تنورش در سريال هاي مناسبتي ماه رمضان داغ‌تر است.
امسال شبكه‌هاي سراسري، يعني شبكه‌هاي يك ودو وسه وپنج هركدام با يك سريال ويا مجموعه نمايشي ميزبان مخاطبان خويش شده‌اند وشبكه شما نيز سريالي اختصاصي و از توليدات مراكز استان‌ها را روي آنتن فرستاده است كه به دليل پخش ديجيتالي اين شبكه و فراگير نشدن شبكه‌هاي ديجيتالي سيما شايد در مقايسه با شبكه‌هاي سراسري وآنالوگ رسانه ملي از اين ميدان رقابت جايي نداشته باشد. بااين حال درميان سريال‌هاي شبكه‌هاي سراسري هم درنگاه اول به نظر مي‌رسد رقابت اصلي در ميان اين آثار، بين شبكه‌هاي اول وسوم سيما يعني سريال «راز پنهان» و «خداحافظ بچه» باشد. دليل اين مدعا نيز به چند عامل اصلي باز مي‌گردد.
اول اينكه مجموعه «شايد براي شما اتفاق بيافتد» كه مجموعه نمايشي شبكه پنج سيماست، چند سالي‌ست از اين شبكه درحال پخش است و از اين رو مخاطب خواسته يا ناخواسته آن را در زمره كارهاي رمضاني قرار نمي‌دهد. بگذريم از اينكه متاسفانه قصه‌هاي ساده، تكراري و دست فرسود اين مجموعه، كه نمونه بارز فدا شدن جذابيت به نفع دادن پيام است، باعث شده تا مخاطب اقبالي به اين مجموعه نشان ندهد. هرچند اپيزوديك بودن، عدم استفاده از بازيگران محبوب و شناخته شده و البته زمان پخش اين سريال كه قبل از افطار است، نيز در كم مخاطب بودن اين مجموعه بي تاثير نبوده است.
سريال شبكه دوم سيما يعني سريال «چمدان» نيز از مشكل زمان پخش نامناسب آسيب ديده است. اين سريال كه در ساعات پاياني شب پخش مي‌شود، به دليل نزديك بودن به وقت سحر وترجيح مخاطبان بر استراحت دراين ساعات، بخش اعظمي از مخاطبان خود را از دست داده است. هرچند طنز ضعيف و استفاده از عوامل كهنه وكليشه‌اي جذب مخاطب نظير بهره‌گيري از بازيگراني چون مهران غفوريان وفتحعلي اويسي، در همان قالب هاي كليشه‌اي وتكراري دردل قصه‌اي كه هيچ بويي از طنز موقعيت نبرده است، باعث شده تا اين سريال چنگي به دل نزند ومخاطبان ترجيح دهند استراحت كنند تا رنج بي‌خوابي را براي ديدن اين سريال تا پاسي از شب به جان بخرند. به هرحال خسرو ملكان كه سال‌ها پيش سريال پيك سحر وتلفن مشترك او با استقبال خوب مردم مواجه شده، بايد خوب بداند كه مخاطب امروز با مخاطب دهه شصت وهفتاد تغييرات زيادي كرده است و نمي توان باهمان فرمول‌هاي دهه شصتي او را پاي تلويزيون كشاند.
در اين ميان هرچند سريال شبكه سوم سيما يعني «خداحافظ بچه» بسياري از اين مشكلات را ندارد، اما اين سريال نيز نتوانسته است مخاطبان را راضي نگه دارد. «خداحافظ بچه» در بهترين زمان، پخش مي‌شود و همه پتانسيل‌ها وعوامل نيز خواسته يا ناخواسته دست در دست هم داده‌اند تا مخاطب روي اين سريال حساب ويژه‌اي بازكند. اتفاقي كه درعمل نيافتاده است.
سريال «خداحافظ بچه» از يك مشكل اساسي رنج مي‌برد و آن موضوع وايده اصلي سريال است. هرچند موضوع بچه دارنشدن يك زوج ومشكلات آنها مي‌تواند دستمايه يك كار دراماتيك قرار گيرد، اما وقتي قرار باشد اين موضوع دستمايه سريالي قرارگيرد كه بايد درماه مبارك رمضان، آن هم درست هنگام افطار پخش شود، موضوع كمي فرق مي‌كند. ازاين واقعيت كه اين موضوع يعني نازايي يك زوج دغدغه بخش اعظمي از مخاطبان نبوده و نيست، بگذريم. بايد گفت اين موضوع وطرح آن هيچ سنخيتي با ماه مبارك رمضان ندارد. البته شايد قضاوت در اين باره باتوجه به تنها پخش چند قسمت از اين سريال بيست وشش قسمتي كمي عجولانه به نظر برسد، اما اگر هم قرارباشد باتوجه به سابقه خلافكار بودن شخصيت اصلي سريال اتفاقات ديگري در قصه بيافتد، باز هم نمي‌شود از كشداربودن سكانس‌ها، پيش رونده نبودن قصه و ريتم كند سريال گله نكرد. مشكل ديگر سريال «خداحافظ بچه» در سردرگمي آن بين طنز و ملودرام است. هرچند براساس وعده‌هاي مديران شبكه سوم سيما قراربود اين سريال، طنز باشد، اما در همين چند قسمت پخش شده هيچ نشانه‌اي از طنز بودن سريال ديده نمي‌شود و باتوجه به نوع فضاي كار اميدي هم به طنز شدن قصه در ادامه كار نمي‌رود.
بنابراين يكي از عمده دلايلي كه باعث شده تا «خداحافظ بچه» علي‌رغم پيش بيني‌ها نتواند مخاطبان خود را راضي نگه دارد، گذشته از مشكلات ساختاري و فني‌اش، عدم سنخيت موضوع آن با ماه رمضان و نداشتن هيچگونه پيام اخلاقي و ديني متناسب با اين ماه است. مسئله‌اي كه فلسفه وجودي ساخت و پخش اينگونه سريال‌ها در ماه مبارك رمضان است و بي‌شك زير پاگذاشته شدن آنها، مي‌تواند در دراز مدت، انگيزه توليد و پخش سريال‌هاي مناسبتي ماه مبارك رمضان را زير سئوال برده و عالاقه مخاطبان به ديدن اينگونه سريال ها را كاهش دهد.
دراين ميان اما، سريال «راز پنهان» وضع بهتري دارد. اين سريال اگر چه شباهت هايي با كار قبلي سازنده‌اش دارد و بازهم فلورا سام فراموشي را دستمايه كار خود قرارداده، اما به نظر مي‌رسد، باتوجه به پتانسيل هاي موجود در همين چند قسمت پخش شده، بتواند مخاطبان خود را راضي نگه دارد.
مزيتي كه سريال «راز پنهان» با ديگر سريال ها دارد، مضمون آن و همخواني‌اش باماه مبارك رمضان است وآن همان مضمون بازيابي و بازشناسي انسان است كه بي شك يكي از مهمترين دستاوردهاي ماه مبارك رمضان براي مومنين و روزه‌داران است. بنابراين مديران شبكه يك سيما با انتخاب هوشمندانه خود، توانسته اند، متناسب باحال وهواي ماه مبارك رمضان سريالي را روي آنتن بفرستند كه علاوه بر جذب مخاطب، در ارائه پيام هاي خلاقي و ديني متناسب با ماه مبارك رمضان نيز گوي سبقت را از ديگر مجموعه هاي نمايشي سيما در اين ماه مبارك بربايند.
سريال رازپنهان يك ايده جذاب دارد كه همين ايده جذاب مي تواند، اين سريال را به اميد اول تلويزيون براي جذب مخاطب در ماه مبارك رمضان بدل كند.
اين سريال زندگي تبهكاري را (با بازي عليرضا جلالي تبار) دنبال مي كند كه در اثر حادثه اي دچار فراموشي مي شود و اكنون ناچاراست براي يادآوري گذشته اش، به بازشناسي خود بپردازد. سفري اديسه وار به گذشته خويش براي اثبات اين پيام مهم كه گناه نكردن آسان تر از توبه كردن است.
اين ايده علاوه بر همخواني آن باماه مبارك رمضان، پتانسيل خوبي را براي روايت قصه اي جذاب و پركشش را فراهم آورده است تا دست كم در اين زمينه يك سرو گردن از ديگر سريالهاي مناسبتي درحال پخش سيما بالاتر باشد.
علاوه براين «راز پنهان»، در مقايسه با ديگر سريال ها از حضور بازيگران شناخته شده تري استفاده كرده است كه همين عامل نيز مي تواند مخاطب را به دنبال كردن آن متقاعد كند.
به هرحال بازهم بايد تاكيد كرد كه هنوز قضاوت درباره سريال هاي مناسبتي سيما در رمضان نود ويك كمي زود به نظر مي رسد و بايد همچنان منتظر ماند تا مشخص شود آيا پيش بيني هاي اين نوشتار به واقعيت نزديك مي شود يا ... . 


یادداشت: سید احمد آل‌آقا