پس از كتاب "دو برادر" در شرح احوال و خاطرات محمد حسين دانايي از داييهايش جلال و شمس آل احمد، اين نويسنده و پژوهشگر تاريخ معاصر، براي مطالعه در مورد تاريخ روحانيت ایران در خلال سالهاي ۱۲۵۰ تا ۱۳۵۰ شمسی، به سراغ شرح احوال پدر و پدر بزرگ خود به عنوان دو تن از روحانيون اثرگذار در تاريخ معاصر رفته و كتاب "دو شرح حال"‌ را که به زودی از سوي انتشارات موسسه مطالعات تاريخ معاصر ايران راهي بازار نشر مي شود، تألیف نموده است.

به گزارش هنرنیوز، دانايي درباره اين اثر گفت: بعد از استقبالي كه از كتاب "دو برادر" صورت گرفت، به سراغ زندگي و خاطرات پدر و پدر بزرگم، یعنی مرحومان حاج شیخ روح الله و حاج شیخ حسن دانایی رفتم تا ناگفته هايي از تاريخ معاصر ايران را در خلال روايت زندگي اين دو روحاني كه در دوران اتفاقات مهم و سرنوشت سازی همچون انقلاب مشروطه، انتقال سلطنت و فرار رضاشاه از ایران مي زيسته اند، به تحرير درآورم.

دیرپاترین و اثرگذارترین نهاد اجتماعي

وي درباره نكات برجسته اي كه در طول پژوهشهايش براي تدوین اين كتاب به دست آورده است،‌ افزود:‌ در بررسي وضعیت روحانيت در تاريخ ايران، دو نكته بسيار برجسته ديده مي شود: نکته اول این است که روحانيت، دیرپاترین و اثرگذارترین نهاد اجتماعي در ایران بوده و آثار غير قابل انكاري در لحظه لحظه و در جای جای تاریخ اجتماعی- سیاسی ایران داشته است. ‌نکته دوم، ويژگي هاي شخصيتي روحانيوني است كه در تاريخ معاصر ايران نقش آفريني كرده اند. بررسی رویدادهای تاریخی معاصر از این زاویه نشان مي دهد که در حلقه روحانيت ايران تيپهاي شخصيتي متفاوتي حضور داشته اند كه با توجه به ويژگي هاي روانشناختي خود، به گونه های مختلف و متفاوتی در صحنه هاي اجتماعي- سیاسی ایران حضور یافته اند و نقش آفرینی کرده اند و در نتیجه، طیف گسترده ای از رفتارهای سیاسی متفاوت در محیط روحانيت ایران قابل مشاهده است؛‌ اعم از برخوردها و موضع گیری های بسيار تندروانه،‌ جدي و قاطع در برابر رویدادهای سیاسی و عملکردهای سیاسیون، تا برخوردهای سرد، انفعالی، بی طرفانه و حتی بي اعتنایی نسبت به حوزه سياست و رویدادهای آن و محدودکردن قلمرو فعاليتهاي روحانیون به امور اعتقادي و مسایل شریعتی و ديانتي مردم.

روحانيت و چهار بحران

به گفته نويسنده كتاب "دو شرح حال" روحانيت ایران طي ۱۰۰ سال گذشته چهار بحران جدی را پشت سر گذاشته و پس از رویارویی با مسایل پیچیده و گذر از مسیرهای دشوار، سرانجام توانسته است بحرانهای مزبور را مديريت كند و در دهه ۵۰ به عنوان قوي ترين كنشگر اجتماعي در صحنه سیاسی کشور حضور یابد و انقلاب اسلامي ايران را در سال ۱۳۵۷ به پيروزی برساند.

بنا به تاكيد وي، نخستين بحراني كه روحانيت در این دوره اخیر پشت سر گذاشت، مسأله مشروطيت بود؛ موضوعي كه آبشخورش در تحلیل نهایی تمدن و فرهنگ غربي بود و استقرار کامل معیارها و موازین آن، با برچیده شدن یا حداقل با تغییرات اساسی در بسیاری از ساختارهای فرهنگی و تمدنی بومی ملازمه داشت و به طور خاص و مشخص، نظام اعتقادی ایرانیان و جایگاه روحانیت در جامعه ایران را دستخوش تغییر و تحول عمیق می کرد.

وي هجوم های گسترده به روحانیت در دوره استبداد رضاخاني را بحران دومي دانست كه روحانيت توانست با تحمل مرارت و با صبر قابل وصف در مقابلش بایستد و آن را پشت سر بگذارد. وی افزود: مديريت مدبرانه مرحوم آیت الله العظمی حاج شيخ عبد الكريم حائري در تأسيس و گسترش حوزه علميه قم در این رابطه غیر قابل انکار است.

دانايي بحران سوم علیه موجودیت روحانیت را ایجاد و گسترش جريانهاي چپ با گرایش های ماتریالیستی ضددینی دانست كه در دهه های بیست، سی و چهل شمسی بر فضای فرهنگی ایران سلطه داشتند و افكار روشنفكران و تحصيل كرده هاي ايراني را به شدت به سوی خود جذب کرده بودند و می توانستند به تدریج نهاد دین و دیانت را از صحنه زندگی حذف کنند و آن را به حاشیه برانند.

اين پژوهشگر تاريخ معاصر، آخرين و چهارمين بحراني را كه روحانيت طي صد سال اخير پشت سر گذاشته، جريان مدرنيته و نوگرايي در دوره سلطنت محمد رضا پهلوي دانست و افزود: در اين دوران، جامعه ايران به سمت نظام ارزشي غربي جذب شده بود و يكي از اين جذابيتها هم که مورد توجه دستگاه های تبلیغی نظام سلطنتی بود، بحث سكولاريزم و لاییستیه بود که در صورت موفقیت، به کمرنگ شدن نهاد دین و روحانیت می انجامید، اما روحانيت توانست اين بحران را هم پشت سر بگذارد و حضور اجتماعي مؤثر خود را با پیروزی انقلاب اسلامي ايران در سال ۱۳۵۷ به اثبات برساند.

كتاب "دوشرح حال"، ‌در ۴۱۰ صفحه و از سوي انتشارات موسسه مطالعات تاريخ معاصر ايران به زودي به بازار نشر عرضه خواهد شد.