سنتور بر پایه بررسی‌ها و پژوهش‌ها یکی از کهن‌ترین سازهای گستره ایران به شمار می‌رود. بررسی دیرینه گردش و تحول ساز سنتور نشان می‌دهد که این ساز طیف گسترده‌ای از سبک‌ها و مکاتب گوناگون را در سده کنونی به خود اختصاص داده، به گونه‌ای که پس از یک بررسی اجمالی، می‌توان اذعان داشت حداقل ۱۵ سبک و مکتب گوناگون و فعال در این عرصه شهره ویژه و عام‌اند. به همین بهانه با «سولماز بدری»، نوازنده سنتور، به گفتگو نشسته ایم؛ 

درباره نقش سنتور در ترکیب سازبندی اجراها صحبت بفرمایید. 

سنتور به دلیل اینکه سازی است که از نظر کوک با محدودیت مواجه است، اصولاً مشکل ساز است.کوک کردن آن زمان می برد و هر لحظه که بخواهیم نمی توان کوک آن را از دستگاهی به دستگاه دیگر تغییر داد. در نتیجه ساز مهمی از نظر امکانات و صدادهی است و سازی است که از لحاظ تکنیکی بسیار مهم است که شاید سازهای دیگر امکان اجرای یک پاساژ سریع و جمله تکنیکی را نداشته باشند در حالی که اینکار برای سنتور بسیار راحت تر است. ولی به دلیل سخت بودن کوک آن بسیاری از گروه ها را مشاهده کرده ام که ترجیح می دهند در اجراهای خود از ساز سنتور استفاده نکنند. اگر مشکل کوک سنتور نبود، می توان گفت از نظر امکانات و صدادهی جایگاه بسیار محکمی دارد. 

یعنی به دلیل مشکل بودن کوک، ترجیحاً سنتور در اجراها مورد استفاده قرار نمی گیرد؟
 
خیر اینگونه نیست. ولی من بسیاری از گروهها را دیده ام که به خاطر این مشکل سنتور از بکار بردن آن صرف نظر می کنند. سنتور جزء اصلی ترین سازهاست و می توان گفت گروهها برای اجرای خود به اولین سازی که فکر می کنند، سنتور است. ولی کسانی هم هستند که به خاطر مشکلات این ساز از آن استفاده نمی کنند. 

در رابطه با تک نوازی سنتور صحبت بفرمایید. سنتور این قدرت و توانایی را دارد که در یک اجرا به تک نوازی بپردازد. 

هر سازی اگر نوازنده آن توانایی بالا و مطلبی برای ارائه داشته باشد، می تواند به تک نوازی در یک گروه بپردازد. سنتور در یک اجرای گروهی در اولویت قرار ندارد ولی این توانایی را دارد که به تک نوازی در گروه بپردازد. 

سنتور و نوازندگان سنتور در بین دیگر نوازنده ها از چه جایگاهی برخوردار هستند؟ 

نمی توان گفت سنتور جایگاهی بالاتر یا پایین تر از دیگر سازها دارد. اینگونه قضاوت کردن اشتباه است به دلیل اینکه هر سازی جایگاه خودش را دارد ولی سنتور به دلیل اینکه صدای خیلی بلندی مثلاً نسبت به سه تار دارد، بسیار مورد پسند گروهها می باشد. معمولاً در گروهی که سنتور و سه تار و کمانچه و دیگر سازهایی با صدای بلند وجود دارند، بهتر است سازهایی که کم صداتر هستند در گروه نباشند. ولی نمی توان گفت چون سنتور صدای بلندتری دارد اولویت دارد. نوازنده است که باید تعادل صدا را برقرار کند و تعیین کند چه سازهایی هم صدا شوند و اینگونه نباشد که در یک اجرا سنتور خیلی پررنگ شود. باید در اجراها تعادل برقرار شود و همه این مسائل بستگی به نوازنده دارد. 

با توجه به مشکلاتی که کوک سنتور دارد این امکان وجود دارد که در حین اجرا از کوک خارج شود؟ 

تمام سازهای ایرانی از جمله سنتور این مشکل را دارند سنتور به دلیل اینکه سیم های بیشتری دارد، این مشکل را بیش از سازهای دیگر دارد. فشار هوای سالن، در اجراها موجب از کوک خارج شدن همه سازها می شود. 

به نظر شما نوازندگان صاحب سبک در سنتور چه کسانی هستند؟ 

نوازندگی سنتور به چندین سبک تقسیم می شود؛ یک سبک مربوط به استاد حبیب سماعی می شود که استاد مجید کیانی ادامه دهنده راه ایشان هستند. سبک دیگر که می توان نام برد سبک استاد پایور است که سبک استاد پرویز مشکاتیان از آن مشتق شده است و پس از این اساتید شاگردان ایشان دنباله رو راه آنها بوده اند؛ از جمله استاد اردوان کامکار، سیامک آقایی و پشنگ کامکار. که البته استاد اردوان کامکار شاخه دیگری از سبک در سنتورنوازی را پایه گذاری کرد. 

مشکلات نوازندگی و نوازندگان سنتور شامل چه مشکلاتی می شود؟ 

مشکل اصلی، خود ساز سنتور است که ساز بسیار سنگینی است و مشکل کوک نیز دارد. در کنار این مشکل، مشکلات دیگری نیز وجود دارد که مربوط به همه سازها می شوند و نه فقط سنتور. 

یکی از مشکلات اجتماعی که ساز سنتور دارد این است که مردم زیاد از نزدیک با آن آشنایی ندارند و حتی بسیاری از مردم نمی دانند سنتور یک رشته دانشگاهی است و هنوز شناخت کافی درباره سازها در جامعه ما وجود ندارد. به عقیده من بزرگترین مشکل سنتور این است که نوازنده سنتور ساز را لمس نمی کند و با آن ارتباط مستقیم ندارد که این موضوع منجر به ایجاد فاصله بین نوازنده و ساز می شود. 

چرا شکل مضراب سنتور اینگونه است؟ 

سنتور، ساز منحصر به ایران نیست و در همه جای دنیا دیده می شود. شکل کلی سنتور و مضراب آن به همین گونه است و بلند بودن مضراب سنتور هم به این دلیل است که نوازنده آن را به شکل عمود بر ساز می زند ولی شکل مضراب در همه جای دنیا یکسان نیست و طراحی هایی دارد که مربوط به سلیقه کشورها می شود. 

****
«سولماز بدری» متولد ۱۳۵۹ تهران است. وی دانش آموخته مقطع کارشناسی ارشد در رشته موسیقی گرایش سنتور است. او از سال ۷۰ موسیقی را در کلاس های «ناصر نظر» با ارف آغاز کرده و نواختن سنتور را نیز از سال ۷۲ شروع کرد. از اساتید وی غلامرضا مشایخی، محمدرضا فیاض، رضا شفیعیان، مسعود شناسا، استاد پشنگ کامکار و اردوان کامکار را می توان نام برد. او در گروه های «مهتاب» و «گلبانگ» به عنوان خواننده آواز شرکت داشته است.