به گزارش هنرنیوز،در جهان امروز معیارها و استاندارهای علمی جهت ایجاد و یا توسعه گردشگری در یک سایت وجود دارد. این معیارها با دقت و حساسیت بالایی به میراث طبیعی و یا تاریخی یک منطقه توجه می‌کند و چگونگی توسعه هرچه بیشتر توریسم در سایت‌ها را برای ما مشخص می‌کند. حالا اینکه ما در کشورمان هنوز نگاه علمی به گردشگری نداریم و به علت تجربی بودن گردشگری اصولا با این معیارها هنوز سر و کار پیدا نکردیم، دلیل بر نبودشان در جهان توریسم هم نیست. این استانداردها حتی گاهی رفت و آمد و فعالیت‌های گردشگران را در یک سایت محدود و یا کاملا متوقف می‌کند چراکه قرار نیست هیچ سایتی قربانی توسعه گردشگری شود.
مینو حسنی – کارشناس ارشد توریسم – در این باره می‌گوید:« سال‌هاست در بخش‌هایی از راهروهای داخلی اهرام مصر، گردشگران راه داده نمی‌شوند چراکه مطالعات نشان داده بود که تنفس روزانه، تعداد زیاد انسان در این راهروهای بسته و کم نور سبب آسیب به نقاشی‌های دیواری شده است. پس گردشگری تا این اندازه موشکافانه به حفظ میراث توجه می‌کند.»
حال به سراغ یکی از سایت‌های مهم کشور یعنی تاق بستان می‌رویم که سالانه پذیرای تعداد زیادی گردشگر است می‌رویم.یکی از دلایل موجود اجرای طرح توسعه تاق بستان « ثبت جهانی این اثر » نام برده شده که برای توسعه گردشگری استان و ایران هم بسیار مهم است.
اصولا گردشگران دوست دارند از میراث جهانی کشور مقصد بازدید کنند. دلیل این است که از این آثار تنها یکی در جهان است. مثلاً فقط یک دیوار چین یا یک تخت جمشید داریم.
حسنی درباره استاندارد‌سازی اثری که خواهان به ثبت جهانی رسیدن آن هستیم، اظهار می‌کند:« مسوولین در این گونه مواقع سعی می‌کنند سایت را در راستای موازین و شروط یونسکو آماده‌سازی کنند.به این معنا که سایت مورد نظر با توجه به شرایط مکانی و زمانی که دارد ممکن است دستخوش تغییراتی شود. ایجاد راه‌های دسترسی، ساخت تجهیزان زیربنایی و روساختی گردشگری، زیباسازی، منظرسازی و طراحی مناسب منظر، ....بخشی از این اقدامات است.»
حال از رویکرد معیارهای گردشگری سایت تاریخی و باستانی تاق بستان تا چه حد به این اقدامات نیاز داشت؟
این مدرس دانشگاه تاکید می‌کند که
تاق بستان از معدود سایت‌های گردشگری کشور بود که بیشتر شرایط مورد نیاز یک بازدید کامل و مناسب را برای هر نوع گردشگر داشت. بطوریکه بازدیدکننده پس از بازدید از سایت حس خوبی داشت چون محوطه داخلی تاق بزرگ و وسیع بود، و مناظر طبیعی چشم نوازی در اطرافش سبب ایجاد حظ بصر در بیننده می‌شد.
او که خود سال‌ها تورهای فراوانی را راهی این منطقه کرده است در عین حال می‌افزاید:« بطورکلی می‌توان میزان پتانسیل جذابیت گردشگری یک مکان را از سه بعد سنجید. چنانچه یک اثر یا یک منطقه تعداد بیشتری از این پتانسیل‌ها را دارا باشد از دید گردشگری جذاب‌تر خواهد بود.
۱- بعد پتانسیل‌های باستانی –تاریخی (پیکره‌ها و سنگ‌نگاره‌های ساسانی، موزه سنگ)
۲- بعد پتانسیل‌های طبیعی (قرار گرفتن در دامنه کوهستان زیبا و تاریخی، وجود سرای بزرگ در مقابل تاق‌ها، چشم‌اندازهای طبیعی متنوع، ...)
۳- بعد پتانسیل‌های فرهنگی (قرار گرفتن سایت در شهر کرمانشاه، رفت و آمد مردم محلی در سایت، ...)
می‌بینیم که تاق بستان می‌توانست از هر سه بعد امتیاز بسیار خوبی را کسب کند. از نظر تجهیزات گردشگری هم باید گفت سایت تاق بستان، حالا خواسته یا ناخواسته ،طوری طراحی و مسیر‌کشی شده بود که حتی کودکان، یک فرد سالمند و یا معلول نیز می‌توانست به راحتی وارد سایت شوند، از تاق‌ها و موزه دیدن کنند، از مناظر و آب و هوای خوب لذت ببرند و در نهایت با آرامش سایت را ترک کنند. همین‌ها کافی هستند برای اینکه مکانی به یک جاذبه تبدیل شود.»
این کارشناس ارشد توریسم خاطر نشان می‌کند:« جالب اینجاست که یک طبقه‌بندی مشابه آنچه گفته شد برای اینکه یک سایت می‌تواند اثر جهانی باشد یا نه وجود دارد. که باز هم به نظر نمی‌رسد که سایت تاق بستان با مشکل جدی روبرو بوده که نیازمند چنین تغییرات چشمگیر باشد.»
کار حفاری در سایت‌هایی مانند تاق بستان با قدمت بیش از ۱۵۰۰ سال و به دنبال آن مرمت اثر، و عرصه و حریم آن قطعاً باید با ظرافت و صبر و حوصله خاصی صورت می گیرد. اتفاقاتی که اخیراً در کمترین فاصله از تاق‌ها افتاده، ماشین‌آلات و نحوه اجرا انسان را به یاد گودبرداری و یا خاکبرداری از یک منطقه بیابانی می‌اندازد. اصلاً اگر هیچ عملیات برخورنده و مخربی هم در سایت انجام نشود، وجود طولانی مدت این لوازم حس خوبی را نه به یک گردشگر و نه به یک کرمانشاهی منتقل نمی‌کند.
حسنی در این باره با اشاره به این که در جریان اولیه پرونده تاق بستان در سازمان جهانی یونسکو، گفته شد که ساخت یک گنبد کوچک به روی بقعه امامزاده ابراهیم در نزدیکی تاق‌ها، یکی از دلائلی بوده که ثبت جهانی را به تاخیر انداخته است،
این پرسش را مطرح می‌سازد که با وجود تغییراتی که در حریم و عرصه این سایت باستانی با فرض مختصر بودن ایجاد شده چنانچه نمایندگان یونسکو از روند و چگونگی اجرای پروژه با اطلاع شوند، (منظور سرعت عملیات و لوازم و ماشین‌آلات سنگین کاربردی در آن) باز هم تاق بستان گزینه‌ای مناسب برای ثبت جهانی باقی خواهد ماند؟ آیا تغییر در منظر چند صد ساله محوطه تاق بستان ( با این ابعاد!) و البته حوزه نفوذ آن هیچ آسیبی به هویت تاریخی و فرهنگی منطقه وارد نکرده است؟ که اگر با بررسی کارشناسانه چنین اتفاقی افتاده باشد به نظر فرآیند ثبت جهانی تاق بستان کمی سخت‌تر از قبل خواهد بود.»
در جهان امروز گردشگری پایدار هدفی برای تمامی کشورها و گردشگری مسوولانه وظیفه‌ای برای همگان به حسای می‌آید. هدف گردشگری پایدار کسب درآمد‌های پایدار ملی و بومی با ایجاد کمترین آسیب و حذف تغییرات غیر کارشناسانه و غیر ضروری است. صنعت گردشگری بر این حقیقت که در قرن ۲۱ میراث فرهنگی و طبیعی کشورها جایی برای آزمون و خطا نیست، احترام می‌گذارد چراکه از هر اثر تنها یکی در جهان انسان‌ها وجود دارد.
و از این منظر
مسوولان سازمان میراث فرهنگی به عنوان متولیان حفظ و مرمت آثار به این پرسش پاسخ دهند که اساساً پروژه توسعه تاق بستان اگر با هدف توسعه گردشگری برنامه‌ریزی شده، تا به حال اجرای این پروژه تا چه حد در راستای دسترسی به اهداف توسعه گردشگری پایدار بوده است؟! مریم اطیابی
