غلامحسین معماریان - عضو هیئت علمی دانشگاه علم و صنعت - در گفت و گو با هنرنیوز اظهار کرد: شاید دغدغه سازمان میراث فرهنگی حفظ بافت‌های تاریخی باشد اما این سازمان فاقد قدرت اجرایی است و توان مقابله با شهرداری و سایر ارگان‌ها را ندارد چرا که قانون این حدود را برای او مشخص و تدوین نکرده است.
وی ادامه داد: هرچند شهرداری
” ما تاریخ عینی کشورمان را با دستان خودمان تخریب می‌کنیم. برای یافتن تاریخ سلسله‌های پیش از اسلام باید تمام کتب تاریخی و یافته‌های باستان‌شناسی را زیر و رو کرد اما برای تاریخ پس از اسلام ایران که مصداق‌های عینی‌آنها همین بافت‌های تاریخی است چه کاری انجام شده است؟ “
هم می‌گوید نگران تخریب بافت‌های تاریخی است ، اما دغدغه اصلی این سازمان حل مشکلات و معضلات شهری است، بنابراین برای تحقق این مهم به راحتی تحت عنوان بافت فرسوده، بافت تاریخی را تخریب می‌کند. از طرفی چون بدنه کارشناسی و نظارتی میراث فرهنگی مخصوصاً در شهرهای کوچکی مثل جهرم یا ضعیف است یا اصلاً وجود ندارد، توان مقابله هم وجود ندارد.
این فارغ‌التحصیل دکتری دانشگاه منچستر انگلستان با بیان این که تا ۱۰ سال آینده چیزی به نام بافت تاریخی در ایران وجود ندارد، خاطر نشان کرد: هم اکنون بافت‌های تاریخی فقط شامل یک کوچه قدیمی با بناهای جدید است. بافت اصفهان و کرمان،مشهد ،شیراز به طورغیرقابل جبرانی از بین رفته است. در کاشان هم چهار تا خانه مثل خانه‌ی بروجردی‌ها، طباطبایی‌ها و عباسی‌ها را نگه می‌دارند و بقیه توسط شهرداری با نظارت دقیق میراث فرهنگی و عدم توانایی‌اش برای جلوگیری از تخریب، ویران می‌شود.
وی اضافه کرد : در این حالت هیچ بافتی جز تک بنا‌ها باقی نخواهند ماند. مثلاً اتفاقی که اکنون در اصفهان روی می‌دهد حفظ بازار و مساجد مشهور است. تا 10 سال دیگر هیچ چیز دیگری از بافت تاریخی اصفهان نماد دوران صفوی و دوران شکل گیری تاریخ جدید شیعه باقی نخواهد ماند مگر کوچه‌هایی با خانه‌های نوساز.
این استاد معماری دانشگاه تخریب بافت‌های تاریخی را نشانه‌ی جهالت تاریخی عنوان کرد و گفت: ما تاریخ عینی کشورمان را با دستان خودمان تخریب می‌کنیم. برای یافتن تاریخ سلسله‌های پیش از اسلام باید تمام کتب تاریخی و یافته‌های
” اگر روزی بخواهیم پژوهشی درباره‌ی آیت‌الله بروجردی، گذر، کوچه، بازارچه، محل رفت و آمد و در یک کلام زندگی ایشان انجام دهیم چگونه می‌توان روند زندگی بزرگترین مرجع تقلید شیعه را تشخیص داد. همه نشانه‌های بافت تاریخی قم تخریب شده است. “
باستان‌شناسی را زیر و رو کرد اما برای تاریخ پس از اسلام ایران که مصداق‌های عینی‌آنها همین بافت‌های تاریخی است چه کاری انجام شده است؟
او ادامه داد: به عنوان مثال اگر بخواهیم بدانیم اسپانیایی‌ها در دوره قاجار در ایران چگونه زندگی می‌کردند، چه باید کرد؟خوب این امر با دیدن خانه‌های تاریخی محقق می‌شود.آنوقت ما چه می‌کنیم بافت تاریخی را تخریب و به جای آن برج و پاساژ می‌سازیم!
نویسنده کتاب «آشنايی با معماری مسکونی ايرانی» با اشاره به این که طرحهای جدید عمرانی و طرح بین‌الحرمین بافت تاریخی قم را کاملاً نابود کرده است، تاکید کرد: تمام گذرهای قم محل عبور علما و فضلای بزرگ شیعی بوده است. آیت الله بروجردی، آیت الله بهجت در این شهر مسجد و خانه داشتند و برای افراد افتخاری بود که خانه‌ی آنها در حریم خانه‌ی فلان مرجع تقلید قرار دارد،اما اکنون همه‌ی اینها از بین رفته است.
وی با بیان این که گذشته‌ی ۲۰۰ سال پیش قم از بین رفته است، متذکر شد: در حالی که همه نشانه‌های بافت تاریخی قم تخریب شده است، اگر روزی بخواهیم پژوهشی درباره‌ی آیت‌الله بروجردی، گذر، کوچه، بازارچه، محل رفت و آمد و در یک کلام زندگی ایشان انجام دهیم چگونه می‌توان روند زندگی بزرگترین مرجع تقلید شیعه را تشخیص داد؟
عضو هیئت علمی دانشگاه علم و صنعت خاطر نشان کرد: این تخریب‌ها به بهانه ایجاد خیابان، اتوبان،
” بلایی که در این سی سال بر سر تاریخ دوران اسلامی آمد، در هیچ دوره‌ای روی نداده است. بیشترین تخریب آثار دوران اسلامی در ۳۰ سال گذشته رخ داده و بزرگترین فاجعه تاریخی یعنی تخریب تاریخ عینی دوران اسلامی در این چند دهه اخیر جامعه عمل پوشیده است. “
طرح توسعه و با اسم‌های قشنگی مثل بین‌الحرمین، پارکینگ، حسینیه، ایجاد تره بار و... انجام می‌شود. بلایی که حتا گریبان مردگان را گرفته و قبرستان‌ها، سقاخانه‌ها و امامزادها را هم مصون نگذاشته است.
او تصریح کرد: بافت تاریخی محل زندگی زنده‌ها است. در این مکان‌ها تا چند سال پیش زندگی جریان داشته است، چگونه به راحتی نماد هویت تاریخ شیعی را از بین می‌بریم.
معماریان خاطر نشان کرد: بلایی که در این سی سال بر سر تاریخ دوران اسلامی آمد، در هیچ دوره‌ای روی نداده است. بیشترین تخریب آثار دوران اسلامی در ۳۰ سال گذشته رخ داده و بزرگترین فاجعه تاریخی یعنی تخریب تاریخ عینی دوران اسلامی در این چند دهه اخیر جامعه عمل پوشیده است.
وی توضیح داد:حقیقت این است که پاسارگاد، تخت جمشید، بیشاپور، چغازنبیل و...را کسی نمی‌تواند یک شبه با بلدوزر و به بهانه‌ی توسعه و بهسازی تخریب کند، چون تمام چشم‌ها متوجه آنها است اما بافت‌های تاریخی که مردم دوره اسلامی، علما، دانشمندان، هنرمندان و ادیبان در آنها زندگی می‌کردند، را به راحتی تخریب می‌کنند.
این استاد دانشگاه تاکید کرد: مردم شیعه در کنار یهودیان، زرتشتیان، مسیحیان و اهل سنت زندگی می‌کردند و یک شهر را تشکیل می‌دادند،این برای هر پژوهشگر و گردشگری بسیار جالب است اما امروز همه اینها نابود شده است.
وی تاکید کرد: هر چند اطراف یزد آبادی‌هایی وجود دارد که زرتشتی‌ها در آن زندگی می‌کنند،
” نمی‌توانید تصور کنید حكومت دبی برای مرمت و حفظ این محل و استفاده از آن به عنوان یک دهکده توریستی چقدر هزینه می‌کند.حالا یه نفر پاسخ دهد چه بر سر شهرستان بستک استان هرمزگان آمده است! “
اما ما بافتی نداریم که به طور مشخص زندگی پیش از اسلام را به طور زنده نشان دهد حتا زرتشتی‌های یزد هم در همین بافت تاریخی زندگی می‌کنند و اتفاقاً بافتی که زرتشتی‌ها در آن زندگی می‌کنند، سالمتر از مسلمان‌ها مانده است. و این نشان می دهد که چقدر به موهبت وجود تاریخ زنده پس از اسلام ایران اهمیت می‌دهیم و به هر وسیله‌ای سعی در تخریب آن داریم !
معماریان با تاکید بر این که بافت تاریخی برای بیشتر شهرداری‌ها معضل است و سعی دارند آن را پاک کنند، تصریح کرد: در کشورهای اروپایی از فلورانس، رم، پاریس و... تا کشورهای آسیایی مثل ژاپن،حتا دبی همه به دنبال حفظ هویت تاریخی و فرهنگی خود هستند.
وی تشریح کرد: « بستکيه » نام محله‌ای بسیار قدیمی و تاریخی در دبی و امارات متحده عربی است. بنای این محله توسط ایرانیان مهاجر از شهرستان بستک در استان هرمزگان ساخته شده است. خانه‌هايی با معماری قديمی، کوچه‌های باريک و بادگیرهای مرتفع، که نشان دهنده زندگی مردم قدیمی دبی است .
او گفت: نمی‌توانید تصور کنید حكومت دبی برای مرمت و حفظ این محل و استفاده از آن به عنوان یک دهکده توریستی چقدر هزینه می‌کند.حالا یه نفر پاسخ دهد چه بر سر شهرستان بستک استان هرمزگان آمده است!
مریم اطیابی
