"نوروزی خوانی" از جمله رسومات و آئین هایی است که از دیر باز درروزهای نوروز و در بیشتر نقاط ایران زمین به شیوه ها ی کمابیش متفاوتی برگزار می شده است.


خواستگاه این مراسم نمایشی که بواسطه ی آواز ، حالتی موسیقایی به خود گرفته ، خطَّه های شمالی ایران و حوالی البرز است و در مازندران ، گیلان ، کومش و طالقان به وفور یافت می شود.


پیشینه ی آن به پیش از اسلام باز می گردد و در برخی کتب ، از "نوروزی خوانی" به عنوان مراسمی در ستایش اهورامزدا  و همچنین در توصیف طبیعت و زیبایی فصل بهار و ستایش شاهان و  امیران سخن به میان آمده است.


 اما پس از ورود اسلام به ایران  و تلفیق و جابجایی تقدّسات  اسلامی و به خصوص شیعی با آئین های  ایرانیان زرتشتی ، مفاهیم مذهبی نیز در این مراسم همچون دیگر رسومات ریشه دوانید و منجر به آمیختن آوازهای نوروزی خوانان با این مفاهیم و همچنین روایات اسلامی گردید.


نوروزی خوانی در واقع رسمی است که از دل "میر نوروزی" بیرون آمده است و به گفته ی برخی ، بازیگران آن همان بازماندگان دسته ی خدم و حشم میر نوروزی بوده اند که به مرور زمان از آن جدا شده اند و تا به امروز هم به کارشان ادامه می دهند.


"میر نوروزی" و "نوروزی خوانی" بخشی از مراسم پنجه یا پنجک بوده که آن را"خمسه ی مسترقه" هم می نامند. این پنج روز باقیمانده روزهای سال در تقویم کهن ایرانی تا پیش از ملکشاه سلجوقی و تصحیح آن است که بر اساس این تقویم هر یک از 12 ماه سال سی روز بوده و در پنج روز باقیمانده آئین هایی برگزار می شده که دو مراسم مذکور بخشی از آنهاست.


نوروزی خوان ها گروهی مرکب از سه یا چهار بازیگر با رخت های رنگین و آرایش عجیب بودند که در اواخر زمستان دوره می افتادند و با خواندن ، رقصیدن ، بازی در آوردن ، شیرین کاری و بذله گویی به پیش باز بهار می رفتند و مردم را سرگرم می کردند.


این بازیگران نام های مختلفی داشتند که آتش افروز، آتش باز، حاجی فیروز، غول بیابانی و غولک از جمله ی آنهاست.


ارزش و زیبایی کار نوروزی خوان ها به پوشش رنگین  و چشمگیر و چهره های سیاه و صورتک  بازی های مسخره و خنده آور آن هاست که با نواختن ساز و رقص های  تند و خواندن اشعار هجو آلود و بدیهه گویی و مناسب خوانی  با لهجه و لحنی شیرین همراه می شود.