به گزارش هنرنیوز، این روزها تبصره ۳۶ نقل محافل میراث فرهنگی شده است چرا که اهالی میراث معتقدند شهرداری ها کارنامه درخشانی در حوزه حفظ اثار تاریخی ندارند. این درحالی است که برخی از اعضای شهرداریها نیز درصدد دفاع از کارنامه خود هستند. در این بین اظهاراتی در رد یا تأیید این موضوع بیان می‌شود از جمله پاسخ اردشیر اروجی کارشناس پیشکسوت میراث فرهنگی به مدیر عامل نوسازی و بهسازی شهرداری اصفهان.
اردشیر اروجی در تماس تلفنی با خبرنگار هنرنیوز به اظهار نظرمدیرعامل سازمان نوسازی و بهسازی شهرداری اصفهان درباره تبصره ۳۶ و واگذاری بناهای تاریخی به شهرداری‌های شهرهای بالای ۱۰۰ هزار نفر که دیروز ۲۲ دی ماه در روزنامه دولت"ایران" با عنوان «جنجال تبصره » منتشرشده است و در هنرنیوز بازنشر یافته بود واکنش نشان داده و اظهار می‌کند:« جناب اقای حسین جعفری به دو موضوع حساسیت نشان داده است. نخست نداشتن بدنه کارشناسی در شهرداریها و دوم کارنامه غیرقابل قبول شهرداریها. سپس توضیح داده است که هم ما بدنه کارشناسی داریم و هم کارنامه قابل قبولی داریم. من در پاسخ ایشان می‌گویم: هرچند در کارنامه شهرداری اصفهان نکات مثبتی مشاهده می‌شود اما نکات منفی فراوانی متأسفانه همچنان تراز کارنامه اصفهان در حفظ آثار تاریخی را منفی نگه داشته است. با توجه به تخریب برخی از بافتها، خانه‌های تاریخی- فرهنگی ارزشمند اصفهان که کافی است فقط جمله"تخریب بافت تاریخی اصفهان" را در اینترنت جستجو کنید تا بیش از ۵۰۰ هزار عنوان به شما ارائه کند، چگونه می‌توان از کارنامه شهرداری درباره حفظ اثار تاریخی در اصفهان دفاع کرد؟!»
وی با اشاره به برخی از این موارد توضیح می‌دهد:« صدور پروانه ساختمان جهان‌نما بر روی کاروانسرای قدیمی «تحدید» که مرکز تولید و ارائه صنایع دستی اصفهان بود و این که شهرداری علی رغم مخالفت‌های داخلی و خارجی هنوز در کوتاه‌کردن این برج قانون‌شکن ناتوان بوده است از جمله این موارد است که در ذهن ایرانیان نقش بسته است.ساختمان "تحدید" در ایام نوروز که ادارات تعطیل بود با مجوزشهرداری ، توسط مالک تخریب شد. جالب‌تر نام این برج است. حیف اسم "جهان نما" نبود که بر روی یک کار خلاف گذاشته شد. " جهان نما" در حقیقت کاخی در محل دروازه دولت فعلی اصفهان بود که در ابتدای چهارباغ قرار داشت و در انتها به باغ هزارجریب اصفهان متصل می‌شد. در سفرنامه‌ی «دیولافوا» درباره‌ی کاخ جهان‌نما در اصفهان آمده که "آن یک عمارت تفریحی و خارج از دولت‌خانه صفوی قرار داشته است. همچنین در مسیر مستقیم عمارت، نخست چهارباغ سپس «جهان‌نما» و بعد از آن سی‌وسه پل و در نهایت چهارباغ بالای کنونی تا باغ هزار جریب بود که انتهای آن به بن‌بست ختم می‌شد."
این محل باغ و تفرجگاهی برای اصفهان بوده است که باز« شاردن» هم در مورد این کاخ توضیحات مفصلی داده است از جمله آن که از داخل کاخ امکان دیدن بیرون محوطه وجود داشت اما از بیرون چنین امکانی برای دیدن وجود نداشت و خانواده سلطنتی به راحتی می‌توانستند از درون این کاخ نظارگر مردم باشند. حالا چنین کاخ مهمی که تخریب شده، بعد کارانسرای تحدید را هم تخریب می‌کنند و برخلاف ضوابط میراث برجی می‌سازند و نامش را می‌گذارند جهان نما؟!»
اروجی که دارای مدرک مهندسی معماری و شهرسازی از دانشگاه شهید بهشتی (ملی سابق ) و دانشگاه تهران است و بیش از ۳۰ سال سابقه کار در زمینه برنامه ریزی و توسعه با تاکید بر میراث فرهنگی و گردشگری دارد، اضافه می‌کند:«عبور مترو از حریم حفاظتی سی و سه پل، این بنای ارزشمند تاریخی- فرهنگی جهان اسلام، که با وجود مخالفت‌های همه مسوولان ذی ربط این بنا را در معرض خطر قرار داده است یکی دیگر از نقاط منفی کارنامه شهرداری است. هچنین عبور مترو از خیابان چهارباغ و حریم حفاظتی مسجد و مدرسه چهارباغ که این بناها را نیز در معرض خطر قرار داده است. حفاری بدون ملاحظات کارشناسی انجام شده در میدان "کهنه" اصفهان که به زعم خودشان( مدیرعامل نوسازی و بهسازی شهرداری اصفهان) احیای میدان "عتیق" اصفهان با هزینه کرد بیش از ۵۰۰ میلیارد تومان [ بنابه گفته ایشان ] را به دنبال داشته هم تنها بخشی از این موارد است.»
او ادامه می‌دهد:« در میدان عتیق اصفهان با حفاری انجام شده به اثار لایه‌های زیرین کم توجهی زیادی شد. بعد هم از واژه "احیا" استفاده می‌کنند و به زعم خودشان چنین اقداماتی را می‌توان احیا نامید که در پاسخ باید گفت این احیا ظاهری است، مطابق با مستندات میدان عتیق نیست. از سویی اصرار بر عبور مترو خط ۲ اصفهان از زیر میدان نقش جهان که به همت استاندار فعلی اصفهان متوقف شد از دیگر موارد قابل تأمل است. »
این عضو ایکوموس ایران ( شورای بین المللی بنا ها و محوطه های تاریخی ) و سازمان نظام مهندسی ایران با بیان این که موارد زیادی از این دست وجود دارد که متأسفانه کارنامه شهرداری را منفی می‌کند، می‌افزاید: « اگر وارد بحث بناها و بافتها شویم که این گونه موارد به وفور یافت می‌شود مانند محله "علی قلی اقا"، حمام ارزشمند"خسروآقا"، خانه " امین‌التجار اصفهان" و... اگر هم مواردی مانند سقاخانه‌ای یافت می‌شود که مرمت شده علت آن این است که حمام " درب امام" و برخی سقاخانه‌ها را تخریب کردند و میراث فرهنگی آنها را موظف به بازسازی کرد که اکنون شهرداری با افتخار آن را جزو بیلان کار خود معرفی می‌کند. بنابراین اگر شهرداری اصفهان نقاط مثبتی در کارنامه حفظ بناها و بافتهای تاریخی دارد ، نکات منفی زیادی هم در کارنامه خویش دارد که امیدواریم در آینده از این نقاط منفی نداشته باشد تا بتواند شایستگی در اختیار گرفتن حفاظت از بناهای تاریخی را پیدا بکند اما قطعاً تا رسیدن به آن نقطه شهرداری اصفهان راه زیادی پیش رو دارد.»
وی بیان می‌کند:« سازمان نوسازی و بهسازی شهرداری وظیفه‌اش بیشتر آن است که در جهت نوسازی و بهسازی اقدام کند و نیازهای جاری شهروندان در حوزه شهری را برطرف می‌کند نه نیازهای آتی یا هویتی شهر را اما ما امیدواریم که ملاحظه بافتهای تاریخی – فرهنگی را هم داشته باشد چرا که در بحث بافتهای تاریخی- فرهنگی بحث بازسازی و بازآفرینی داریم که بازسازی به معنای ساخت مجدد بنا بر اساس مستندات و مدارک متقن آن بنا است در صورتی که در نوسازی چنین مسأله‌ای محل توجه نیست. البته این که آقای جعفری خود تمایل به حفظ آثار تاریخی دارند جای تقدیر و تشکر دارد و ما امیدواریم در بیلان کاری ایشان همیشه نکات مثبت در حفاظت ، مرمت و بازسازی و احیا بناهای تاریخی به صورت اصولی و مطابق مقررات و نه به شکل بزک شده باشد.»
اروجی یادآور می‌شود:« با توجه به این که اصفهان یکبار به عنوان پایتخت تارخی- فرهنگی جهان اسلام انتخاب شده و مهمترین شهر گردشگری ایران و حتی در مواردی کشورهای اسلامی است و حفظ بافت تاریخی- فرهنگی آن از اهمیت فوق‌العاده‌ای برخوردار است. نقاط ضعف شهرداری در این باره قابل چشم پوشی نیست.»
به گزارش هنرنیوز،
پیش از این روزنامه ایران در مطلبی با عنوان" آیا واگذاری اماکن تاریخی به شهرداری ها، میراث فرهنگی را تضعیف می کند؟جنجال تبصره ۳۶" که در هنرنیوز بازنشر داده شده است در بخشی از مطلب خود آورده بود: گرچه تبصره ۳۶ برنامه ششم ناظر به واگذاری اماکن تاریخی در اختیار سازمان میراث فرهنگی به شهرداری هاست اما لزوماً به معنای موافقت همه شهرداریها با این تبصره نیست؛ زیرا ممکن است برخی شهرداریها این واگذاری را بار مضاعفی بر دوش خود بدانند. با وجود این، می توان حدس زد که بسیاری از شهرداریها از نوع استدلال مخالفان که آنها را فاقد تخصص، صلاحیت و انگیزه لازم برای حفظ آثار تاریخی معرفی می کنند، گلایه مندند و برخی از آنها نیز مدعی هستند که عملکردی به مراتب بهتر از سازمان میراث فرهنگی در رسیدگی به اماکن تاریخی دارند.
حسین جعفری، مدیرعامل سازمان نوسازی و بهسازی شهرداری اصفهان در این باره می گوید: «برخی نظراتی که در مخالفت با تبصره ۳۶ بیان شده، افراطی و فاقد وجوه منطقی و کارشناسی است.» او می افزاید: «اگر شهرداری ها از ابتدای کار درگیر حفظ ابنیه تاریخی می شدند، کار به اینجا نمی رسید. مشکل زمانی بروز پیدا کرد که بافتها و آثار تاریخی از بدنه شهر جدا شدند. بنابراین شهرداری ها نه تنها در قبال آنها احساس مسئولیت نکردند بلکه گاهی وجود این بافت ها و آثار را سدی در جلوی توسعه و پیشرفت شهر دانستند. بنابراین تبصره ۳۶ از این نظر که شهرداریها را درگیر موضوع می کند و آنها را در قبال بافتهای تاریخی مسئول می سازد، قابل دفاع است.»
به گفته جعفری «اینکه یک حکم کلی صادر کنیم و بگوییم شهرداریها نه سابقه خوبی در حفظ میراث فرهنگی دارند و نه در این زمینه صاحب تخصص هستند، به هیچ وجه منطقی نیست. نقش شهرداریها در موضوع بافتها و ابنیه تاریخی یک نقش محوری است و با این قبیل استدلالها نمی توان آن را نادیده گرفت.»
مدیرعامل سازمان نوسازی و بهسازی شهرداری اصفهان عملکرد سازمان متبوع خود را بهترین گواه بر بطلان نظرات مخالفان تبصره ۳۶ می داند و اظهار می دارد: «سازمان ما به عنوان زیرمجموعه شهرداری اصفهان در ۲۰ سال گذشته بالغ بر ۱۵۰ اثر تاریخی را مرمت کرده که از یک سقاخانه تاریخی تا مجموعه تاریخی – فرهنگی تخت فولاد به وسعت ۷۰ هکتار را دربرمی گیرد. غیر از این، اصفهان دارای محورهای تاریخی متعدد به طول ۲۳ کیلومتر است که ما ۵۰ درصد آنها را کف سازی یا بدنه سازی کرده ایم و اگر به صورت بازار و بازارچه بوده اند، سقف زده ایم.» البته او تاکید دارد که همه این پروژه ها با همکاری و حمایت سازمان میراث فرهنگی اجرا شده است.
حسین جعفری می افزاید: «شهرداری اصفهان در ۵ سال گذشته بالغ بر ۵۰۰ میلیارد تومان برای پروژه احیای میدان عتیق (امام علی(ع)) هزینه کرده و در دو سه سال آینده نیز برای احیای جلوخان مسجد جامع عتیق اصفهان تا حدود ۳۰۰ میلیارد تومان هزینه خواهد کرد که این رقم چندین برابر بودجه سازمان میراث فرهنگی برای رسیدگی به همه بافتهای تاریخی کشور است.»
او بودجه سالیانه سازمان متبوعش برای بافت تاریخی را به طور متوسط ۳۰ میلیارد تومان اعلام می کند و تاکید دارد که بودجه پروژه های بزرگ مانند میدان امام علی(ع) به صورت جداگانه محاسبه و هزینه می شود. این آمار و ارقام در حالی بیان می شود که در همان شهر اصفهان، اداره کل میراث فرهنگی استان به این علت که پروژه مرمت ایوان کاخ عالی قاپو پس از ۱۰ سال هنوز به پایان نرسیده، با شماتت افکار عمومی و انتقاد دامنه دار رسانه ها مواجه شده است. در تهران نیز وضعیتی مشابه اصفهان یا حتی بغرنج تر از آن حکمفرماست.
برای نمونه، برخی اعضای ایکوموس ایران در حالی با واگذاری بناهای تاریخی به شهرداریها مخالفت می کنند که این نهاد طی ۱۰ سال گذشته حتی از عهده مرمت دفتر کار خود در تهران (خانه تاریخی قوام الدوله) برنیامده و این اثر ملی با خطر ریزش سقف روبه روست.
در کمیته ملی ایکوموس ذی نفوذترین مدیران گذشته و حال سازمان میراث فرهنگی، عضویت دارند. همچنین در شهرهایی مانند تهران، یزد، کرمان و قزوین بسیاری از پروژه های حفظ و مرمت آثار تاریخی توسط شهرداریها انجام می شود که البته در کارنامه خود موارد متعددی از تخریب بناهای تاریخی را نیز ثبت کرده اند. نیروهای متخصص کجا جمع شده اند؟ انتقاد دوم مخالفان تبصره ۳۶ نبود نیروهای متخصص در بدنه شهرداری هاست. این در حالی است که در شهرهایی مانند تهران و اصفهان، شماری از شناخته شده ترین مدیران و کارشناسان سازمان میراث فرهنگی با ترک این سازمان یا نپذیرفتن پست های پرمشغله، به جمع پیمانکاران شهرداری پیوسته و به عنوان مجری یا مشاور پروژه های مرمت بناهای تاریخی، عملاً به استخدام این نهاد درآمده اند.
حسین جعفری درباره تامین نیروی متخصص بناهای تاریخی توسط شهرداری اصفهان می گوید: «ما در ابتدای کار بازنشستگان سازمان میراث فرهنگی را به کار گرفته ایم و سپس به استفاده از نیروهای دانشگاهی و نیز استادکاران سنتی و قدیمی روی آوردیم. بدین ترتیب با همکاری این افراد تعداد زیادی از جوانان برای مرمت ابنیه تاریخی تربیت شدند و هم اکنون حدود ۳۰۰ نفر به طور غیرمستقیم در پروژه های مربوط به بافت و ابنیه تاریخی با ما همکاری می کنند.»
او تصریح دارد که سازمان میراث فرهنگی چنین نیروهایی را در این مقیاس در اختیار ندارد و «حتی ضعیف ترین شهرداریها در شهرهای کوچک کشور نیز از نظر بودجه و تامین نیروی متخصص، وضع بهتری نسبت به اداره میراث فرهنگی همان محل دارند.»
