مریم اطیابی – این روز‌ها بار دیگر صنایع دستی مرکز توجه رسانه‌هاست. چرا که با نزدیک شدن به روز جهانی صنایع دستی این نخستین نمایشگاه صنایع دستی در دولت یازدهم و پس از رکود تقریبی یکساله بازار صنایع دستی است که هنرمندان بدان چشم امید بسیار دوخته‌اند. فرصتی دست داد تا با دکتر بهمن نامورمطلق- معاون صنایع دستی کل کشور- در مورد برپایی نمایشگاه ۲۰ خرداد و پاره‌ای از ابهامات در حوزه صنایع دستی به گفت و گو بنشینیم. 

هنرنیوز: در رسانه‌ها مطرح کردید برگزاری مناقصه تصمیم سازمان برای کاهش چشمگیر هزینه‌ها بود تا آنجا که با وجود پیش بینی همکارانتان مبنی بر تخصیص نزدیک ۴۰۰میلیون تومان برای یک بخش خدماتی نمایشگاه صنایع دستی، با برگزاری این مناقصه و واگذاری این بخش به یک شرکت خصوصی، آن هزینه به نصف کاهش یافت. یعنی امسال نمایشگاه با ۲۰۰ میلیون تومان برگزار می‌شود؟ اصلاً چنین چیزی امکان دارد برگزاری نمایشگاهی با این حجم فقط با ۲۰۰ میلیون تومان؟!

هیچ جا بنده نگفتم با ۲۰۰میلیون تومان می‌خواهیم نمایشگاه برگزار کنیم. ۸۰۰ میلیون تومان برای برگزاری نمایشگاه به معاونت اعتبار داده شده که از این مبلغ ۴۰۰ میلیون تومان اختصاص پیدا می‌کند به اجاره سالنها و مسائل مالی که مستقیماً در این بازه زمانی سازمان باید هزینه کند و ۴۰۰ میلیون تومان برای پذیرایی، پرسنل، اسکان و... که باید به یک پیمانکار داده شود. قبلاً در مورد پیمانکار ترک تشریفات می‌شد، یعنی یک نفر شرکت می‌کرد( پس مناقصه‌ای هم در کار نبود ) و چون رقیبی نداشت ترک تشریفات می‌شد و قرارداد بسته می‌شد. امسال ما اعلام کردیم این رویه درستی نیست بنابراین از سه پیمانکار دعوت کردیم و بین آنها مناقصه برگزار کردیم نه ترک تشریفات،آنچه توسط اداره کل ما ۴۰۰ و حتا ۴۵۰ میلیون تومان پیش‌بینی شده بود، خوشبختانه توانستیم با پیمانکار در یک رقابت سالم قراردادی به مبلغ ۲۰۰ میلیون تومان ببندیم که تمام مراحلش شفاف و مشخص است. 

هنرنیوز: سالن تولید زنده آثار یکی از دو رکن اصلی نمایشگاه (تولید و بازرگانی) بوده و وظیفه معرفی پتانسیل کلان تولید صنایع دستی را عهده‌دار است. چرا نمایشگاه امسال تهران از ۱۰۰ غرفه تولید زنده محروم است؟ 

در مورد حذف نمایشگاه زنده حقیقتاً ما ۲ میلیارد و ۱۰۰ میلیون تومان برای برگزاری نمایشگاه و همایش امسال تقاضا کردیم و چون فقط با ۸۰۰ میلیون تومان آن موافقت شد، مجبور شدیم برخی از کارها را جا به جا کنیم. برای تعطیل نشدن کارگاه‌های زنده و برپایی آنها در هفته صنایع دستی کمکی به استان‌ها کردیم تا با همکاری آنها این کارگاه‌ها در شهرستان‌ها برگزار شود. اتفاقاً هر چند به دلیل کمبود بودجه این WORKSHOP زنده در تهران برگزار نشد اما شهرستان‌ها که در سال‌های گذشته ایام بدون برنامه‌ای را در هفته صنایع دستی سپری می‌کردند با کارگاه‌های زنده از منفعل بودن در آمده و در هفته صنایع دستی مشارکت خواهند داشت. همچنین به این بهانه برنامه تجلیل و برپایی نمایشگاه برگزار خواهند کرد.

هنرنیوز: از سویی زمزمه‌هایی مبنی بر رایگان نبودن غرفه‌ها تا چندی پیش به گوش می‌رسید؟ درنهایت تصمیم معاونت در این مورد چیست؟

امسال تمام غرفه‌های نمایشگاه، اسکان و غذا رایگان خواهد بود. حتا اگر مسئولیت اسلامی هم نداشته باشیم، مسئولیت انسانی که داریم. این امکاناتی است که با وجود تورم بالا و کاهش اعتبارات نسبت به پارسال، معاونت صنایع دستی در اختیار هنرمندان می‌گذارد. البته باید کم کم از این وضعیت خارج شویم. ۲۴ سال است که این کار را انجام دادیم، امسال هم باز هنرمند ما محتاج یک غرفه و اسکان است پس این رویه درست نبوده و باید پس از نمایشگاه آسیب‌شناسی شود که چرا پس از ۲۴ سال هنرمند ما باز هم محتاج یک غرفه کوچک و یک اتاق خواب در هتل است. ما باید حمایت‌هایمان را هدفمند می‌کردیم. بر روی زیر ساخت‌ها کار می‌کردیم، قدرت فروش را در داخل و خارج افزایش می‌دادیم تا هنرمندان امروز خودشان هزینه می‌کردند. بنابراین چون هنوز هم هنرمندان در وضعیت نامناسبی هستند ما همه‌ی امکانات سال گذشته را ارائه می‌کنیم.


 

هنرنیوز: یعنی قرار است از سال دیگر غرفه‌ها رایگان نباشد؟ 

یک نکته امسال ۳۰۰ غرفه و در سالهای گذشته حداکثر ۴۰۰ غرفه به هنرمندان ارائه می‌کردیم. ما حدود ۱ میلیون نفر هنرمند داریم که ۳۰۰ هزار نفر از آنها در معاونت صنایع دستی به صورت رسمی ثبت نام کردند. به عبارتی اگر ما فقط هنرمندان ثبت نامی را برای اخذ غرفه مد نظر قرار دهیم ۱۰۰۰ سال زمان لازم است تا نوبت به تک تک این هنرمندان برای شرکت در نمایشگاه برسد. پس این رویه از اساس مشکل دارد. ما فعلاً به برپایی نمایشگاه کمک می‌کنیم کما این که تا کنون برخی کارهای حمایتی را انجام دادیم. اما یادمان باشد در بهترین حالت حتا اگر برگزاری نمایشگاه در سایر استانها را هم به این فهرست اضافه کنیم حداقل ۵۰۰ سال زمان برای رسیدن نوبت به هنرمندان خواهان غرفه لازم است. تازه این درحالی است که ما از دو سوم ثبت نام نشده چشم پوشی کنیم. پس برگزاری نمایشگاه با این شیوه جز ایجاد حسرت در دل هنرمندان محروم شده چیزی دیگری به همراه ندارد. این راه اعتلای صنایع دستی نیست و همین نگاه‌ها صنایع دستی را عقب انداخته است. ما باید زیرساخت‌ها، فروش، صادرات، فروش مجازی را اصلاح کنیم. 

برای غرفه و مکان و غذای یک هنرمند در نمایشگاه ۳ میلیون تومان هزینه می‌کنیم. اما اکنون قرار است در دولت یازدهم از امسال به هنرمندان ۱۰۰ میلیون تومان وام با تسهیلات خوب و سود ۴ درصد و در برخی موارد ۱۰ درصد بدهیم. اتفاقی که طی این ۱۰ سال تاکنون در حوزه صنایع دستی رقم نخورده است. باقی این سود را دولت و سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری به بانک‌ها پرداخت خواهد کرد. به عبارتی به این شکل برای هر هنرمند ۱۰ میلیون تا ۲۰ میلیون تومان هزینه می‌کنیم. پس بحث این نیست که ۳میلیون تومان هزینه نکنیم چون با دادن وام عملاً بیشتر هم هزینه می‌کنیم. بحث سر تغییر شیوه است. عده‌ای به شیوه‌ی قدیم عادت کردند و عوض کردن شیوه هم هزینه دارد. من هم مجبورم این هزینه را بپردازم.ما باید نگاه و نگرشمان را تغییر دهیم اما نه یکباره بلکه آهسته آهسته.

 

هنرنیوز:رئیس شورای جهانی صنایع دستی (wcc)، برای شرکت در نشست تخصصی در کشور عمان از شما به عنوان معاون صنایع دستی ایران دعوت کرد تا از تاریخ ۱۰ لغایت ۱۵ خرداد ماه به منظور سیاست گذاری کلان بین‌المللی، میهمان این شورا باشد. چرا در این نشست شرکت نکردید؟

اصلاً شورای جهانی نبود. یک شورای منطقه‌ای بود. یادآور می‌شوم برای نخستین بار رزومه بنده را درخواست کردند و برای نخستین بار معاون صنایع دستی کشور ایران معاون منطقه غرب آسیا نیز شده است. دلیلش هم کامل واضح است آنها با توجه به رزومه بنده چنین انتخابی را انجام داده‌اند( این مطالب را از سر غرور عنوان نمی‌کنم منظورم توضیح دلایل انتخاب بنده برای این سمت است.) من خیلی علاقه داشتم در این نشست شرکت کنم و قطعاً مطلب مهمی را نیز مطرح می‌کردم بنابراین از مسئولین نشست منطقه‌ای درخواست کردم به دلیل نزدیکی به ۲۰ خرداد و برگزاری همایش و نمایشگاه زمان را به وقت دیگری موکول کنند تا بنده نیز بتوانم حضور یابم. آنها هم اعلام کردند به دلیل هماهنگی با سایر کشورها برایشان مقدور نیست. من هم عذرخواهی کردم و اعلام کردم برای جلسه بعد ایران میزبان باشد و ما از سایرین دعوت کنیم به این جلسه بیایند و قطعاً نشستی در تهران خواهیم داشت.

 

اگر من به عنوان یک مسئول حق مأموریت و دلار می‌گرفتم، خوب بود یا به تعهدم نسبت به هنرمندان ایرانی عمل کردم و سعی دارم نمایشگاه ۲۰ خرداد را با کمترین آسیب برگزار کنم؟! دوسه هفته پیش به فرانسه رفتم چون به عنوان استاد داور از یک دانشگاه فرانسوی دعوت شدم ( که البته یک افتخار است نه فقط برای من بلکه برای ایران که یک استاد ایرانی به عنوان داور به فرانسه دعوت شود و کلیه هزینه را هم دانشگاه فرانسوی تقبل کند.). آن که سفری چند روزه بود مورد انتقاد دوستان است. اینجایی را هم که به دلیل نزدیکی به ایام نمایشگاه نرفتم باز هم مورد انتقاد است! چرا؟ گویی قرار است در هر حال مورد نقد قرار بگیرم. باور کنید با توجه به کمبود اعتبار و مشکلاتی که برای نمایشگاه از این منظر بوجود آمد امکان رفتن من به عمان وجود نداشت باید می‌‌ماندم و این امور را در مملکت خودم با توجه به تعهدم نسبت به مسئولیتم مدیریت می‌کردم.

 

هنرنیوز: هنگامی که مرکز اسناد جابه جا شد کارتن‌هایی از کتب صنایع دستی در لابی این مرکز دپو شده بود. بعد از مدتی صحبت از بردن آنها به کوشک به میان آمد. این کتاب‌ها مدت‌هاست که در کارتن به اصطلاح خاک می‌خورند. چرا اقدامی در این زمینه پس از تعطیلی کتابخانه صورت نگرفته است؟ 

کتابخانه صنایع دستی بعد از رفتن مرکز اسناد به شیراز به جای آن قرار گرفت. پس از بازگشت مرکز اسناد به تهران این مکان به آنها واگذار شد و به ما پیشنهاد دادند که کتابخانه تخصصی صنایع دستی هم به داخل مرکز اسناد نقل مکان کند و در آنجا دایر شود. با این حال ما مقاومت کردیم و گفتیم صنایع دستی و هنرهای سنتی خود یک کتابخانه تخصصی نیازمند است همانطور که پیش از این نیز چنین بوده است. بنابراین به دنبال مکان مناسب برای کتابخانه گشتیم. سرانجام در کوشک که قرار است خانه هنرهای سنتی باشد مکان مناسبی برای کتابخانه ارزیابی شد و کارتن کتاب‌ها اخیراً بدان جا منتقل شد. چندین ماه است در کوشک اقدامات آماده‌سازی انجام می‌شود و حدود یک ماه است کتابها به این کتابخانه تخصصی منتقل شده است و می‌توانیم بعد از ۲۵ خرداد یک بازدید برای اهالی رسانه بگذاریم تا از نزدیک کتابخانه را ببینند. 

هر چند ساماندهی کتاب‌ها زمان برده است اما یادمان باشد چه بر صنایع دستی در جابه‌جایی‌ها گذشته است. از زمان تصدی این پست کتابخانه یکی از دغدغه‌های من بوده است. من خودم یک چهره دانشگاهی و آکادمیک هستم و بیشتر از همه به کتابخانه، آن هم در حوزه مهمی چون صنایع دستی و هنرهای سنتی اهمیت می‌دهم. ما مقاومت کردیم تا یک کتابخانه تخصصی و ویژه داشته باشیم و گرنه در دل مرکز اسناد این کتاب‌ها را جای می‌دادند. باید کتابخانه‌ای در شأن صنایع دستی و هنرهای سنتی داشته باشیم و آغوش آن به روی کلیه علاقمندان، پژوهشگران و دانشجویان رشته صنایع دستی باز باشد. هر چند این اقدام بسیار زمان‌بر بود.