در بخش نخست این مقاله به دسته بندی کتاب های موجود در شبکه اجتماعی فیس بوک پرداخته شد، اما جهت دهی این شبکه اجتماعی به حوزه نشر و اخبار داخلی و خارجی در این باب هم قابل تامل است. 

در ایران، ناشران زیادی در حوزه های مختلف وجود دارند که اغلب آنها خصوصا ناشران خصوصی به فیس بوک پیوسته و از اعضای آن به شمار می آیند. تعدادی از این ناشران، به دلایلی لغو مجوز شده و یا در حالت تعلیق قرار گرفته اند برای مثال نشر چشمه به دلایلی که وزارت ارشاد در دوره دهم ریاست جمهوری ایران ارائه کرده بود حدود دو سال امتیاز مجوز نداشت. 

اگرچه این ناشر، دفاعیه و یا حاشیه ای برای خود در فیس‌بوک ایجاد نکرد اما گروه های مرتبط، مولفان و مترجمانی که با این ناشر همکاری داشتند و هواداران نشر چشمه و نیز شبکه های برون مرزی که در فیس بوک صفحه دارند همچون شبکه بی بی سی به نشر اخبار و حواشی گوناگونی در باب این لغو مجوز این ناشر اقدام کردند که برخی از آنها دارای شائبه است. 

نیز اخباری که گاه و بیگاه درباره کتاب های ناشرانی چون آگه، آموت، نگاه، ثالث، هرمس، مروارید و ... منتشر می شد با پاره ای حواشی همراه بود که به نظر می رسد اگرچه دغدغه این ناشران اهتمام به کار فرهنگی است اما هاله فضای فیس بوک رغبتی در کلان سازی حواشی کوچک و از کاه کوه ساختن است و به ناگاه پای همه ناشران را در مسیری باز می کند که شاید خود آنها چندان مایل به کشیده شدن به این سمت و سو نباشند. 

در فیس بوک مفهوم نشر، دارای شبهاتی است که در دایره نشر داخلی تعریف نمی شود؛ چه بسا به دلیل عدم تصویب قانون کپی رایت در ایران، نوشته ها و دست نوشته های اهالی قلم، نیز انواع و اقسام کتاب ها به گونه ای در این شبکه در دسترس است که سرقت های فرهنگی، عملا عنوان نشر فرهنگ به خود می گیرد. 

اگرچه برخی ناشران الکترونیک از فضای این شبکه اجتماعی برای تبلیغ و فروش کتاب هایشان بهره می جویند و ضوابط این حوزه از نشر را نیز رعایت می کنند لیکن عده ای نیز بدون توجه به حقوق مادی و معنوی نشر، دست به اقداماتی چون تکه سازی متون کتاب ها و قرار دادن آن در فیس بوک می کنند. 

کتاب های ممنوع الچاپ در ایران نیز در فیس بوک ماجرایی طولانی دارد که گویی ابزار فشار برای انتشار آنهاست؛ کما اینکه به کرات دیده می شود کتاب ممنوعه ای با طرح جلد و یادداشت های بسیار، نقد و نظر در فیس بوک قرار داده شده و یا صفحه ای اختصاصا برای آن کتاب در نظر گرفته می شود تا اعضا با لایک کردن آن به طیف علاقه مندان آن ملحق شوند؛ ممکن است در اینجا این پرسش مطرح شود که اساسا این شبکه اجتماعی، شبکه ای آزاد است و چرا باید محدودیتی برای آن متصور شد؟! پاسخ این است که متاسفانه به دلیل عدم فرهنگ سازی در ایران، خیل زیادی بدون توجه به جریان های پس پرده در حوزه فرهنگ با توجه به جریان آب و همرنگ جماعت شدن در فیس بوک و از سر هیجان کتاب هایی را چون «آیات شیطانی» به قلم سلمان رشدی و یا برخی کتاب هایی که ریشه در اندیشه های ضد دینی دارند مورد اقبال قرار می دهند. 

گاه حتی اینطور به نظر می رسد که عده ای حضورشان در فیس بوک آنقدر تنفننی و تهی مغزانه است که به هر صفحه ای ورود پیدا کنند آن را لایک می کنند_مورد پسند قرار می دهند_ و هیچ دورنمایی از فعالیت های خود در این شبکه اجتماعی متصور نیستند. 

به هرحال ضابطه نشر در هر کشوری بسته به قانون آن کشور، چه درست یا در برخی موارد نادرست باید مورد احترام باشد و موجی انتقادی به هر بخش از این قانون که نیاز به بازنگری دارد باید در سایه تعامل اجتماعی باشد؛ این فضایی است که در دولت یازدهم وجود دارد و باید از رهگذر قانون به آن وارد شد و نباید بدون دوراندیشی به جریان های لطمه ساز به فرهنگ ملی پیوست و آب در آسیاب سودجویان ریخت.

ادامه دارد...

مریم خاکیان