مریم اطیابی- به گزارش هنرنیوز، از زمان خشک شدن تاق بستان تا کنون احتمالات گوناگونی درباره وقوع این حادثه عنوان شده است، از خشکسالی که مسوولان شهری و میراث فرهنگی بر آن اصرار دارند تا حفر چاه‌های عمیق در باغستانی در دوردست‌ها و البته برخی از طرح‌های ساماندهی تاق بستان و مرمت‌هایی که به زعم بسیاری از کارشناسان اعم از باستان‌شناس، زمین‌شناس، مهندسان آب و مرمتگران غیر اصولی بود.
چند صباحی پس از خشک شدن چشمه، بار دیگر گفته شد که چشمه تاق بستان برخی لحظه‌ها آب دارد و بعد خشک می‌شود، موضوعی که شایعات گوناگونی را به دنبال داشته است از پمپاژ کردن آب به داخل دریاچه تا آوردن آب با تانکر. اما دو روز گذشته بار دیگر این چشمه فوران کرد و پرآب ش.د موضوعی که توجه زمین‌شناسان و باستان‌شناسان را به خود جلب کرد و نگرانی دوستداران میراث فرهنگی را افزایش داد. در حال حاضر همچنان احتمالات گوناگونی مطرح می‌شود و هنوز کسی پاسخ صریحی درباره وقایع تاق بستان نمی‌دهد.
در این باره یک باستان شناس که نخواست نامش فاش شود به خبرنگار هنرنیوز می‌گوید: « از روز نخست ورود بیل مکانیکی به بهانه ساماندهی تاق بستان اشتباه بود. سازمان آب منطقه‌ای کرمانشاه کارشناسان «کارستی» خوبی دارد اما متأسفانه کسی از آنها بهره نمی‌گیرد. این افراد از روز نخست مخالف این اقدامات بودند. وقتی مسوولان آب منطقه‌ای اعلام می‌کنند از ابتدای مهر تا اوایل بهمن ۹۳ تنها شاهد بارش ۱۸۸ میلی متر باران بوده ایم که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل، ۲۵ درصد و در مقایسه با میانگین بلند مدت ۱۲ درصد کاهش نشان می دهد. یا می‌گویند دی ماه ۹۳ جزو معدود ماه هایی بود که بارش باران در سطح استان به زیر ۱۵ میلی متر رسید و از طرفی دبی آب تاق بستان ۱۴۷۷ لیتر در فروردین ماه سال ۹۴ بوده است خوب هیچ همخوانی بین این ذخایر و خروجی وجود ندارد. آیا آنها نباید به این موضوع مشکوک می‌شدند؟ از سویی افزون بر خشکسالی چه چیزی باعث خشم چشمه تاق بستان و واکنش آن شده است؟»
او ادامه می‌دهد:«اکنون نه تنها میراث فرهنگی که گروه زمین شناسی که اجازه چنین اقداماتی را داده است، مقصرند. آیا کسی پیگیری خواهد کرد که چگونه یک شرکت زمین‌شناسی مجوز حضور بیل مکانیکی را در تاق بستان داده است؟ اکنون این کارشناسان کجا هستند و چرا پاسخگوی اتفاقات امروز تاق بستان نیستند. آیا کرمانشاه فقط در این چند سال با بحران خشکسالی مواجه بوده است ! یعنی در طول تاریخ هیچگاه سرزمین ما با چنین مشکلاتی روبه رو نشده است. دیروز دریاچه ارومیه بود، امروز تاق بستان و کشکان ، فردا؟؟؟؟»
او با تأسف اظهار می‌کند:« چرا مسوولان اشکالات مدیریتی خود را به گردن آب و هوا می‌اندازند. در طول این سالها چند اثر طبیعی و تاریخی خراب شد؟ چند سد احداث شد؟ چند خانه و بافت تاریخی تخریب شد؟ چرا اکنون پژوهشکده باستان‌شناسی سکوت کرده است؟چرا مسوولان میراث فرهنگی حرفی نمی‌زنند؟ آن باستان‌شناسانی که از طرف پژوهشکده راهی کرمانشاه شدند چرا بیل‌های مکانیکی را متوقف نکردند؟ چرا روزه سکوت گرفتند؟ کدام مسوول استانی و شهری و میراث فرهنگی در آن زمان مجوز چنین اقداماتی را داد؟ اکنون این افراد کجا هستند و به چه کاری مشغولند؟ همه‌ی آنها در حال و روز امروز تاق بستان سهیمند؟ در کجای جهان به بهانه ساماندهی چنین بلایی را بر سر یک محوطه تاریخی می‌آورند؟ یک طرح شهرداری می‌دهد، یک طرح استانداری ، یک حرفی آب منطقه‌ای می‌زند، یک سخنی میراث فرهنگی می‌گوید. پاسخ واضح است به لحاظ علمی ساختار تاق بستان از لایه‌های زمین شناسی«کارست» (پدیده خوردگی و انحلال توده‌سنگ‌های کربناته از قبیل آهک، سنگ گچ و دولومیت) تشکیل شده است. این را تمام زمین‌شناسان می‌دانند که نباید در چنین مناطقی با مته و بیل مکانیکی به جان محوطه تاریخی افتاد و این لایه‌ها را شکست و از بین برد. همین دخل و تصرف باعث از بین رفتن لایه‌ها، سست شدن و ریزش آنها می‌شود. طبیعی است در چنین حالتی چشمه‌ای با این قدمت هم خشک می‌شود. و البته نباید حفر چاه‌های عمیق را هم نادیده گرفت.»
این باستان‌شناس با اشاره به صحبت‌های دکتر عبدالعظیم شاه‌کرمی درباره دخل و تصرف در حریم مهندسی چشمه و شکاف سطح گسل که در هنرنیوز منتشر شد، تأکید می‌کند:« به جای این که پای خشکسالی را وسط بکشند، مسوولان آب منطقه‌ای، شهرداری و میراث فرهنگی اشتباهات خود را بپذیرند و درصدد جبران برآیند. هرچند در حوزه میراث فرهنگی چنین تخریبی آن هم با از بین بردن لایه‌های باستانی جبران ناپذیر است.»
به گزارش هنرنیوز، آنچه در طرح ساماندهی تاق بستان بیش از همه در طول سالیان گذشته حیرت همگان را دو چندان کرد، اتفاقاتی بود که در طول اجرای طرح افتاد. ورود کامیون‌ها، دستگاه‌های سنگ‌شکن و بلدوزها آن هم به یک محوطه باستانی؟! این ورود در یک قدمی آثار نقش‌برجسته آنچنان شوک‌برانگیز بود که در ۲۳ مهرماه ۹۱ جامعه باستان‌شناسی ایران را وادار به ارسال بیانیه‌ی به مسوولان سازمان میراث فرهنگی کرد. در این بیانیه آمده بود: «پرسش اساسی از مسؤولان میراث فرهنگی استان کرمانشاه این است که تا چه حد از بی‌خطر بودن اینگونه عملیات پیش از استفاده از ماشین‌آلات سنگین اطمینان حاصل شده است؟ تا چه حد جوانب مختلف این امر مهم با استفاده از نظرات کارشناسان از جمله باستان‌شناسان و کارشناسان حفاظت و مرمت سنجیده و در میان گذاشته شده است؟ و کارشناسانی که این برنامه‌ها بر اساس نظر آنها انجام گرفته چه کسانی هستند و آیا از دانش و تجربه کافی در این زمینه‌ها برخوردارند؟»
از سویی دكتر عبدالعظیم امیر شاه كرمی - مهندس سازه و ژئوتکنیک – در گفت و گوی ۲۵ آبان ۹۲ خود با خبرنگار هنرنیوزبا بیان این که کار انجام شده بر روی اینگونه بناها باید وجاهت مهندسی داشته باشد، اظهار کرد: در این منظر مهندسی سه مبحث متفاوت ولی دارای میان کنش و درون کنش وجود دارد نخست پایداری ثقلی و رانشی سنگها یا مکانیک سنگ، دوم بحث خوردگی و هوازدگی و سوم بحث آب شامل جریان آب (سایش و خوردگی)، نشست و نفوذ آب، صعود رطوبت، تبخیر، یخ زدگی، فرسایش‌ها و نمک زایی شیمیایی (انحلال) (هیدرولیک و هیدرولوژی).
وی خاطر نشان کرد: کانال حفر شده با عمقی حدود سه متر ( برخلاف گفته مسئولان پروژه تاق بستان که عمق را ۱.۵ متر عنوان می‌کنند)، در حالت فعلی در بخش پایداری، اثر منفی دارد.
او اضافه کرد: در منطقه تاق‌ها و بخصوص نقش اردشیر گسل‌های فراوانی وجود دارد و به دلیل حفر کانالی با این عمق ناپایداری قطعات سنگ در بالا و اطراف نقش اردشیر اثر تخریبی دارد. حداقل آسیب آن است که جلوی تاق‌ها را سست می‌کند.
این فارغ‌التحصیل دانشگاه انگلستان و فرانسه که بیش از ۵ سال در تاق بستان کارهای تحقیقاتی انجام داده با تأکید بر این که در حفاظت بنای سنگی باید هوازدگی را کم کرد، افزود: همچنین به لحاظ مکانیکی باید در حفاظت کاری کرد که بنا از نظر ثقلی پایدارتر باشد مثلاً سنگی سُر نخورد، دیواری نریزد و سقفی خراب نشود. اما در تاق بستان هرچند اقدامات انجام شده قطعاً منجر به کاهش صعود رطوبت از کف شده اما مشکل نفوذ آب از سقف و کناره حل نشده است و از سویی با حفر کانال ضریب اطمینان پایداری و ماندگاری اثر کاهش یافته است.
وی تصریح کرد: در حال حاضر با تخریب حریم سازه‌ای – مهندسی تاق بستان علاوه بر حذف قیدهای نگهدارنده، درون درزها و ناپیوستگی‌های طرفین نقش اردشیر شسته شده و باعث فرسایش و کاهش ضریب اطمینان پایداری به خصوص هنگام زلزله می‌شود.
