به گزارش هنرنیوز، غارنوردان به دو دسته حرفه‌ای و مبتدی تقسیم می‌شوند.غارنوردان آماتور کسانی هستند که به این فن بیشتر از جنبه ورزشی نگاه می‌کنند. امروزه تعداد این غارنوردان از غارنوردان حرفه‌ای بیشتر است و اکثر غارهای جدید توسط این افراد کشف می‌شود. به طور کلی غارنوردی آماتور بیشتر در میان کوهنوردان رایج است. بسیاری از غارنوردان آماتور به خاطر علاقه خاصی که در طی سال‌ها غارنوردی به این فن پیدا می‌کنند تبدیل به غارنوردان حرفه‌ای می‌شوند و در بعضی از رشته‌های آن تجربه‌های زیادی کسب می‌کنند. از نگاه غارنوردان آماتور غارنوردی ورزش تفریحی نوردیدن و اکتشاف غارهاست.
اما غارنوردان حرفه‌ای کسانی هستند که برای اهداف خاصی بجز جنبه ورزشی آن پا به اعماق غارها می گذارند. این اهداف که جنبه علمی دارند به رشته‌های زیر تقسیم می‌شود: زمین شناسی، دیرین شناسی، باستان شناسی، انسان شناسی، آب شناسی و زیست شناسی. درباره‌ی غارهای ایران با جواد نظامدوست- رییس انجمن غارنوردی و غارشناسی ایران – به گفت و گو نشستیم.

منظور شما از نبود کانال علمی و عملیاتی چیست؟

چیزی که بایستی به عنوان یک کار علمی در دنیا یادآوری کنم آن است که غارها وقتی شناسایی و کشف شده محسوب می‌شوند که توسط متخصصین این رشته( غارنوردان و غارشناسان) نقشه‌برداری سه بعدی شوند و ثبت آنها انجام بگیرد. به عبارتی اگر کسی داخل غارها شود، بتواند از فضای موجود در غار استفاده کند. این روش مدتی است که در ایران متداول شده و غارها یکی ،یکی نقشه‌برداری می‌شود.

چند غار الان نقشه برداری شده است؟

حدود ۴۰ غار نقشه‌برداری شده که بیش از ۹۰ درصد از نقشه‌برداری توسط انجمن غارنوردی و غارشناسی ایران انجام شده است. تدوین اطلاعات غارهای دیگر هم در دو سال اخیر در دست اقدام است.
یادمان باشد هر یک از استان‌های کشور قابلیت داشتن یک دائره المعارف برای غارهای استان خود را دارند که شامل نقشه، جاذبه‌های طبیعی، زمین‌شناسی و شگفتی‌های آنها است.

چرا غارنوردی همچنان در طبیعت‌گردی جای خود را باز نکرده است؟

یکی از رشته‌های بکر در طبیعت گردی غارنوردی است اما از آنجا که اطلاعات این غارها مدون و در اختیار نیست، شاید علاقمندان و گردشگران نتوانند به این غارها دسترسی داشته باشند. نبود امکانات اقامتی، تفریحی و مسافرتی در محل، و عدم اطلاع رسانی مناسب از دیگر موارد است.
بیشتر مردم غارهایی مانند بورنیک ، رودافشان، کتله خور، سهولان، کرفتو ، نخجیر و علی صدر را می‌شناسند.
غارها یکی از عوارض طبیعی زمین هستند که طی سالیان بسیار دراز و با تغییر و تحولات، زمین غالباً در دل کوهها بوجود آمده‌اند. از طرفی غارها از پیشینه‌ای دور و دراز در تاریخ بشر برخوردار هستند و بقایا و آثار به جا مانده در دیواره̾ آنها همگی بر این دلالت دارد که غار نخستین پناهگاه انسان در مقابل بلایا و حوادث طبیعی بوده است. غار اولین منزلگاهی بود که انسان را در پناه خود جای داد و در تاریکی و خنکای درونش آرامش را به انسان ارزانی داشته است.

پرونده‌ای از غارها برای ثبت ملی یا جهانی تهیه شده است؟

انجمن تازه تاسیس است اما برای به ثبت رساندن غارها در کشور اطلاعات غارنوردی را به کمیته غارشناسی کشور که خوشبختانه زیر نظر سازمان محیط زیست است، ارائه کردیم. هر چند  هنوز مشکلاتی هست و کمیته وارد کار اجرایی نشده اما با دستورالعمل هیئت دولت کمیته‌ای که قبلاً‌ به عنوان کمیته غارشناسی وجود داشته با دستورالعمل جدید از ده سازمان مختلف از جمله سازمان محیط زیست، میراث فرهنگی، جغرافیای ارتش، تربیت بدنی، منابع طبیعی، نهاد راهبردی ریاست جمهور، NGOهای ذی‌ربط  و… یک کار گروه تشکیل داده که قرار است پس از شناسایی غارها توسط انجمن، به کمیته اطلاع داده شود.

به عبارتی غارها پیش از تشکیل این کمیته به ثبت نرسیده بودند؟

از قدیم چند جلد کتاب در مورد غارها وجود داشت از جمله «کوه‌ها و غارهای ایران» که توسط استاد معرفت در دهه ۶۰ نگاشته شده و نام حدود ۸۰۰ – ۹۰۰ غار در آنجا آورده شده است اما این اطلاعات کامل نیست. در دور جدید این غارها در سیستم کار گروه به ثبت می‌رسند.

در تعامل با اتحادیه جهانی غارنوردی برای کشف غارها و ثبت آن اقدامی نشده است؟

اخیراً با مکاتبه‌ای که با اتحادیه جهانی غارنوردی داشتیم ،می‌توانیم غارهای مهمی را که عمق، طول و ساختارشان حائز اهمیتند برای زیر ساخت جهانی‌شان با اعلام به اتحادیه جهانی غارنوردی اقدام کنیم . از جمله این غارها، غار نمکدان قشم است که امیدوارم با اعلام و همکاری سازمان میراث فرهنگی وسازمان حفاظت محیط زیست در ثبت جهانی آن قدم خوبی را برداریم.

مهمترین مشکل انجمن غارنوردی و غارشناسی چیست؟ 

فدراسیون کوهنوردی با توجه به اشرافش به رشته‌هایی مرتبط با کوه‌نوردی بخشی تحت عنوان غار‌نوردی دارد و اخیراً به یک شکلی ممانعت می‌کند و معتقد است که انجمن،گروه‌ها و کارهایی که در راستای غار نوردی انجام می‌شود نوعی موازی‌کاری است و به شکلی سعی دارند از فعالیت این انجمن جلوگیری کنند.
این در حالی است که در تمام دنیا فعالیت NGOها توسط سازمان‌های دولتی حمایت می‌شود. ما هم در اصل علاقمندان به این رشته بودیم که خواهان معرفی کشورمان به دنیا از این لحاظ پتانسیل قوی در حوزه غارشناسی و غارنوردی هستیم تا بتوانیم با حفظ این منابع که در صورت تخریب قابل بازگشت نیستند فعالیت کنیم . توجه داشته باشیم که معمولاً در حفظ و حراست محیط زیست NGOهای غیردولتی بسیار فعال‌ترند تا نهادهای دولتی.
حیف است که نیروهای متخصص وجود دارند اما به اصطلاح ماشین را از چهار طرف هل می‌دهند و انرژی‌هایمان متقابل یکدیگر استفاده می‌شود.

وضعیت غارهای کشف شده که مورد بازدید گردشگران قرار می‌گیرند را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ 

غارها نیازمند سربازانی و نگهبانانی هستند که از آنها دفاع کنند.منظورم دوستداران و علاقه‌مندان غارها است چون متأسفانه با لودر و بلدوز به جان غارها افتادند و چیز دیگری از آنها باقی نمانده است. به عبارتی ما داریم به شکلی با چند غاری که توریستی شده همکاری می‌کنیم و سعی داریم آنها را اینقدر بزرگ جلوه دهیم (درست مثل یک اسباب بازی که دست بچه می‌دهند) تا دیگر غارها محفوظ بمانند.
سعی کردیم توجه مسئولین فقط متوجه همین چند غار باشد و دیگر غارها را فراموش کنند.

چرا؟
به قول دکتر رئیسی غارها دانشگاه کامل زمین‌شناسی هستند و اگر ما غارشناسان مثل غار نوردان به داخل غارها برویم و این امکان را داشتیم به اطلاعات ذی‌قیمت بسیاری دست پیدا می‌کردیم. در یک دانشگاهی مثل غار می‌توانیم به نمونه‌هایی مانند آب و سفره‌های زیرزمینی دست پیدا کنیم. می‌توانیم به جای اینکه فقط پول بگیریم تا گردشگر از آن بازدید کند، فعالیت‌های علمی شگفت آوری انجام دهیم . جنگ بعدی در دنیا بر سر آب است . با شناخت سفره‌های زیرزمینی آب غارها می‌توان میلیاردها نفر را از تشنگی در سال‌های آینده نجات داد.
با کشف سفره‌های زیرزمینی، کانی‌ها، کشف زندگی‌های قدیمی و باستانی ،آثار موجود و کشف جانوران خاص تحولات عظیمی در اطلاعات زمین شناسی و باستان شناسی رخ می‌دهد. مثلاً در غاری نزدیکی سمنان به نام نیک، اسکلت جانوری را پیدا کردیم که بسیار شبیه ببر مازندران بود. اگر امکانات لازم موجود بود و همکاری می‌کردند تا این اسکلت صحیح و سالم منتقل شود، کارشناسان می‌توانستند تشخیص دهند که این موجود چه ساختار ژنتیکی دارد و آنوقت دیگر نیاز نبود میلیارد تومان هزینه شود و از جای دیگر گونه‌ای ببر را تحت عنوان احیا ببر مازندران به ایران بیاورند و آخر سر آن را به کشتن بدهند. خیلی راحت با DNA اسکلت باقیمانده می‌شد در این زمینه گام‌های مثبت برداشت.
 
سخن آخر؟
از غارها استفاده‌های علمی و گردشگری زیادی می‌توان کرد اما به دلیل عدم وجود امکانات لازم و پژوهش‌های مقتضی چه در زمینه علمی و چه در زمینه گردشگری غارهای ایران مغفول مانده‌اند. 

مریم اطیابی